Σε ένα παιχνίδι ρωσικής ρουλέτας με κλασικό περίστροφο Colt, οι πιθανότητες άμεσου θανάτου είναι μία στις έξι. Είναι τρομακτικό ότι οι πιθανότητες αυτές είναι ίδιες με τις πιθανότητες να εξαφανιστούν ο κόσμος και η ανθρωπότητα μέσα σε 75 χρόνια, να πεθάνουν όλοι άνθρωποι και σημειωθεί μια κατακλυσμική και ολοκληρωτική κατάρρευση του πολιτισμού, σύμφωνα με τον μελλοντολόγο Toby Ord του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ειδικό στην απειλή της τεχνητής νοημοσύνης.

Ακούγεται απίστευτα ζοφερό; Ο συνάδελφός του Nick Bostrom είναι ακόμα πιο απαισιόδοξος, γράφει σε αποκλειστικό της δημοσίευμα η Mailonline. O Bostrom εκτιμά ότι η πιθανότητα εξαφάνισης του ανθρώπου μέχρι τον επόμενο αιώνα είναι μία στις τέσσερις.

Οι απαισιόδοξοι μελλοντολόγοι

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας Τζάρεντ Ντάιμοντ είναι ακόμη πιο απαισιόδοξος, προβλέποντας ότι οι πιθανότητες επιβίωσης του ανθρώπινου είδους μετά το 2050 -που απέχει μόλις 25 χρόνια- δεν ξεπερνούν το 50%.

Πριν από λίγο καιρό, η φράση “το τέλος του κόσμου πλησιάζει” ήταν ένα κωμικό κλισέ, τόσο ζοφερό που ήταν αστείο.  Όμως οι φωνές που προειδοποιούν τώρα για την επικείμενη εξαφάνισή μας προέρχονται από επιστήμονες υψηλού κύρους, όχι από τρελούς καταστροφολόγους.

Επισημαίνουν τις πολλαπλές υπαρξιακές απειλές που αντιμετωπίζει η ανθρώπινη φυλή: όχι μόνο τα πυρηνικά όπλα, αλλά και την ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή, τεχνητά κατασκευασμένους ιούς, ακόμη και την κακόβουλη τεχνητή νοημοσύνη, που είναι ικανή να κατασκευάσει τα δικά της υπερόπλα.

Σε ένα ανατριχιαστικό νέο βιβλίο, ο ακαδημαϊκός Luke Kemp από το Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ καταλήγει σε ένα φρικιαστικό συμπέρασμα. Οι ανθρώπινες κοινωνίες και αυτοκρατορίες πάντα καταρρέουν, προειδοποιεί, επειδή εμφορούνται από μη βιώσιμη απληστία.

Ο Δρ Κεμπ τις ονομάζει “Γολιάθ”, από το όνομα του γιγάντιου πολεμιστή της Παλαιάς Διαθήκης που φαινόταν ανίκητος μέχρι που η πέτρα από μια σφεντόνα τον έριξε.  Κάθε πολιτισμός στην ανθρώπινη ιστορία “αυτοκαταστρέφεται”, λέει. Το μοτίβο είναι πάντα το ίδιο, ξεκινώντας με μια ανισότητα στον πλούτο μεταξύ των λίγων ισχυρών και της μάζας των απλών ανθρώπων.

Αυτό οδηγεί σε μια ανισορροπία στη λήψη αποφάσεων, καθώς οι έχοντες την εξουσία – είτε πρόκειται για αυτοκράτορες, είτε για προέδρους, είτε για διευθύνοντες συμβούλους – ξαναγράφουν τους κανόνες για να βολεύουν τους λίγους της ελίτ.

