Πριν από έναν χρόνο, το να πραγματοποιηθούν 30 επιθέσεις με drones κατά της Ουκρανίας μέσα σε μία νύχτα θεωρούνταν εξαιρετικά ασυνήθιστο. Τώρα η Ρωσία κατακλύζει την ουκρανική αεράμυνα με εκατοντάδες από αυτά.

Στις 25 Μαΐου, το Κρεμλίνο σφυροκόπησε τη χώρα με αυτό που αποκάλεσε «μαζική επίθεση» κατά στρατιωτικο-βιομηχανικών στόχων, εκτοξεύοντας 298 drones — πιθανότατα αριθμός ρεκόρ. Η Ρωσία χρησιμοποιεί και περισσότερους πυραύλους: 69 εκτοξεύτηκαν την ίδια νύχτα.

Ως αποτέλεσμα, η Ουκρανία βρίσκεται ξανά μπροστά στο άγνωστο. Αν αποτύχουν οι τρέχουσες ειρηνευτικές συνομιλίες, κάτι που φαίνεται εξαιρετικά πιθανό, οι μονάδες αεράμυνας θα χρειαστεί να περιορίσουν τη χρήση αναχαιτιστών. Περισσότεροι ρωσικοί πύραυλοι και drones θα καταφέρνουν να περνούν και να πλήττουν πόλεις, κρίσιμη βιομηχανία και υποδομές, σημειώνει ο Economist.

Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί έχουν ενταθεί, με εμφανή αλλαγή στα όπλα. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι —πολλοί εκ των οποίων προέρχονται από τη Βόρεια Κορέα— βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο, μαζί με μία νέα, φονικότερη γενιά επιθετικών drones τύπου Shahed.

Οι βαλλιστικοί πύραυλοι είναι δύσκολο να αναχαιτιστούν λόγω της ταχύτητάς τους. Μόνο το συνεχώς μειούμενο απόθεμα ουκρανικών πυραύλων Patriot PAC-3 προσφέρει σοβαρές πιθανότητες αναχαίτισης. Ταυτόχρονα, τα Shahed —τώρα στην έκτη τους γενιά από τότε που τα έστειλε η Τεχεράνη στην Μόσχα, το 2023— χρησιμοποιούν μηχανική μάθηση για να πλήξουν στόχους με ισχυρή προστασία, όπως το Κίεβο.

Στις 24 Μαΐου, drones προκάλεσαν σημαντικές ζημιές σε κτίρια στα βόρεια προάστια της πρωτεύουσας. Δύο εβδομάδες νωρίτερα, ένα drone με κεφαλή τύπου καυσίμου-αέρος δημιούργησε άνοιγμα σε εμπορικό κέντρο, προκαλώντας ζημιές σε απόσταση έως και 300 μέτρων. Την ίδια εβδομάδα, άλλο drone με καθυστερημένης δράσης βομβίδες έπληξε κέντρο εκπαίδευσης στα νοτιοανατολικά της πόλης.

Τουλάχιστον σήμερα ήρθε μια παρήγορη φωνή πίεσης στην Μόσχα από την Ουάσινγκτον. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ Κιθ Κέλογκ ζήτησε «μέγιστη διεθνή πίεση» στο Κρεμλίνο.

Η κύρια πρόκληση για τα πληρώματα αεράμυνας της Ουκρανίας είναι ο τεράστιος αριθμός drones που αντιμετωπίζουν. Πέρυσι, το Κρεμλίνο κατασκεύαζε περίπου 300 drones Shahed το μήνα· τώρα διαθέτει τον ίδιο αριθμό μέσα σε λιγότερο από τρεις ημέρες. Η ουκρανική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών λέει ότι έχει  έγγραφα που δείχνουν ότι η Ρωσία σκοπεύει να αυξήσει την παραγωγή στα 500 την ημέρα — υποδηλώνοντας ότι σμήνη επίθεσης 1.000 drones θα μπορούσαν να εμφανιστούν στην Ουκρανία.

