Η αρχαία πήλινη πινακίδα, με την ονομασία Ni 12501 και χρονολογείται περίπου στο 2400 π.Χ., αφηγείται την εξαιρετική ιστορία ενός θεού της καταιγίδας που κρατείται αιχμάλωτος στον κάτω κόσμο και της έξυπνης αλεπούς που προσφέρεται εθελοντικά να τον σώσει όταν όλες οι άλλες θεότητες αρνούνται.
Δημοσιευμένη στο ακαδημαϊκό περιοδικό Iraq από τη Δρ. Jana Matuszak, αυτή η ολοκληρωμένη ανάλυση αντιπροσωπεύει την πρώτη πλήρη μεταφρασμένη έκδοση της επιγραφής που είχε παιδέψει τους μελετητές από την ανασκαφή του 19ου αιώνα στη Νιππούρ, το αρχαίο θρησκευτικό κέντρο των Σουμερίων. Ο μύθος δίνει πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις πρώιμες μεσοποταμικές παραδόσεις αφήγησης και σηματοδοτεί την παλαιότερη γνωστή εμφάνιση της αλεπούς ως σύμβολο πονηριάς στην παγκόσμια λογοτεχνία, αναφέρει το Phys.org .
Ο μύθος επικεντρώνεται στον Ισκούρ, τον Σουμεριακό θεό της καταιγίδας που ήταν υπεύθυνος για την βροχή στις άνυδρες περιοχές της νότιας Μεσοποταμίας. Σύμφωνα με την αφήγηση της πινακίδας, τόσο ο Ισκούρ όσο και τα πολύχρωμα βοοειδή του αιχμαλωτίζονται μυστηριωδώς και φυλακίζονται στον κουρ – τον υπόκοσμο των Σουμερίων. Αυτό το καταστροφικό γεγονός απειλεί τα γεωργικά θεμέλια του σουμεριακού πολιτισμού, καθώς η εξαφάνιση της θεότητας της βροχής φέρνει ξηρασία και λιμό στη γη.
Ο Δρ. Ματούζακ εξηγεί ότι ο Ισκούρ, γιος του ισχυρού θεού Ενλίλ, κατείχε σημαντική θέση στη σουμεριακή θρησκεία, παρά το γεγονός ότι ήταν λιγότερο εξέχων από τις θεότητες της καταιγίδας σε περιοχές όπου η γεωργία ήταν δυνατή εξαιτίας των βροχοπτώσεων.
«Στο νότιο Ιράκ, δεν υπάρχει αρκετή ετήσια βροχόπτωση για τη γεωργία, επομένως οι άνθρωποι έπρεπε να σκάψουν κανάλια που διακλαδώνονται από τους δύο κύριους ποταμούς, τον Ευφράτη και τον Τίγρη, για να ποτίσουν τα χωράφια και τους οπωρώνες τους», σημειώνει.
Η αρχή του μύθου περιγράφει έναν κόσμο αφθονίας: λαμπερά νερά γεμάτα ψάρια και τα πολύτιμα πολύχρωμα βοοειδή του Ισκούρ να βόσκουν ελεύθερα. Ωστόσο, αυτή η ευημερία εξαφανίζεται όταν τόσο ο θεός όσο και τα ζώα του σύρονται στον κάτω κόσμο, αφήνοντας πίσω τους ένα τοπίο όπου γεννιούνται παιδιά και αμέσως τα παρασύρει ο κουρ – μια ποιητική περιγραφή εκτεταμένου θανάτου από ξηρασία και πείνα.
Αντιμέτωπος με αυτή την κρίση, ο Ενλίλ, ενεργώντας ως επικεφαλής του σουμεριακού πάνθεον, συγκαλεί μια θεϊκή συνέλευση για να αντιμετωπίσει την έκτακτη ανάγκη. Σε μια σκηνή που αναδεικνύει τόσο τη θεϊκή εξουσία όσο και την εκπληκτική ευαλωτότητά του, ο Ενλίλ ρωτά τους συγκεντρωμένους θεούς ποιος από αυτούς θα τολμήσει να εισβάλει στον επικίνδυνο κάτω κόσμο για να ανακτήσει τον αιχμάλωτο γιο του.
Το έξυπνο τέχνασμα της αλεπούς
Σε μια αξιοσημείωτη ανατροπή που καθιερώνει ένα από τα πρώτα παραδείγματα της λογοτεχνίας του απίθανου αρχέτυπου του ήρωα, καμία από τις ισχυρές θεότητες δεν προσφέρεται εθελοντικά για την επικίνδυνη αποστολή – εκτός από την Αλεπού. Αυτό το μικρό, φαινομενικά ασήμαντο πλάσμα κάνει ένα βήμα μπροστά όταν οι θεοί αποτυγχάνουν να δράσουν, ενσαρκώνοντας θέματα θάρρους και πονηριάς που αργότερα θα εμφανίζονταν σε λαογραφικές παραδόσεις σε όλο τον κόσμο.
Η αφήγηση αποκαλύπτει την εκλεπτυσμένη κατανόηση του Φοξ για τα έθιμα και τους κινδύνους του κάτω κόσμου. Αντί να βασίζεται στη δύναμη ή τη θεϊκή δύναμη, ο Φοξ χρησιμοποιεί το πνεύμα και την πονηριά για να πλοηγηθεί στο ύπουλο βασίλειο των νεκρών. Όταν του προσφέρεται φαγητό και ποτό κατά την είσοδό του στο kur (πιθανώς μια δοκιμασία ή παγίδα που έχει σχεδιαστεί για να παγιδεύσει τους επισκέπτες), ο Φοξ δέχεται έξυπνα τις προσφορές, αλλά τις κρύβει κρυφά στο δοχείο του αντί να τις καταναλώνει.
Αυτή η στρατηγική απάτη καταδεικνύει την επίγνωση του Φοξ ότι το φαγητό ή το ποτό στον κάτω κόσμο θα τον έδενε με αυτό το βασίλειο, εμποδίζοντας την επιστροφή του στον κόσμο των ζωντανών. Το μοτίβο της επικίνδυνης φιλοξενίας στη γη των νεκρών εμφανίζεται σε μυθολογίες παγκοσμίως, από την ελληνική ιστορία της Περσεφόνης μέχρι τις κελτικές ιστορίες για νεράιδες, υποδηλώνοντας ότι αυτή η σουμεριακή αφήγηση διατηρεί μία από τις πρώτες εκφράσεις αυτού του παγκόσμιου θέματος στην ανθρωπότητα.
Δυστυχώς, η πλάκα είναι σπασμένη σε αυτό το σημείο, αφήνοντας άγνωστη την τελική μοίρα του Φοξ. Οι μελετητές μπορούν μόνο να εικάσουν αν το έξυπνο πλάσμα έσωσε με επιτυχία τον Ισκούρ και αποκατέστησε την αφθονία στη γη, αν και τα μυθολογικά μοτίβα υποδηλώνουν μια θετική λύση.