Οι κοινωνίες Γολιάθ

Οι κοινωνίες Γολιάθ είναι αρπακτικές. Απορροφούν όλο τον διαθέσιμο πλούτο και τον διοχετεύουν στην άρχουσα τάξη. Όταν η υπόλοιπη κοινωνία αρχίζει να λιμοκτονεί, εκδηλώνεται μια βίαιη αντίδραση. Οι αδύναμοι Γολιάθ ανατρέπονται εύκολα. Οι ισχυρότεροι αντιστέκονται, χρησιμοποιώντας τη στρατιωτική κυριαρχία για να κρατηθούν στην εξουσία. Και όσο πιο σκληρά πολεμούν, τόσο πιο σκληρά πέφτουν.

Οι πολιτισμοί τους σταδιακά ξεκληρίζονται, από τη διαφθορά, τις εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των ηγετών, την υπερβολική επέκταση, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και αυτό που ο Kemp αποκαλεί “εξαθλίωση των μαζών”.

Η κατάρρευση των υποδομών, των πολιτικών συστημάτων και του κράτους δικαίου θέτουν αυτές τις κοινωνίες στο έλεος της ξηρασίας, των πυρκαγιών, ενός σεισμού ή ενός τσουνάμι, των πλημμυρών, του πολέμου και των ασθενειών – γεγονότα που κανονικά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, αλλά εδώ γίνονται το τελικό θανατηφόρο χτύπημα για τον πολιτισμό.

Είναι ένα εφιαλτικό όραμα. Αυτό που το κάνει τόσο συναρπαστικό και τρομακτικό είναι η απόδειξη που παρέχει ο Kemp, σε έναν πυκνό τόμο, ότι αυτό το μοτίβο είναι αρχαίο, πολύ παλαιότερο από την ίδια τη Βίβλο.

Το εντοπίζει πίσω στους πρώτους αγρότες, όπου ο κύκλος άνθισης και πτώσης της πρωτόγονης γεωργίας οδήγησε στην ταχεία ανάπτυξη πόλεων που εγκαταλείπονταν όταν χτυπούσε η πείνα. Ο Kemp, ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο για τη Μελέτη του Υπαρξιακού Κινδύνου στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, υποστηρίζει ότι σε μεγάλο μέρος της ιστορίας, η κατάρρευση μιας κοινωνίας επέφερε οφέλη για πολλούς καθώς και τοπικό θάνατο και καταστροφή.

Ο παγκοσμιοποιημένος «Γολιάθ» του 21ου αιώνα

Αυτοκρατορίες που πλούτισαν από τη δουλεία βοήθησαν τη διάδοση νέας τεχνολογίας. Όταν μία κοινωνία κατέρρεε, μια άλλη αναδυόταν στη θέση της, έπειτα από μια περίοδο προσαρμογής, και αξιοποιούσε τα διδάγματα του παρελθόντος.

Αλλά όταν ο παγκοσμιοποιημένος «Γολιάθ» του 21ου αιώνα καταστραφεί, ίσως να μη μείνει τίποτα και κανείς για να τον αντικαταστήσει. Και αυτή η καταστροφή, προειδοποιεί ο Κεμπ, φαίνεται επικείμενη.

Τη δεκαετία του 1950, τα πυρηνικά όπλα ήταν η μοναδική υπαρξιακή μας απειλή. Αυτή δεν έχει εξαφανιστεί: περίπου 10.000 τέτοιες κεφαλές είναι αποθηκευμένες, ελεγχόμενες όχι μόνο από τις υπερδυνάμεις Κίνα, Ρωσία και Αμερική, αλλά και από την Ινδία, το Πακιστάν, το Ισραήλ και τη Βόρεια Κορέα, καθώς επίσης από τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το Ιράν βρισκόταν επίσης κοντά στην κατασκευή πυρηνικής βόμβας και πυροδοτικού μηχανισμού, μέχρι που οι υπόγειες εγκαταστάσεις του στοχοποιήθηκαν από αμερικανικά πλήγματα τον Ιούνιο.

Αλλά τα όπλα μαζικής καταστροφής δεν είναι πλέον ο μοναδικός εφιάλτης – ούτε και ο χειρότερος.  Στο παρελθόν, ασθένειες όπως η Μαύρη Πανώλη, που εξολόθρευσε το ένα τρίτο έως και το μισό του πληθυσμού της Βρετανίας τον 14ο αιώνα, περιορίζονταν από την ταχύτητα μετάδοσης, όχι μεγαλύτερη απ’ όσο μπορούσαν να ταξιδέψουν οι άνθρωποι.

