Για να ξεχάσει τα τραύματα από την ζωή στην εμπόλεμη Γάζα, η 12χρονη Ράχμα Άμπου Άμπεντ παίζει ένα παιχνίδι με άλλα παιδιά, φίλους της. Ρωτούν ο ένας τον άλλον: Τι έτρωγες πριν από τον πόλεμο; Πώς ήταν το σπίτι σου πριν από τον πόλεμο; Τι θα φορούσες αν είχες καινούρια ρούχα; Με αυτά τα λόγια αρχίζει μεγάλο αφιέρωμα στην χαμένη παιδική ηλικία στην Γάζα, η εφημερίδα New York Times.

Για τη Ράχμα, οι απαντήσεις είναι συχνά λιγότερο παρηγορητικές και περισσότερο τραγικές. Δεν έχει φάει κρέας εδώ και μήνες, όπως είπαν οι γονείς της. Το σπίτι της στη νότια Γάζα έχει ισοπεδωθεί, όπως δείχνουν δορυφορικές εικόνες. Τα περισσότερα ρούχα της βρίσκονται κάτω από τα ερείπια. Η παραλία, όπου οι γονείς της την πήγαιναν πού και πού σαν ξεχωριστή βόλτα πριν από τον πόλεμο, έχει γίνει πλέον το μόνιμο σπίτι της.

Ζωή στην αποθήκη

Η Ράχμα τώρα ζει σε μια αποθήκη για αλιευτικά εργαλεία με τους γονείς και τα τέσσερα αδέλφια της. Μοιράζονται τον χώρο με αρκετές ακόμη εκτοπισμένες οικογένειες. Συνήθως τρώει ένα γεύμα την ημέρα, συχνά φακές ή ζυμαρικά, σύμφωνα με τους γονείς της. Προσπαθώντας να θυμηθεί πώς έμοιαζε το καλό φαγητό, παίζει με την υγρή άμμο, πλάθοντάς τη σε φανταστικά γεύματα.

«Αν κάποιος μου έδινε να διαλέξω ανάμεσα σε ξυλομπογιές και ψωμί», είπε η Ράχμα, «θα διάλεγα το ψωμί». Ύστερα από 22 μήνες πολέμου, η παιδική ηλικία στη Γάζα σχεδόν δεν υπάρχει πια.

Στην περιοχή ζουν περίπου 1,1 εκατομμύριο παιδιά, και σχεδόν όλα χρειάζονται ψυχολογική ή ψυχοκοινωνική υποστήριξη, σύμφωνα με έρευνα των Ηνωμένων Εθνών. Τα περισσότερα δεν έχουν πάει σχολείο για σχεδόν δύο χρόνια. Μετά τον αποκλεισμό τροφίμων από το Ισραήλ που διήρκεσε 11 εβδομάδες φέτος, όλα τα παιδιά κάτω των 5 ετών κινδυνεύουν από οξύ υποσιτισμό, όπως δήλωσε ο ΟΗΕ.

Η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση, που ξεκίνησε μετά την επίθεση της Χαμάς στη νότια Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, έχει σκοτώσει πάνω από 18.000 Παλαιστίνιους κάτω των 18 ετών, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της Γάζας, οι οποίες δεν κάνουν διάκριση μεταξύ αμάχων και μαχητών.

Περίπου τα δύο τρίτα αυτών δεν έφτασαν ποτέ στην εφηβεία. Έρευνα των New York Times πέρυσι έδειξε ότι, από την αρχή του πολέμου, ο ισραηλινός στρατός έχει χαλαρώσει σημαντικά τις δικλείδες προστασίας των αμάχων, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Το φάσμα της πείνας

«Οι φυσιολογικοί δείκτες της παιδικής ηλικίας έχουν εξαφανιστεί, αντικατασταθεί από την πείνα, τον φόβο και το διαρκές τραύμα», δήλωσε ο Τζέιμς Έλντερ, εκπρόσωπος της UNICEF που επισκέπτεται τακτικά τη Γάζα κατά τη διάρκεια του πολέμου. «Αυτός ο πόλεμος διεξάγεται λες και η παιδική ηλικία δεν έχει καμία θέση στη Γάζα».

