Οι πρωτοφανείς επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν είχαν ως βασικό στόχο έναν αόριστο και υψηλού ρίσκου σκοπό: την εξάλειψη του αμφιλεγόμενου πυρηνικού προγράμματος της χώρας, σχολιάζει το CNN και αναλύει πόσο αποτελεσματικοί είναι οι ως τώρα βομβαρδισμοί των τριών βασικών, πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας.

Το Ισραήλ στοχοποίησε τρεις βασικές ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις – Νατάνζ, Ισφαχάν και Φορντόου – καθώς και αρκετούς κορυφαίους επιστήμονες που συμμετείχαν στην έρευνα και την πυρηνική ανάπτυξη του Ιράν.

Η έκταση της ζημιάς – και το κατά πόσο μπορεί να επιβιώσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν – δεν είναι άμεσα ξεκάθαρη, σημειώνει το CNN. Ένας Ισραηλινός στρατιωτικός αξιωματούχος δήλωσε το Σάββατο σε ενημέρωση πως τα πλήγματα στις εγκαταστάσεις Νατάνζ και Ισφαχάν «προκάλεσαν σημαντική ζημιά», ενώ το Ιράν ανέφερε ότι η ζημιά ήταν περιορισμένη, όμως επιβεβαίωσε τον θάνατο εννέα ειδικών.

«Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο όπου, αν το χάσουμε, δεν θα υπάρχει τρόπος να αποτρέψουμε το Ιράν από το να αναπτύξει πυρηνικά όπλα που θα απειλούν την ύπαρξή μας», δήλωσε ο Υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Ισραέλ Κατζ, την Παρασκευή.  «Ασχοληθήκαμε με τους πληρεξούσιους του Ιράν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, αλλά τώρα αντιμετωπίζουμε το ίδιο το κεφάλι του φιδιού».

Το Ιράν επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι ειρηνικό – ιδού τι γνωρίζουμε για τις ζημιές στους τρεις χώρους που χτυπήθηκαν από το Ισραήλ.

Το Νατάνζ

Αρχικές αξιολογήσεις δείχνουν ότι οι ισραηλινές επιθέσεις στο πυρηνικό εργοστάσιο του Νατάνζ ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικές, ξεπερνώντας τη ζημιά σε εξωτερικές υποδομές και διακόπτοντας την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στα υπόγεια επίπεδα όπου βρίσκονται οι φυγοκεντρητές εμπλουτισμού ουρανίου, σύμφωνα με δύο Αμερικανούς αξιωματούχους στο CNN.

«Ήταν ένα πλήρες φάσμα επίθεσης», δήλωσε μια τρίτη πηγή εξοικειωμένη με τις αξιολογήσεις.  Οι επιθέσεις κατέστρεψαν το υπέργειο μέρος του Εργοστασίου Πιλοτικού Εμπλουτισμού Καυσίμου, μια μεγάλη εγκατάσταση που λειτουργεί από το 2003, όπου το Ιράν εμπλούτιζε ουράνιο μέχρι και 60%, σύμφωνα με την Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA). Για να κατασκευαστούν πυρηνικά όπλα χρειάζεται ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 90%.

Δορυφορικές εικόνες από την εταιρεία διαστημικής απεικόνισης Umbra, δείχνουν ζημιές σε διάφορα σημεία του Νατάνζ. Άλλες δορυφορικές εικόνες που εξέτασε το CNN δείχνουν καθαρά μαύρους καπνούς να αναδύονται από πολλά σημεία της εγκατάστασης.

Η ηλεκτρική υποδομή – συμπεριλαμβανομένου του κύριου κτιρίου παροχής ρεύματος και των γεννητριών ανάγκης – επίσης καταστράφηκε, ανέφερε η IAEA. Δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν την πλήρη διακοπή ρεύματος στα υπόγεια όπου βρίσκονται οι φυγοκεντρητές.

Αυτό είναι κρίσιμο στοιχείο της επιχείρησης. Καθώς μεγάλο μέρος του Νατάνζ είναι ισχυρά οχυρωμένο και υπόγειο, η διακοπή ρεύματος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να πληγεί ο εξοπλισμός κάτω από τη γη.

Δεν φαίνεται να υπήρξε άμεση ζημιά στα υπόγεια τμήματα, σύμφωνα με την IAEA, αλλά η απώλεια ρεύματος στη λεγόμενη «υπόγεια αίθουσα κασκαντίου» ενδέχεται να κατέστρεψε τους φυγοκεντρητές εκεί.

