Τον εκσυγχρονισμό του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία σχεδιάζει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, υπό το πρίσμα των νέων προκλήσεων, που καθημερινά αναδύονται από την ταχύτητα των τεχνολογικών εξελίξεων και την τάση για αυξανόμενη αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων και συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά και από τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής.

Στόχος είναι η διαρκής και αποτελεσματική θωράκιση της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας, κυρίως σε προληπτικό επίπεδο, καθώς, σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, οι υγιείς και ασφαλείς εργαζόμενοι μπορούν να είναι πιο αποδοτικοί και να συμβάλουν στην αύξηση της παραγωγής της επιχείρησης, στην οποία εργάζονται, γεγονός το οποίο συντελεί στην οικονομική ανάπτυξη και στην κοινωνική ευημερία.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Υφυπουργός Εργασίας, Κώστας Καραγκούνης, δηλώνει ότι οι σύγχρονες προκλήσεις απαιτούν σύγχρονες προσεγγίσεις του Κώδικα Νόμων για την Υγεία και την Ασφάλεια.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως επισημαίνει, ζητούμενο είναι η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας, με έμφαση καταρχάς στην πρόληψη ατυχημάτων και ιδιαίτερα στις δραστηριότητες αυξημένης επικινδυνότητας.

«Παράλληλα, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε αναδυόμενους κινδύνους τόσο για τη σωματική, όσο και την ψυχική υγεία. Η ενσωμάτωση της ψηφιακής πραγματικότητας στο παραγωγικό υπόδειγμα έχει αλλάξει τα δεδομένα. Αυτή είναι μια συζήτηση ακόμη ανοιχτή στην Ευρώπη και νομίζω είναι η στιγμή να το επεξεργαστούμε ειδικότερα» σχολιάζει ο κ. Καραγκούνης και υπογραμμίζει ότι το στοίχημα για το Υπουργείο Εργασίας είναι να εγγυηθεί την τήρηση της νομοθεσίας.

Όπως εξηγεί, «ο τρόπος, για να συμβεί αυτό, είναι ο εξορθολογισμός των διαδικασιών σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια ή αλλιώς η απλοποίησή τους: σαφείς διαδικασίες, λιγότερο χρονοβόρες και λιγότερο κοστοβόρες, οι οποίες θα διευκολύνουν την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους κανόνες, ώστε να θωρακίσουμε περισσότερο την ευημερία των εργαζομένων. Εργαλείο “κλειδί” προς τον σκοπό αυτό είναι η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων και το νέο νομοσχέδιο για τον Κώδικα Νόμων για την Υγεία και την Ασφάλεια, που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες τέτοιες προβλέψεις».

Προς την κατεύθυνση αυτή, ο κ. Καραγκούνης σημειώνει ότι, σύντομα, θα κληθούν οι κοινωνικοί εταίροι, προκειμένου να συνδράμουν στο έργο αυτό και, τότε, το νομοσχέδιο θα πάρει την τελική μορφή του.

Πλέγμα δράσεων

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης υλοποιεί δράσεις, με στόχο την ενίσχυση του πλέγματος προστασίας της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Άλλωστε, με τον σκοπό αυτό συντάχθηκε και η Εθνική Στρατηγική για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία 2022-2027, που αποτελεί τον «οδικό χάρτη» όλων των πρωτοβουλιών.

Ενδεικτικά, με Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο εκδόθηκε, αυστηροποιήθηκαν οι επιτρεπτές τιμές έκθεσης σε συγκεκριμένες χημικές ουσίες και προστέθηκαν στη σχετική λίστα ουσίες που πλέον κρίνονται καρκινογόνες και μεταλλαξιογόνες, καθώς και άλλες οι οποίες έχουν αποδειχθεί επιβλαβείς για την αναπαραγωγική υγεία.

