Αναρίθμητα είναι τα περιστατικά παιδιών και εφήβων που καταλήγουν στα νοσοκομεία παγκοσμίως μετά από τη συμμετοχή τους σε απαράδεκτες προκλήσεις και δοκιμασίες για χάρη του TikTok. 

Τελευταίο «κρούσμα» που είδε το φως της δημοσιότητας στη χώρα μας είναι η περίπτωση της 13χρονης, που – ευτυχώς – πήρε χθες, Πέμπτη (23.1.2025), εξιτήριο από το νοσοκομείο όπου είχε διακομιστεί. Η νεαρή μαθήτρια, ενώ βρισκόταν στο σχολείο της, πήρε μέρος σε διαδικτυακή δοκιμασία κατακράτησης της αναπνοής με αποτέλεσμα να λιποθυμήσει. Ένα περιστατικό που προκάλεσε και την παρέμβαση του Υπουργού Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη, που έσπευσε να σχολιάσει ότι «πραγματικά πρέπει να κάνουμε τα πάντα να σταματήσουμε τα παιδιά μας από αυτή την τρέλα!».

Η 13χρονη, όμως, δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία στο επικίνδυνο αυτό «ντόμινο» που έχει αναζωπυρώσει η μόδα του TikTok. Γιατί «challenges», «δοκιμασίες» ελληνιστί, γίνονταν πάντα μεταξύ των παιδιών προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας. Η δικτύωση, όμως, μέσω του TikTok, σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη ανάγκη των παιδιών σήμερα να κερδίσουν «πόντους» αποδοχής από τους συνομηλίκους τους, ίσως και να τραβήξουν λίγο περισσότερο την προσοχή των μεγαλύτερων που μπορεί να τους λείπει, έχει οδηγήσει σε επικίνδυνη έξαρση το συγκεκριμένο φαινόμενο, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δοκιμασία του «blackout». Μια πρόκληση που έχει συνδεθεί με δεκάδες θανάτους παιδιών ηλικίας 12 ετών ή μικρότερων, σύμφωνα με στοιχεία που είχε συγκεντρώσει ήδη από το 2022 το Bloomberg Businessweek, από δημοσιεύματα, δικαστικά αρχεία και συνεντεύξεις. Και ο κίνδυνος δεν περιορίζεται στα μικρότερα παιδιά, καθώς στα επικίνδυνα TikTok challenges εμπλέκονται και μεγαλύτερα παιδιά, με καταστροφικές, ενίοτε, συνέπειες.

Το «blackout challenge» παρότρυνε ουσιαστικά τα παιδιά να συμμετάσχουν σε μια δοκιμασία ασφυξίας με οικιακά αντικείμενα μέχρι να χάσουν τις αισθήσεις τους. Και τα παιδιά πνίγονταν χρησιμοποιώντας κάθε είδους πιθανό αντικείμενο που έβρισκαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, βιντεοσκοπούσαν την αδρεναλίνη από την οποία κατακλύζονταν όταν ανακτούσαν τις αισθήσεις τους και στη συνέχεια ανέβαζαν τα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Όσο η εφαρμογή γινόταν όλο και πιο δημοφιλής μεταξύ των παιδιών, οι δοκιμασίες γίνονταν όλο και πιο επικίνδυνες. Κάποια στιγμή κυκλοφορούσε μία δοκιμασία, στην οποία δύο άτομα προκαλούσαν ένα τρίτο να δοκιμάσει να πηδήξει στον αέρα τόσο ψηλά όσο κι αυτοί και, όταν το τρίτο ενέδιδε στην πρόκληση, του κλωτσούσαν τα πόδια, με αποτέλεσμα το παιδί να χάνει τον έλεγχο και να πέφτει στο έδαφος, με κίνδυνο να χτυπήσει σοβαρά στο κεφάλι ή στην σπονδυλική στήλη. Μια δοκιμασία για την οποία υπήρξαν επίσης αναφορές σε θανάτους παιδιών.

Άλλη δοκιμασία ήθελε τα παιδιά να περιλούζουν αντικείμενα με κάποιο υγρό που επιταχύνει το άναμμα της φωτιάς και να τους βάζουν φωτιά. Πρακτική που κατέληγε ενίοτε σε εγκαύματα τρίτου βαθμού.