Αυτό ίσως είναι υπερβολικό, προειδοποιεί ο Κοστιάντιν Κριβολάπ, Ουκρανός εμπειρογνώμονας αεροπορίας. Η ρωσική πολεμική βιομηχανία βασίζεται συχνά σε φανφάρες και ψευδή αναφορά δεδομένων, λέει. «Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι οι αριθμοί θα αυξηθούν σημαντικά». Ακόμα κι αν η Ουκρανία καταφέρει να σταθεροποιήσει το μέτωπο στα ανατολικά, οι δυσκολίες προστασίας του εναέριου χώρου θα ενταθούν.

Το σημείωμα που πρόδωσε τα ρωσικά μυστικά

Σε ένα αυτοσχέδιο εργαστήριο σε κρυφή τοποθεσία στο Κίεβο, μια ανομοιογενής ομάδα μηχανικών αποσυναρμολογεί ένα ρωσικό drone Shahed. Κάθε κομμάτι μετάλλου που πέφτει στις ουκρανικές πόλεις καταλήγει σε εργαστήρια σαν αυτό, για πλήρη ανάλυση. Στόχος είναι η τεκμηρίωση των τεχνικών των όπλων, η αντίστροφη μηχανική οτιδήποτε αποδοτικού και η επιστροφή μιας βελτιωμένης εκδοχής πίσω στον εχθρό. Τον τελευταίο μήνα, η δουλειά τους δεν έχει σταματήσει. Παρά τις ελπίδες για εκεχειρία, η Ρωσία βρίσκει ολοένα και περισσότερους τρόπους να διαπερνά την ουκρανική αεράμυνα, η οποία αντιμετωπίζει αυξανόμενες δυσκολίες από την έλλειψη πυραύλων αναχαίτισης, την αλλαγή τακτικών του εχθρού και την ψυχρή αμερικανική πολιτική.

Καθώς συνεχίζουν να αποσυναρμολογούν τα τελευταία Shahed, οι μηχανικοί λένε ότι μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες τους είναι ο τρόπος με τον οποίο ελέγχονται πλέον τα ρωσικά drones. Τα νεότερα μοντέλα δεν επηρεάζονται από τον ηλεκτρονικό πόλεμο της Ουκρανίας, λένε. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν βασίζονται πλέον σε συστήματα GPS που μπλοκάρονται εύκολα, αλλά καθοδηγούνται από τεχνητή νοημοσύνη και αξιοποιούν τα ίδια τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και διαδικτύου της Ουκρανίας. Η ομάδα λέει ότι πρόσφατα ανακάλυψε ένα σημείωμα μέσα σε ένα από τα drones —πιθανόν από Ρώσο μηχανικό με εσωτερική πληροφόρηση— το οποίο υπονοούσε το νέο αλγόριθμο ελέγχου. Σύμφωνα με αυτό, τα drones ελέγχονται μέσω bots στην πλατφόρμα Telegram, τα οποία στέλνουν δεδομένα πτήσης και ζωντανό βίντεο σε ανθρώπινους χειριστές σε πραγματικό χρόνο.

Μέχρι πρόσφατα, το «κυνήγι drones» γινόταν κυρίως από κινητές μονάδες με φθηνά πολυβόλα, φορητούς πυραύλους και πυροβόλα μικρής εμβέλειας. Τώρα, λέει ο Συνταγματάρχης Ντένις Σμάζνι των δυνάμεων αεράμυνας, τα drones αποφεύγουν συστηματικά αυτές τις ομάδες. Αρχικά πετούν χαμηλά για να μην εντοπιστούν και στη συνέχεια ανεβαίνουν απότομα στα 2.000–2.500 μέτρα πλησιάζοντας τις πόλεις — ύψος που δεν καλύπτεται από τα μικρού διαμετρήματος πυροβόλα. Έτσι, η Ουκρανία στρέφεται σε ελικόπτερα, μαχητικά F-16 και drones αναχαίτισης, τα οποία έχουν αρχίσει να αποδίδουν καλά. Ένας ανώτερος αξιωματούχος λέει ότι η αεράμυνα γύρω από το Κίεβο εξακολουθεί να καταρρίπτει περίπου το 95% των drones που στέλνει η Ρωσία. Αλλά το 5% που περνά προκαλεί σοβαρές ζημιές.