Ο ισραηλινός στρατός έχει δηλώσει ότι προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τη βλάβη σε όλους τους αμάχους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, και κατηγορεί τους μαχητές της Χαμάς ότι κρύβονται ανάμεσά τους, μερικές φορές μαζί με τις ίδιες τους τις οικογένειες.

Καθώς η Ράχμα κοίταζε πρόσφατα φωτογραφίες από την προπολεμική της ζωή στο κινητό, στάθηκε σε μια εικόνα της μέσα σε ένα παγωτατζίδικο. «Απλώς την κοίταζα», είπε. «Ένιωσα σαν να μην αναγνώριζα εκείνες τις μέρες».

Η ζωή για τη Ράχμα, όπως και για πολλά παιδιά στη Γάζα, έχει γίνει μια ζωή μέσα στην πείνα. Το Ισραήλ έχει περιορίσει τις προμήθειες τροφίμων στον θύλακα από τις πρώτες κιόλας μέρες του πολέμου, και η κατάσταση επιδεινώθηκε από τον Μάρτιο, όταν άρχισε ο αποκλεισμός. Στα τέλη Μαΐου, το Ισραήλ επέτρεψε ξανά την είσοδο κάποιων τροφίμων στην περιοχή, χρησιμοποιώντας ιδιωτικούς εργολάβους για να διανείμουν τις προμήθειες από λίγα σημεία.

Αλλά για οικογένειες όπως της Ράχμα, αυτό δεν έλυσε το πρόβλημα. Η πρόσβαση στα σημεία διανομής είναι επικίνδυνη και εξαντλητική. Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν πυροβοληθεί και σκοτωθεί από Ισραηλινούς στρατιώτες προσπαθώντας να φτάσουν στα σημεία αυτά. Το Ισραήλ δηλώνει ότι οι στρατιώτες του έχουν ρίξει «προειδοποιητικές βολές» σε όσους παρεκκλίνουν από τις προκαθορισμένες διαδρομές πρόσβασης προς τις στρατιωτικές γραμμές.

«Μπαμπά βοήθεια!»

Η μικρότερη αδελφή της Ράχμα, η Ριτάλ, 2 ετών, μόλις αρχίζει να μιλά. Η διαδικασία της αναζήτησης βοήθειας είναι τόσο έντονη στην καθημερινότητά της, που έχει επηρεάσει ακόμη και το περιορισμένο λεξιλόγιό της.

«Πού είναι ο μπαμπάς σου;» τη ρώτησαν ένα απόγευμα. «Μπαμπά βοήθεια!» απάντησε.

Αν και κάποια τρόφιμα είναι διαθέσιμα στις αγορές, συχνά είναι απλησίαστα οικονομικά για οικογένειες όπως της Ράχμα· οι γονείς της, όπως και η τεράστια πλειοψηφία των κατοίκων της Γάζας, δεν έχουν δουλειά. Στις 13 Αυγούστου, σύμφωνα με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Γάζας, το αλεύρι κόστιζε πάνω από δέκα φορές την τιμή που είχε πριν από τον πόλεμο.

Η Ράχμα βοηθά την οικογένειά της επιβιώνοντας, φέρνοντας νερό. Στέκεται κάθε μέρα στην ουρά με άδεια πλαστικά δοχεία, περιμένοντας ένα βυτίο νερού που στέλνει μια ανθρωπιστική οργάνωση.

Για να μετριαστεί η επισιτιστική κρίση, που προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή, το Ισραήλ πρόσφατα χαλάρωσε τους περιορισμούς στα κομβόι τροφίμων του ΟΗΕ και επέτρεψε σε ξένες αεροπορικές δυνάμεις να ρίχνουν πακέτα βοήθειας με αλεξίπτωτα πάνω από τη Γάζα.