Μια άλλη προκαλούσε τα παιδιά να ανακατέψουν αλκοόλ, ηλεκτρολύτες, καφεϊνούχα ροφήματα και νερό σε μια μεγάλη κανάτα, υποτίθεται για ενυδάτωση και επιβράδυνση της μέθης, χωρίς hangover. Το trend αυτό οδήγησε στο νοσοκομείο γύρω στους 30 φοιτητές του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Amherst.

Στο TikTok κυκλοφορούν επίσης συχνά δοκιμασίες που ενθαρρύνουν την κατανάλωση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, όπως ενός γνωστού αντιισταμινικού που, στην περίπτωση κατάχρησης, μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις, καρδιακά προβλήματα, κώμα, ακόμη και θάνατο.

Τουλάχιστον ένας έφηβος πέθανε από τη δοκιμασία, γεγονός που ώθησε τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) να δημοσιεύσει έκθεση το 2020 σχετικά με αυτήν και τις επακόλουθες νοσηλείες.

Κι ας μην ξεχνάμε και την περίπτωση ενός 13χρονος από τη Ρόδο, μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο, που τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια σχολικού διαλείμματος, επιχειρώντας τη δοκιμασία που είναι γνωστή στο TikTok ως Superman Challenge. Οι συμμετέχοντες προσπαθούσαν να μιμηθούν τη χαρακτηριστική στάση του Superman: τέντωναν το ένα χέρι μπροστά και ρίχνονταν προς τα εμπρός, περιμένοντας από τους φίλους τους να τους πιάσουν στον αέρα. Ο 13χρονος χτύπησε σοβαρά στο κεφάλι. Σύμφωνα με τους γιατρούς, παρουσίασε επιληπτικές κρίσεις, γεγονός που οδήγησε στη διασωλήνωσή του. Οι εξετάσεις επιβεβαίωσαν ότι έχει κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.

Και η λίστα, φυσικά, δεν έχει τέλος…

Τι ωθεί τους νέους σε κάθε είδους δοκιμασίες

«Οι έφηβοι και οι έφηβες είναι πιο επιρρεπείς στις κοινωνικές πιέσεις, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την εκτίμηση του κινδύνου», σε τέτοιες απειλητικές για τη ζωή προκλήσεις, λέει η ψυχολόγος Pamela Rutledge.

Επίσης, ο χώρος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που έχει γίνει πλέον ο χώρος συνάντησης των παιδιών, αφού έχουν πάψει από καιρό να συναντιούνται στις αλάνες, «είναι πολύ γεμάτος, οπότε για να ξεχωρίσεις πρέπει να τολμήσεις κάτι ακραίο και ριψοκίνδυνο», λέει η ειδικός σε θέματα ψηφιακής ευεξίας Joanne Orlando, με έδρα το Σίδνεϊ της Αυστραλίας.

«Ένας από τους καλύτερους τρόπους [για τους ανθρώπους] να γίνουν αντιληπτοί στο TikTok είναι να ακολουθήσουν τις τάσεις», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με την δρ Rutledge, οι δοκιμασίες είναι ένα τόλμημα. Και τα τολμήματα ενεργοποιούν τις έμφυτες ανάγκες μας να ενταχθούμε και να γίνουμε αποδεκτοί, να ξεχωρίσουμε με ένα παράσημο τιμής, όχι ως δειλοί.

Πολλά παιδιά νιώθουν επίσης μόνα. Και αναζητούν επικοινωνία και συνδέσεις όπου μπορούν να τις βρουν. Και μετά υπάρχει και ο εθισμός. Και το TikTok αποδεικνύεται πολύ πιο εθιστικό από άλλες πλατφόρμες.

Τα βίντεο, για παράδειγμα, του TikTok μοιράζονται με ένα μεγαλύτερο δίκτυο φίλων, followers και συχνά αγνώστων με πρωταρχικό σκοπό την ψυχαγωγία και τη συγκέντρωση likes, σχολίων και κοινοποιήσεων.

Οι χρήστες του TikTok διασκεδάζουν παρακολουθώντας τα άπειρα βίντεο στην εφαρμογή, γεγονός που κάνει πολύ πιο εύκολο το να εθιστούν στη χρήση του, χάνοντας την αίσθηση του χρόνου και ξοδεύοντας περισσότερο χρόνο από ό,τι είχαν αρχικά προγραμματίσει. Τα βίντεο τους απορροφούν τόσο πολύ που τις περισσότερες φορές συνεχίζουν τη δραστηριότητα, παρά τις αρνητικές της συνέπειες.

