Στον Ινδικό Ωκεανό, υπάρχει ένα μέρος όπου οι νόμοι της βαρύτητας φαίνεται να δημιουργούν μια ανωμαλία – μια γιγαντιαία ύφεση στο γεωειδές της Γης όπου η βαρυτική δύναμη είναι ασθενέστερη από την κανονική, με αποτέλεσμα η στάθμη της θάλασσας να είναι έως και 106 μέτρα χαμηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

To γεωειδές χαμηλό του Ινδικού Ωκεανού (IOGL), είναι η μεγαλύτερη “βαρυτική τρύπα” στον πλανήτη και έχει προβληματίσει τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες.

Ένα γεωειδές είναι μια θεωρητική αναπαράσταση της Γης στην οποία η επιφάνεια ταιριάζει με τη μέση στάθμη της θάλασσας, χωρίς ανέμους, παλίρροιες ή ρεύματα, σαν να ήταν ο πλανήτης μια τέλεια σφαίρα ακίνητου νερού. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο ακανόνιστη λόγω των διακυμάνσεων της βαρύτητας.

Η βαρύτητα δεν είναι η ίδια παντού, επειδή τα βουνά, οι τεκτονικές πλάκες, οι διαφορές στην πυκνότητα του μανδύα της Γης και άλλοι παράγοντες προκαλούν τη διακύμανση της βαρυτικής έλξης. Αυτές οι διαφορές φαίνονται σε χάρτες βαρυτικών ανωμαλιών , οι οποίοι απεικονίζουν πού η βαρύτητα είναι ισχυρότερη (κόκκινες περιοχές) ή ασθενέστερη (μπλε περιοχές).

Το Γεωειδές Χαμηλό του Ινδικού Ωκεανού που ανακαλύφθηκε το 1948 από τον Ολλανδό γεωφυσικό Felix Andries Vening Meinesz, εκτείνεται σε περίπου 3 εκατομμύρια km² (σχεδόν το μέγεθος της Ινδίας) και βρίσκεται νοτιοδυτικά της Σρι Λάνκα. Εδώ, η βαρύτητα είναι 0,005% ασθενέστερη από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη – αρκεί για να δημιουργήσει μια «βουτιά» στο γεωειδές. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Το 2023, μια ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Attreyee Ghosh από το Κέντρο Επιστημών της Γης στο Bangalore πρότεινε μια εξήγηση: όταν η ινδική υποήπειρος συγκρούστηκε με την Ασία (σχηματίζοντας τα Ιμαλάια) πριν από εκατομμύρια χρόνια, υπολείμματα του αρχαίου θαλάσσιου πυθμένα από την τεκτονική πλάκα Tethys βυθίστηκαν στον μανδύα. Αυτά τα θραύσματα, σε συνδυασμό με ανερχόμενες στήλες θερμού μάγματος, μπορεί να έχουν μειώσει την πυκνότητα της περιοχής, εξασθενώντας τη βαρύτητα της.

Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλοι οι ερευνητές. Ο Δρ Alessandro Forte, από το Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, πιστεύει ότι αυτή η θεωρία δεν εξηγεί γιατί δεν υπάρχουν παρόμοιες ανωμαλίες σε άλλες περιοχές με συγκρίσιμη τεκτονική δραστηριότητα, όπως κοντά στο νησί Réunion, όπου υπάρχουν τεράστιοι ηφαιστειακοί σχηματισμοί.

Μια πιο πρόσφατη μελέτη απέκλεισε την ύπαρξη οποιουδήποτε ανερχόμενης στήλης μάγματος κάτω από την περιοχή, ανακαλύπτοντας ωστόσο την παρουσία θερμότερου, ελαφρύτερου υλικού που εκτείνεται από βάθος 300 χλμ έως περίπου 900 χλμ στον βόρειο Ινδικό Ωκεανό.

Χάρη στα δεδομένα που συλλέχθηκαν από την αποστολή GRACE της NASA ( Gravity Recovery and Climate Experiment ), η οποία χαρτογράφησε το γεωειδές με πρωτοφανή ακρίβεια, γνωρίζουμε τώρα ότι το Geoid Low του Ινδικού Ωκεανού σχηματίστηκε πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια .

Αν και το γεωειδές χαμηλό του Ινδικού Ωκεανού είναι η μεγαλύτερη ανωμαλία στον πλανήτη, δεν είναι η μόνη. Ο κόλπος Hudson στον Καναδά έχει ασθενέστερη βαρύτητα λόγω της ανάκαμψης μετά τον παγετώνα (ο φλοιός της Γης εξακολουθεί να αυξάνεται μετά το βάρος των φύλλων πάγου από τον τελευταίο παγετώνα). Αλλά το γεωειδές χαμηλό του Ινδικού Ωκεανού είναι μια εξαιρετική περίπτωση – τόσο λόγω του μεγέθους του όσο και λόγω της ακόμη μη πλήρως κατανοητής προέλευσής του.