Όταν η Ράχμα κοιτάζει αυτά τα αεροπλάνα, είπε, εύχεται ένα από αυτά να πάρει την οικογένειά της σε ασφαλές μέρος. «Φαντάζομαι ότι επιβιβάζομαι, σαν να είναι αερόστατο, και πηγαίνω σε μια χώρα χωρίς πόλεμο — μόνο με φαγητό, σχολείο και παιχνίδια», είπε.

Ένας κόσμος χωρίς σχολείο

Η 10χρονη Χάλα Άμπου Χιλάλ προσποιείται ότι είναι δασκάλα για να διασκεδάζει τις τέσσερις μικρότερες αδελφές της. Σηκώνεται όρθια στη σκηνή τους και απαγγέλλει ό,τι θυμάται από το σχολείο — άλλοτε απλές μαθηματικές πράξεις, άλλοτε το αλφάβητο.  «Δύο και τέσσερα κάνουν;» φωνάζει. «Έξι!» απαντούν εκείνες.

Στη σημερινή Γάζα, αυτό το παιχνίδι φαντασίας είναι ό,τι πιο κοντινό έχουν τα περισσότερα παιδιά στο σχολείο. Περίπου το 95% των σχολείων έχουν υποστεί ζημιές από τις μάχες, αφήνοντας τα περισσότερα παιδιά χωρίς εκπαίδευση για σχεδόν δύο σχολικά έτη, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ. Πολλά σχολεία έχουν μετατραπεί σε καταυλισμούς εκτοπισμένων. Το Ισραήλ τα έχει χτυπήσει, υποστηρίζοντας ότι οι ηγέτες της Χαμάς τα χρησιμοποιούν ως κάλυψη.

Το σχολείο της Χάλα, όπως και το σπίτι της, είναι απρόσιτο. Κατάγεται από τη Ράφα, τη νοτιότερη πόλη της Γάζας, η οποία έχει ισοπεδωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά. Εκείνη και η οικογένειά της εγκατέλειψαν το σπίτι τους πέρυσι και τώρα ζουν σε έναν καταυλισμό εκτοπισμένων, κοντά σε μια παραλία αρκετά μίλια βόρεια.

Στον καταυλισμό αυτόν, δεν υπάρχει σήμερα σχολείο, σύμφωνα με τη μητέρα της Χάλα, Σανάα Άμπου Χιλάλ. Για λίγους μήνες, εθελοντές λειτούργησαν ένα αυτοσχέδιο «τάξη» μέσα σε σκηνή, αλλά το σύστημα σταμάτησε όταν κατέρρευσε η τελευταία εκεχειρία τον Μάρτιο, είπε η κ. Άμπου Χιλάλ.

Ο ΟΗΕ προσπαθεί να παρέχει βασική διδασκαλία μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας· κάποιοι δάσκαλοι στέλνουν επίσης εκπαιδευτικό υλικό στους γονείς μέσω WhatsApp. Αλλά για οικογένειες όπως της Χάλα, το διαδίκτυο είναι συχνά απρόσιτο. Είναι δύσκολο να συνδεθούν στο δίκτυο τηλεφωνίας για μεγάλο διάστημα και οι μπαταρίες των κινητών τελειώνουν γρήγορα. Η κ. Άμπου Χιλάλ έχει ένα τηλέφωνο με σπασμένη οθόνη που ανταποκρίνεται ελάχιστα στην αφή.

Παιχνίδια με βία

Αντί για αυτό, η κ. Άμπου Χιλάλ προσπαθεί να διδάξει η ίδια τα παιδιά — πρόσφατα έκανε γραμματική στα αραβικά με τη Χάλα, απλή γεωμετρία με την 6χρονη Μπισάν και το αλφάβητο με την 5χρονη Ντίμα. Όμως οι αδελφές έχουν χάσει τέσσερα εξάμηνα μαθημάτων, ενώ η Μπισάν, που έπρεπε να ξεκινήσει σχολείο φέτος, δεν έχει λάβει ποτέ επίσημη εκπαίδευση.