Επίσης, αυτήν τη στιγμή, αξιολογείται η δυνατότητα θέσπισης ενός κανονιστικού πλαισίου για τη θερμική καταπόνηση, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, σε συνεργασία με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, ώστε να πιστοποιείται με αδιαμφισβήτητο τρόπο η υπέρβαση των ορίων του βιοκλιματικού δείκτη.

Παράλληλα, το Υπουργείο Εργασίας, πάντα σε συνεργασία με την Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας, δίνει έμφαση στην τήρηση των μέτρων υγείας και ασφάλειας σε εργασίες αυξημένης επικινδυνότητας και, ειδικά, στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, με τη διενέργεια εντατικών ελέγχων.

Μια ακόμα θεσμική πρωτοβουλία είναι η αύξηση του ημερήσιου χρόνου απασχόλησης και παρουσίας τεχνικού ασφαλείας σε πλοία κατά την εκτέλεση ναυπηγοεπισκευαστικών εργασιών.

Επιπλέον, με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), η οποία ήταν πρωτοβουλία του προηγούμενου υφυπουργού Εργασίας, Βασίλη Σπανάκη, ενισχύθηκε το πλέγμα προστασίας των εργαζομένων στη διανομή (delivery) με τη θέσπιση διατάξεων για την ορθή συντήρηση των οχημάτων και τον καθορισμό αυστηρών τεχνικών προδιαγραφών των μέσων ατομικής προστασίας, που οφείλει να παρέχει ο εκάστοτε εργοδότης στους διανομείς, τους οποίους απασχολεί, συμπεριλαμβανομένων και των εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες. Ο κ. Καραγκούνης διευκρινίζει ότι αυτή η υπουργική απόφαση συνιστά «χαρακτηριστικό παράδειγμα του πνεύματος που θέλουμε να ακολουθήσουμε, που είναι ουσιαστικές παρεμβάσεις και λύσεις στις σύγχρονες προκλήσεις σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων».

Ταυτόχρονα, επικαιροποιήθηκε ο κατάλογος των ειδικοτήτων που μπορούν να ασκήσουν καθήκοντα τεχνικού ασφαλείας, αποδίδοντας σχετικά δικαιώματα και σε νέες ειδικότητες μηχανικών, διευρύνοντας έτσι το σώμα των επαγγελματιών στο πεδίο της πρόληψης και της προστασίας.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, σημαντικές ενέργειες είναι επίσης η ενίσχυση του ρόλου των ιατρών εργασίας, αλλά και η αναβάθμιση του επιπέδου επίβλεψης της υγείας των εργαζομένων και η διευκόλυνση του έργου των ιατρών εργασίας, ορίζοντας με εγκύκλιο συγκεκριμένες κατευθύνσεις για το περιεχόμενο και τον τρόπο τήρησης του ατομικού ιατρικού φακέλου των εργαζομένων.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δεδομένα της σύγχρονης εποχής, με τον Ν. 4808/2021, εισήχθη ρητά η έννοια των ψυχοκοινωνικών κινδύνων, αναγνωρίζοντας μάλιστα τη βία και την παρενόχληση στην εργασία, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής παρενόχλησης, ως ψυχοκοινωνικό κίνδυνο και θεσπίστηκαν συγκεκριμένα μέτρα και υποχρεώσεις του εργοδότη, όπως είναι, ενδεικτικά, η ανάληψη προληπτικών δράσεων, η διαχείριση των καταγγελιών, η κατάρτιση δεσμευτικών πολιτικών σε κάθε επιχείρηση κ.λπ..

Αναπτύσσονται επίσης σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία για τη βελτίωση της συμμόρφωσης των επιχειρήσεων στη σχετική νομοθεσία, την ενίσχυση των δράσεων διάδοσης της πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης για την εμπέδωση κουλτούρας πρόληψης, καθώς και για τον επιτελικό συντονισμό των δημόσιων πολιτικών.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του προγράμματος ανάπτυξης του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος ΗΡΙΔΑΝΟΣ, υλοποιείται ενημερωτική πύλη για τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους και την ψυχική υγεία, μέσω της οποίας θα παρέχεται στους ενδιαφερόμενους σχετικό πληροφοριακό υλικό, αλλά και ψηφιακό ερωτηματολόγιο εκτίμησης του εργασιακού άγχους και των ψυχοκοινωνικών κινδύνων.