Αν αυτά ισχύουν για τους ενήλικους χρήστες, μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο πιο έντονα είναι στην περίπτωση των ανηλίκων και δη των παιδιών στα πρώτα χρόνια της εφηβείας.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Ένα πρώτο βήμα είναι να σκεφτούμε το παράδειγμα που δίνουμε στα παιδιά εμείς οι ίδιοι. Πόσο χρησιμοποιούμε τα social media, πόση ώρα περνάμε εμείς οι ίδιοι στο κινητό μας; Για να βοηθήσουμε τα παιδιά, πρέπει να βάλουμε πρώτα σε τάξη, ως μεγάλοι και γονείς, τη δική μας ζωή. Και στην περίπτωση των εφήβων, οι γονείς μπορούν ακόμη και να τους ζητήσουν να κάνουν όλοι μαζί αλλαγές.

Το δεύτερο βήμα είναι τα όρια. Για να αλλάξουμε συνήθειες, πρέπει να θέσουμε, και να επαναφέρουμε ανάλογα με τις ανάγκες, όρια σχετικά με το πού, πόσο και τι θα παρακολουθούμε στο τηλέφωνό μας.

Είναι επίσης πολύ σημαντικό για τους γονείς να δεσμευτούν στον στόχο τους. Έχει ειπωθεί ότι η φύση απεχθάνεται το κενό. Αν θέλετε, λοιπόν, να αλλάξετε τις συνήθειες της οικογένειάς σας σε αυτόν τον τομέα, αυτό απαιτεί ομοίως ένα προληπτικό όραμα για το πώς θα γεμίσετε τον χρόνο που μπορεί κάποτε να αφιερώνατε στην περιήγηση στο TikTok, το Facebook, το Instagram κλπ. Θα μπορούσε να είναι τόσο απλό όσο μια οικογενειακή βραδιά παιχνιδιού μία φορά την εβδομάδα ή μια βόλτα μαζί χωρίς τηλέφωνο μετά το φαγητό. Τι απολαμβάνουν τα παιδιά σας (εκτός από το TikTok, φυσικά); Πώς μπορείτε να κάνετε περισσότερες από αυτές τις δραστηριότητες μαζί;

Μπορείτε να χειριστείτε επίσης το TikTok σαν… γλυκό. Ένας από τους λόγους – και ίσως ένας από τους σημαντικότερους – που παρακολουθούμε βίντεο μικρής διάρκειας είναι επειδή μας κάνουν να γελάμε. Και εφόσον δεν γελάμε με τον πόνο κάποιου ή με άλλο ακατάλληλο περιεχόμενο, αυτό είναι καλό. Θα μπορούσατε, λοιπόν, να επιτρέψετε μια μικρή «απόλαυση» για λίγα λεπτά μετά το φαγητό. Το να περνάτε λίγα λεπτά ανταλλάσσοντας αστεία βίντεο με τα παιδιά σας θα μπορούσε να δυναμώσει τη σχέση σας μαζί τους. Το να αφιερώνετε σκόπιμα χρόνο για να απολαμβάνετε λίγο γέλιο μαζί μπορεί να είναι πράγματι κάτι καλό.

Τέλος, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορεί να μην ανταποκρίνονται καλά στα όρια που τους επιβάλλονται «για το καλό τους». Θα μπορούσατε να δοκιμάσετε να τους δώσετε, λοιπόν, τον έλεγχο, ζητώντας τους να αποφασίσουν τα ίδια τι θα ήθελαν να κάνουν ή πού θα μπορούσαν να αφιερώσουν τον χρόνο που περνούν στο TikTok. Η προσέγγιση αυτού του καυτού θέματος από αυτή την οπτική γωνία το μεταθέτει από μια συζήτηση που αφορά τη στέρηση μίας αγαπημένης συνήθειας σε μια συζήτηση για το πώς μπορούμε να επενδύσουμε καλύτερα τον περιορισμένο χρόνο που διαθέτουμε σε αυτό που πραγματικά μας ενδιαφέρει.

Πηγή: iatropedia.gr