Η αδελφή τους, η 8χρονη Τάλα, φαίνεται η πιο επηρεασμένη από την έλλειψη μαθημάτων. Χωρίς σχολείο, περνά την ημέρα εφευρίσκοντας παιχνίδια, μερικά από τα οποία έχουν ανησυχητικά στοιχεία βίας από την καθημερινότητά της. Μια φορά, θυμάται η μητέρα τους, η Τάλα πήρε μια πέτρα και είπε στις αδελφές της: «Θα πετάξω αυτή την πέτρα. Κάντε πως είναι πύραυλος F-16».
Μετά την πέταξε προς μια σκηνή.

Πριν από τον πόλεμο, είπε η κ. Άμπου Χιλάλ, η Τάλα ήταν το αστέρι της τάξης της και μερικές φορές σηκωνόταν στη μέση της νύχτας για να διαβάσει για τα τεστ. «Ήθελα να γίνω γιατρός», είπε η Τάλα σε συνέντευξη μαζί με τη μητέρα της. «Ήθελα ο μπαμπάς μου να μου φτιάξει ένα νοσοκομείο. Ήθελα να θεραπεύω όλους δωρεάν. Ο μπαμπάς μου είναι τώρα στον παράδεισο».

Ο πατέρας τους, Άσραφ Άμπου Χιλάλ, πρώην επιστάτης, προσπάθησε να επιστρέψει στο σπίτι τους τον περασμένο Αύγουστο για να πάρει κάποια πράγματα που θα μπορούσε να πουλήσει για φαγητό, σύμφωνα με την κ. Άμπου Χιλάλ. Δεν γύρισε ποτέ.

Μια μέρα αργότερα, ο αδελφός του τον είδε ξαπλωμένο νεκρό σε έναν κοντινό δρόμο, είπε η κ. Άμπου Χιλάλ. Οι πυροβολισμοί στην περιοχή εμπόδισαν τον αδελφό να πλησιάσει το σώμα ή να δει πώς πέθανε. Όταν τελικά μπόρεσαν να φτάσουν με ασφάλεια στον δρόμο, μήνες αργότερα, είχε απομείνει ελάχιστο από το σώμα, είπε. (Ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι δεν γνωρίζει το περιστατικό.)

Παιδική ηλικία χωρίς γονείς

Σε μια σελίδα του τετραδίου του, ο 10χρονος Σάτζεντ αλ-Γκαλμπάν έχει ζωγραφίσει τη μητέρα και τον πατέρα του στο παλιό τους σπίτι στη Χαν Γιούνις, στη νότια Γάζα. Σε άλλη σελίδα, έχει ζωγραφίσει τη μητέρα του να τον πηγαίνει σε έναν πάγκο με λαχανικά.

Αυτό είναι το πιο κοντινό που μπορεί να φτάσει σε μια αγκαλιά από τους γονείς του. Ο πατέρας του, Μοχάμεντ, και η μητέρα του, Σιρίν, σκοτώθηκαν σε μια επίθεση που κατέστρεψε και το σπίτι τους την τρίτη εβδομάδα του πολέμου, το 2023. Ο ισραηλινός στρατός είπε ότι το σπίτι είχε χρησιμοποιηθεί «για τρομοκρατικούς σκοπούς» και αρνήθηκε να σχολιάσει αν ο κ. αλ-Γκαλμπάν ήταν ο στόχος. Μια από τις επιζήσασες θείες του, η Αμάνι Άμπου Σάλαχ, είπε ότι ο πατέρας του Σάτζεντ δεν είχε καμία σχέση με ένοπλες ομάδες. Δεν ήταν δυνατόν να επαληθευτεί καμία από τις δύο εκδοχές.