Τέλος, έχουν αναπτυχθεί κλαδικά διαδικτυακά διαδραστικά εργαλεία για την εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου OiRA, όπου υπάρχει ξεχωριστή ενότητα για την εκτίμηση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων.

Κομβικός ο ρόλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή διαδραματίζουν οι συνέργειες για την καλλιέργεια μιας κουλτούρας πρόληψης, που ξεκινά από το σχολείο.

Όπως τονίζει ο κ. Καραγκούνης, με την Υφυπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Ιωάννα Λυτρίβη και μετά από στενή συνεργασία με την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, υπογράφηκε μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ των υπουργείων, με σκοπό την εμπέδωση μιας κουλτούρας πρόληψης όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια ήδη από την εκπαιδευτική διαδικασία.

«Θα έχουμε άμεση και συνεχή συνεργασία σε πολλαπλά πεδία. Θα επιδιώξουμε την ανάπτυξη, παρακολούθηση και αξιολόγηση ενός στρατηγικού σχεδίου με τα αναγκαία βήματα για την ενσωμάτωση των βασικών αρχών της υγείας και ασφάλειας στην εργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Θα σχεδιάσουμε και θα αναπτύξουμε παρεμβάσεις και δράσεις που εντάσσονται στις υφιστάμενες πολιτικές εκπαίδευσης, στα προγράμματα σπουδών και στις μεθόδους διδασκαλίας. Θα διαθέσουμε στους εκπαιδευτικούς τα αναγκαία εκπαιδευτικά εργαλεία και υλικό, που θα προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των διαφόρων εκπαιδευτικών μονάδων και των δομών επαγγελματικής κατάρτισης. Θα δώσουμε κίνητρα για την ανάπτυξη των νέων δεξιοτήτων. Θα προγραμματίσουμε μελέτες για την ανάδειξη της βέλτιστης μεθοδολογίας ενσωμάτωσης των θεμάτων υγείας και ασφάλειας στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση και θα επιδιώξουμε στοχευμένες δράσεις ευαισθητοποίησης σε θέματα πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου για τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας και κάθε εμπλεκόμενο» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Καραγκούνης.

Εντατικοί έλεγχοι από την Επιθεώρηση Εργασίας

Την ίδια στιγμή, η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας εντατικοποιεί τους ελέγχους σχετικά με την τήρηση των μέτρων υγείας και ασφάλειας στην εργασία, με τη χρήση της επιστημονικής μεθοδολογίας risk analysis και ψηφιακών εργαλείων, ενώ σκοπεύει, στο επόμενο χρονικό διάστημα, να εντάξει νέα εργαλεία για ακόμα πιο αποτελεσματικούς ελέγχους στο πεδίο, όπως είναι τα drones για τον εντοπισμό ανασφάλιστων εργαζομένων.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι το 2023 έκλεισε με 27.759 ελέγχους από την Επιθεώρηση Υγείας & Ασφάλειας, 3.347 κυρώσεις και πρόστιμα συνολικού ποσού 3.667.613 ευρώ.

Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2024, η Επιθεώρηση Υγείας & Ασφάλειας διενήργησε 2.374 ελέγχους και επέβαλε 420 κυρώσεις, με το συνολικό ποσό των προστίμων να ανέρχεται σε 543.121,00 ευρώ, ενώ, από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2024, προχώρησε σε 23.075 ελέγχους, επιβάλλοντας 3.332 κυρώσεις και πρόστιμα, ύψους 3.867.358,00 ευρώ.