Σήμερα όμως, ένας νέος ιός όπως ο Covid, κατασκευασμένος σε εργαστήριο βιολογικού πολέμου με τεχνολογία «gain-of-function», μπορεί να εξαπλωθεί παγκοσμίως τόσο γρήγορα (και σε τόσες κατευθύνσεις) όσο τα επιβατικά αεροπλάνα.

Η θανατηφόρα Τεχνητή Νοημοσύνη

Η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται με πρωτοφανή ταχύτητα – δέκα φορές ταχύτερη από την υπερθέρμανση του πλανήτη που προκάλεσε τη μεγαλύτερη μαζική εξαφάνιση στην ιστορία της Γης: τον Μεγάλο Θάνατο του Πέρμιου, που εξάλειψε το 80 έως 90 τοις εκατό κάθε μορφής ζωής πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια.

Και το 2023, εκατοντάδες επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης, ανάμεσά τους και οι επικεφαλής κορυφαίων εταιρειών όπως η Google DeepMind, εξέδωσαν δήλωση εκφράζοντας πραγματικούς φόβους ότι το λογισμικό που δοκίμαζαν θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εχθρικό… ικανό να μας υποδουλώσει ή να μας εξαλείψει.

Ο φόβος του θανάτου από την τεχνολογία δεν είναι καινούργιος. Το 1924, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ δημοσίευσε φυλλάδιο με τίτλο Shall We All Commit Suicide?  Γράφοντας 21 χρόνια πριν από τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, και έναν αιώνα πριν από την χρήση drones στον πόλεμο, το όραμά του φαίνεται εξαιρετικά προφητικό.

Το γεγονός ότι η ανθρωπότητα δεν έχει μέχρι στιγμής καταναλωθεί σε μια πυρκαγιά δεν είναι απόδειξη, τονίζει ο Κεμπ, ότι αυτό δεν θα συμβεί.  Το μόνο ερώτημα είναι πόσο άσχημο θα είναι. Μια παγκόσμια καταστροφή που θα κατέστρεφε το εύθραυστο δίκτυο τηλεπικοινωνιών και διανομής τροφίμων, για παράδειγμα, θα μπορούσε γρήγορα να μετατρέψει τον πολιτισμό σε χάος.

Ο Κεμπ αναφέρει το «Γεγονός Carrington» του 1859, μια τεράστια εκτόξευση ηλιακών εκλάμψεων από τον Ήλιο, η οποία, αν συνέβαινε σήμερα, θα κατέστρεφε μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής μας υποδομής.

Χωρίς δορυφόρους, υπολογιστές και διαδίκτυο, το τραπεζικό μας σύστημα, οι υπηρεσίες υγείας, τα τηλεφωνικά δίκτυα και πολλά οχήματα – από αυτοκίνητα έως πολεμικά αεροσκάφη – θα έπαυαν να λειτουργούν, κυριολεκτικά μέσα σε μια στιγμή. Οι καλύτερες εκτιμήσεις τοποθετούν την πιθανότητα αυτού του γεγονότος στο 20,3% ανά δεκαετία – ή στο 50/50 μέχρι τα μέσα του αιώνα.  Πόσο γρήγορα αυτό θα μετέτρεπε τις βρετανικές πόλεις σε σφαγεία είναι αδύνατο να προβλεφθεί.

Προάγγελος ο κορονοϊός

Ο πανικός που κατέλαβε εκατομμύρια ανθρώπους στην αρχή της πανδημίας το 2020, όταν τα ράφια των σούπερ μάρκετ άδειασαν μέσα σε ώρες, δεν αποτελεί λόγο αισιοδοξίας.  Λίγη αισιοδοξία υπάρχει, ακόμα και ανάμεσα στους δισεκατομμυριούχους που επωφελήθηκαν περισσότερο από τους υπολογιστές και το διαδίκτυο. Πολλοί είναι «υπερ-προετοιμασμένοι», για το τέλος του κόσμου με την ίδια ένταση που το κάνουν οι θρησκευτικοί φανατικοί που περιμένουν την Αποκάλυψη.