Ο Σάτζεντ επέζησε χωρίς σωματικά τραύματα, αλλά η αδελφή του Άλμα, σήμερα 12 ετών, και ο αδελφός του Αμπντάλα, σήμερα 8 ετών, υπέστησαν τραύματα στο κεφάλι, σύμφωνα με βίντεο από το συμβάν και συγγενείς που επέζησαν. Η Άλμα μεταφέρθηκε αργότερα στην Τουρκία για θεραπεία, είπαν οι συγγενείς στους New York Times.

Για σχεδόν δύο χρόνια, τον Σάτζεντ και τον Αμπντάλα φρόντιζε μια άλλη θεία. Τον Ιούλιο, όμως, αυτή η θεία σκοτώθηκε σε επίθεση σε κοντινή σκηνή, που τραυμάτισε επίσης τα αγόρια, σύμφωνα με την κ. Άμπου Σάλαχ, την επιζήσασα θεία. Τώρα ζουν σε άλλη σκηνή με την κ. Άμπου Σάλαχ και τα τρία παιδιά της.

Τα δύο αδέλφια είναι ανάμεσα στα τουλάχιστον 40.000 παιδιά που έχουν χάσει τουλάχιστον έναν γονέα από την αρχή του πολέμου, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Παλαιστινιακής Αρχής στη Δυτική Όχθη, η οποία απασχολεί χιλιάδες υπαλλήλους στη Γάζα.

Τα παιδιά ζουν σε έναν καταυλισμό που τοπικοί εθελοντές δημιούργησαν κυρίως για να φροντίζουν τα ορφανά του πολέμου· μόνο σε αυτόν τον καταυλισμό, υπάρχουν περίπου 1.200 ορφανά, σύμφωνα με τους υπεύθυνους του καταυλισμού.

Πρόωρη ενηλικίωση

Χωρίς γονείς και με έναν μικρότερο αδελφό να φροντίζει, ο Σάτζεντ ισορροπεί ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την πρόωρη ενηλικίωση. Κάποιες φορές ζωγραφίζει παιδικές εικόνες στο τετράδιό του. Ή παίζει μπίλιες και κρυφτό με άλλα παιδιά του καταυλισμού. Αλλά όλο και περισσότερο προσπαθεί να βοηθήσει τη θεία του να κρατήσει όρθιο το αυτοσχέδιο νοικοκυριό τους, σύμφωνα με την κ. Άμπου Σάλαχ.

Σκουπίζει τη σκηνή κάθε πρωί. Στέκεται με τις ώρες στην ουρά για να φέρει νερό κάτω από τον ήλιο. Φτιάχνει τους πασσάλους της σκηνής όταν πέφτουν. Φτιάχνει χαρταετούς από παλιοϋλικά και τους πουλά για λίγα κέρματα, που τα φυλά για να αγοράσει φαγητό για τον ίδιο και τον Αμπντάλα.

«Εγώ είμαι τώρα ο άντρας», είπε κάποτε στη θεία του, όπως θυμάται εκείνη. «Θα πάω να αγοράσω ό,τι χρειαζόμαστε»… «Θα το κάνω όπως το κάνουν οι άντρες», της απάντησε, λέει η ίδια.

Κι όμως, κάποιες φορές ο Σάτζεντ θέλει απλώς να είναι παιδί. Του λείπουν τα γλυκά που έτρωγε πριν τον πόλεμο, είπε. Του λείπει να είναι με τη μητέρα του στην κουζίνα τους. Του λείπει να πηγαίνει στο πάρκο με τον πατέρα του.

«Γιατί όλα τα παιδιά τώρα πρέπει να περιμένουν στην ουρά για νερό;» ρώτησε. «Θέλω απλώς να πάω σπίτι, να πάω σχολείο», είπε.  «Θέλω απλώς να σταματήσει ο πόλεμος».

πηγή φωτογραφιών: New York Times