Το Νατάνζ έχει έξι υπέργεια και τρία υπόγεια κτήρια, δύο εκ των οποίων μπορούν να στεγάσουν έως και 50.000 φυγοκεντρητές, σύμφωνα με την ΜΚΟ Nuclear Threat Initiative (NTI).

Δεν παρατηρήθηκε ευρύτερη ραδιενεργή διαρροή. «Το επίπεδο ραδιενέργειας έξω από το Νατάνζ παραμένει αμετάβλητο και σε φυσιολογικά επίπεδα», δήλωσε η IAEA. Ωστόσο, προσέθεσε ότι υπάρχει ραδιενεργή και χημική μόλυνση εντός των εγκαταστάσεων, σε επίπεδα που θεωρούνται διαχειρίσιμα.

Το Ισφαχάν

Η ζημιά στον πυρηνικό χώρο του Ισφαχάν στο κεντρικό Ιράν ήταν δυσκολότερο να εκτιμηθεί τις πρώτες ώρες μετά την επίθεση, καθώς υπήρξαν αντικρουόμενες δηλώσεις από Ισραήλ και Ιράν.

Ο Μπεχρούζ Καμαλβαντί, εκπρόσωπος του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν, δήλωσε το Σάββατο ότι η ζημιά ήταν περιορισμένη. Εξοπλισμός είχε μετακινηθεί προληπτικά και ένα υπόστεγο έπιασε φωτιά, χωρίς όμως κίνδυνο διαρροής, είπε.

Από την πλευρά του, το Ισραήλ παρουσίασε διαφορετική εικόνα. Αξιωματούχος των IDF δήλωσε πως το Ισφαχάν υπέστη «σημαντικές ζημιές». Η εγκατάσταση κατασκευάστηκε με τη βοήθεια της Κίνας και άνοιξε το 1984, σύμφωνα με την NTI. Εκεί εργάζονται περίπου 3.000 επιστήμονες και θεωρείται το «κέντρο βάρους» του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Διαθέτει τρεις μικρούς αντιδραστήρες κινεζικής προέλευσης, ένα εργοστάσιο μετατροπής, εργοστάσιο παραγωγής καυσίμου, μονάδα επικάλυψης ζιρκονίου και άλλα εργαστήρια, αναφέρει η NTI.

Σε ενημέρωση του Σαββάτου, αξιωματούχος των IDF είπε ότι υπήρχαν «αξιόπιστες πληροφορίες» πως το Ιράν προχωρούσε σε κατασκευή πυρηνικής βόμβας στο Ισφαχάν. Το Ιράν έχει προχωρήσει πολύ στον εμπλουτισμό ουρανίου, αλλά επιμένει ότι το πρόγραμμα είναι ειρηνικό και αρνείται ότι κατασκευάζει πυρηνικό όπλο.

Το Φορντόου

Η εγκατάσταση εμπλουτισμού καυσίμου στο Φορντόου είναι πολύ πιο δύσκολος στόχος. Είναι χτισμένη βαθιά μέσα σε βουνά κοντά στο Κομ, στο βόρειο Ιράν, και στεγάζει προηγμένους φυγοκεντρητές.

Το Ισραήλ την στόχευσε στις επιθέσεις της Παρασκευής, αλλά η IAEA δήλωσε ότι δεν υπήρξε επίπτωση και οι IDF δεν ισχυρίστηκαν ότι προκάλεσαν σημαντική ζημιά. Το ιρανικό πρακτορείο Press TV ανέφερε ότι η ιρανική αντιαεροπορική άμυνα κατέρριψε ένα ισραηλινό drone κοντά στο εργοστάσιο.

Η κατάσταση στο Φορντόου ενδέχεται να είναι καθοριστική για την επιτυχία των ισραηλινών επιθέσεων.

Το 2023, ο IAEA είχε επιβεβαιώσει ότι εντοπίστηκαν σωματίδια ουρανίου εμπλουτισμένα σε καθαρότητα 83,7% στο Φορντόου. Το ποσοστό είναι πολύ κοντά στο 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου.

«Αν το Φορντόου παραμείνει λειτουργικό, οι επιθέσεις του Ισραήλ ίσως καθυστερήσουν ελάχιστα την πορεία του Ιράν προς την απόκτηση βόμβας», δήλωσε ο Τζέιμς Άκτον, συνδιευθυντής του Nuclear Policy Program στο Carnegie Endowment for International Peace.

Ο Άκτον ανέφερε πως το Ισραήλ μπορεί να είναι σε θέση να καταστρέψει την είσοδο των εγκαταστάσεων, αλλά η συνολική καταστροφή του Φορντόου θα είναι εξαιρετικά δύσκολη.