Το πρόβλημα των βαλλιστικών πυραύλων

Αν και η Ουκρανία έχει πιθανότητες ενάντια στα drones και στους πυραύλους cruise, η προοπτική απέναντι στους βαλλιστικούς πυραύλους είναι πολύ πιο ζοφερή. Ελάχιστες χώρες διαθέτουν συστήματα που μπορούν να αντιμετωπίσουν τόσο γρήγορα και καταστροφικά όπλα. Στον δυτικό κόσμο, το αμερικανικό σύστημα Patriot έχει σχεδόν μονοπώλιο στην αντιμετώπιση βαλλιστικών απειλών. Η Ουκρανία διαθέτει πλέον τουλάχιστον οκτώ συστοιχίες Patriot, αν και κάποιες βρίσκονται συχνά εκτός λειτουργίας για επισκευές.

Τα πληρώματά τους τα χειρίζονται με εντυπωσιακή ικανότητα. Από την άνοιξη του 2023, έχουν καταρρίψει πάνω από 150 βαλλιστικούς πυραύλους. Όμως τα συστήματα αυτά είναι συγκεντρωμένα κυρίως γύρω από το Κίεβο. Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι λέει ότι η Ουκρανία χρειάζεται τουλάχιστον δέκα ακόμη συστοιχίες, μαζί με τα αντίστοιχα αποθέματα πυραύλων PAC-3, ώστε οι πόλεις να αρχίσουν να αισθάνονται ασφαλείς. Τονίζει ότι η χώρα είναι έτοιμη να πληρώσει ό,τι χρειάζεται — προφανώς με ευρωπαϊκά κονδύλια. Ο Λευκός Οίκος τηρεί επιφυλακτική στάση.

Το πρόβλημα είναι ότι η Ουκρανία έχει πάψει να αποτελεί προτεραιότητα για τη διοίκηση Μπάιντεν. Η Lockheed Martin, που κατασκευάζει τα συστήματα Patriot και τους πυραύλους PAC-3, αυξάνει την παραγωγή στους 650 πυραύλους ετησίως. Όμως αυτό είναι περίπου 100 λιγότεροι από τους προβλεπόμενους ρωσικούς βαλλιστικούς πυραύλους, ενώ ουκρανικές πηγές εκτιμούν ότι το Κρεμλίνο διαθέτει ήδη απόθεμα 500 πυραύλων. Συνήθως απαιτούνται δύο PAC-3 για την αναχαίτιση ενός ρωσικού βαλλιστικού πυραύλου.

Οι επιλογές του Κιέβου

Για τα «γεράκια της Κίνας» στη διοίκηση Τραμπ, κάθε σύστημα Patriot που στέλνεται στην Ουκρανία είναι ένα λιγότερο για την περιοχή του Ειρηνικού. Ακόμα και η πιο φιλο-ουκρανική κυβέρνηση —που αυτή δεν είναι— δύσκολα θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον συνεχή ρωσικό κίνδυνο. Η Ουκρανία έχει ζητήσει το δικαίωμα να κατασκευάζει δική της εκδοχή των PAC-3 με άδεια, αλλά γνωρίζει ότι αυτό είναι απίθανο. Η παραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει στη Γερμανία, αλλά όχι πριν από τα τέλη του 2026. Υπάρχουν και άλλα σχέδια συμπαραγωγής σε εξέλιξη. Όμως σε όλες τις περιπτώσεις, το «σημείο καμπής» απέχει τουλάχιστον ένα έτος.

Η Ουκρανία ίσως χρειαστεί να αναπτύξει στρατηγική επιβίωσης που να συνδυάζει την αεράμυνα με επιθετική αεροπορική δράση και αποτροπή. «Θα πρέπει να καταστρέψουμε ρωσικά συγκροτήματα εκτόξευσης, εργοστάσια και αποθήκες», λέει ο Κριβολάπ. «Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες.»