Ο Πίτερ Θιλ, ο εγκέφαλος πίσω από το PayPal, διαθέτει ιδιωτικό τζετ έτοιμο να τον μεταφέρει στο καταφύγιό του στη Νέα Ζηλανδία. Το 2011, αγόρασε ένα παλιό αγρόκτημα εκτροφής αιγοπροβάτων,  477 εκταρίων στο Νότιο Νησί, ως ασφαλές καταφύγιο για την Ημέρα της Κρίσης.

Εξασφάλισε επίσης την υπηκοότητα της Νέας Ζηλανδίας, παρά το γεγονός ότι είχε περάσει μόλις δώδεκα μέρες στη χώρα (η συνήθης απαίτηση είναι 1.350 μέρες).

Η τοποθεσία του νησιού, βαθιά στο νότιο ημισφαίριο, το καθιστά – θεωρητικά τουλάχιστον – καλά τοποθετημένο για να αντέξει τα χειρότερα της παγκόσμιας ραδιενεργής κατακρήμνισης αν ένας πυρηνικός πόλεμος κλιμακωθεί σε «αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή». Θα ήταν επίσης σχετικά απομονωμένο σε περίπτωση νέας πανδημίας.

Ο Σαμ Άλτμαν, διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, αποκάλυψε ότι αυτός και ο Θιλ έχουν μια συμφωνία: αν η κοινωνική κατάρρευση φανεί επικείμενη, θα επιβιβαστούν μαζί σε ιδιωτικό τζετ για το καταφύγιο.

Πώς ελπίζουν να γλιτώσουν οι υπερ-πλούσιοι

Πράγματι, εκείνη τη μέρα θα δούμε μια μαζική έξοδο των υπερ-πλουσίων. Ο Κεμπ επισημαίνει ότι υπάρχει «μια ολόκληρη βιομηχανία ενισχυμένων, πολυτελών καταφυγίων-επαύλεων με πισίνες, κάβες κρασιού, τεχνητούς κήπους για ηλιοθεραπεία σε προσομοιωμένο ηλιακό φως και υπόγειες υδροπονικές φάρμες, από το Τέξας έως την Τσεχία… Σε μια περίπτωση το καταφύγιο έχει και 12  πρώην κομάντο των Navy SEALs», για προστασία.

Ο πρώην μεγιστάνας των κρυπτονομισμάτων Σαμ Μπάνκμαν-Φριντ, που θεωρούνταν κάποτε ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο κάτω των 30, πριν φυλακιστεί πέρυσι για απάτη, ήθελε να πάει ένα βήμα παραπέρα και να αγοράσει το νησί Ναούρου στον Ειρηνικό, στη Μικρονησία, ως καταφύγιο για τον ίδιο, την απίστευτα πλούσια οικογένειά του και τους φίλους του.

Αλλά ένα βαριά οχυρωμένο καταφύγιο έχει τα δικά του προβλήματα. Ένας συχνός φόβος των «υπερ-προετοιμασμένων» είναι: «Πώς θα διατηρήσω την εξουσία πάνω στη δύναμη ασφαλείας μου μετά την κατάρρευση του πολιτισμού;»

Γιατί, στο κάτω-κάτω, οι άνθρωποι που φυλάσσουν τους δισεκατομμυριούχους θα είναι εκείνοι που έχουν τα όπλα και την στρατιωτική εκπαίδευση. Μπορεί να επαναστατήσουν. Τι απομένει ως λύση; Να τους περάσουν ηλεκτρικά «κολάρα-ζάπερ» για να τους ελέγχουν ή να τους αντικαταστήσουν με  ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης. Αλλά και τα ρομπότ μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτα.