Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρόκειται να πραγματοποιήσει τη δεύτερη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο τη Δευτέρα 18 Αυγούστου, με την ιδιαίτερα δύσκολη αποστολή να ανατρέψει τις επιπτώσεις που προκάλεσε στην ασφάλεια της Ουκρανίας η συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν την Παρασκευή στην Αλάσκα, σύμφωνα με ανάλυση του The Guardian.

Όπως υπενθυμίζει η βρετανική εφημερίδα, στην πρώτη του επίσκεψη στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο, ο Ουκρανός πρόεδρος ήταν μόνος του και βρέθηκε αντιμέτωπος με μια ταπεινωτική εμπειρία, καθώς τόσο ο πρόεδρος Τραμπ όσο και ο αντιπρόεδρος, Τζέι Ντι Βανς, τον πίεσαν επιθετικά να αποδεχθεί τους όρους της Μόσχας.

Αυτή τη φορά, όμως, ο Ζελένσκι καταφθάνει στην Ουάσινγκτον συνοδευόμενος από μια ισχυρή ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία, στην οποία θα βρίσκονται μεταξύ άλλων οι ηγέτες της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας, σε μια προσπάθεια αλλαγής της στάσης του Τραμπ προς την Ουκρανία.

Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 17 Αυγούστου η τηλεδιάσκεψη της «Συμμαχίας των Προθύμων» και του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με τον πρόεδρο του Συμβουλίου της ΕΕ, Αντόνιο Κόστα, να σημειώνει ότι «αν δεν συμφωνηθεί εκεχειρία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσουν την πίεση προς τη Ρωσία». Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου της Κομισιόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν μια θετική ανταλλαγή απόψεων για να «συντονιστούν ενόψει της αυριανής συνάντησης ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο».

Η Ευρώπη ενώπιον του Τραμπ: Μια αποστολή με διπλωματικό βάρος

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ελπίζουν ότι η ατομική και συλλογική τους επιρροή θα καταφέρει να μετατοπίσει τον Τραμπ από τις φιλορωσικές θέσεις που φαίνεται να υιοθέτησε μετά τη συνάντηση με τον Πούτιν. Για να το επιτύχουν, θα πρέπει να εμφανίσουν μια πιο ισχυρή εικόνα ενότητας και αποφασιστικότητας, όπως επισημαίνει ο πρώην σύμβουλος του Μπαράκ Ομπάμα, Μπεν Ρόουντς.

«Η συμβουλή μου είναι να μην υποκύψουν στον Τραμπ», τονίζει ο Ρόουντς. «Ο Τραμπ έχει συνηθίσει να βλέπει ότι όσοι θεωρεί πιο αδύναμους τελικά υποχωρούν στη βούλησή του – κάτι που ο Πούτιν δεν κάνει… Ο Ζελένσκι δεν πρέπει να μείνει μόνος του. Αυτός ήταν ο λόγος που οδηγήθηκε σε μια δύσκολη κατάσταση στο Οβάλ Γραφείο. Χρειάζεται την Ευρώπη. Και η Ευρώπη πρέπει να επιδείξει τη δύναμη που ως τώρα δεν έχει δείξει».

Όπως εξηγεί ο Guardian, ο Μακρόν και ο Μερτς θα συνοδεύσουν τον Ζελένσκι ως εκπρόσωποι του γαλλογερμανικού άξονα – της καρδιάς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα λειτουργήσει ως υπενθύμιση της οικονομικής ισχύος της Ευρώπης. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις πριν από τρεις εβδομάδες, ο Τραμπ υπέγραψε εμπορική συμφωνία με την ίδια στη Σκωτία, χαρακτηρίζοντας τη σχέση ΗΠΑ-ΕΕ ως «τη μεγαλύτερη εμπορική συνεργασία στον κόσμο».

Ανώτεροι Ευρωπαίοι ηγέτες με «ατού» τις προσωπικές σχέσεις με τον Τραμπ

Σύμφωνα με τον Μπρετ Μπρουέν, πρώην διευθυντή παγκόσμιας συνεργασίας στον Λευκό Οίκο, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να εστιάσουν στο οικονομικό σκέλος της σχέσης και να υπενθυμίσουν στον Τραμπ πόσο μικρότερη είναι η ρωσική οικονομία σε σχέση με αυτήν της ΕΕ, του Ηνωμένου Βασιλείου και των άλλων δυτικών συμμάχων.

Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μέλονι μπορεί να λειτουργήσει ως «γέφυρα» λόγω της προσωπικής της σχέσης με τον Τραμπ, αλλά και της στήριξής της στην ουκρανική κυριαρχία, επισημαίνει ο Guardian. Ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ, παρότι ηγείται μικρής χώρας, έχει δημιουργήσει απροσδόκητα στενή σχέση με τον Τραμπ, αφού ταξίδεψε στη Φλόριντα για έναν γύρο γκολφ μαζί του τον Μάρτιο, έπειτα από παρότρυνση του Ρεπουμπλικανού γερουσιαστή Λίντσεϊ Γκράχαμ. Εκεί, του μίλησε για την εμπειρία της Φινλανδίας ως άμεσου γείτονα της Ρωσίας, προτρέποντάς τον να μην εμπιστεύεται τον Πούτιν.

Ο Κιρ Στάρμερ, διαθέτει πολιτικό βάρος και μια εύθραυστη αλλά υπαρκτή προσωπική σχέση με τον Τραμπ, ο οποίος επιδεικνύει δημόσια την καλή τους επικοινωνία, ενόψει μάλιστα της προγραμματισμένης επίσημης επίσκεψής του στο Ηνωμένο Βασίλειο τον επόμενο μήνα, μια επίσκεψη που ο ίδιος θεωρεί σημαντικό γεγονός.

Ο Μαρκ Ρούτε, γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, διαθέτει τεράστια εμπειρία στη διαχείριση του Τραμπ. Όπως αναφέρει ο Guardian, κατάφερε μάλιστα να τον «κατευνάσει» σε προηγούμενες συνόδους με έξυπνους χειρισμούς, αποκαλώντας τον «μπαμπά» των παγκόσμιων ηγετών, αποφεύγοντας εντάσεις στη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο.

Ο πρώην πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ουάσινγκτον, Κιμ Ντάροουκ, σχολιάζει: «Πολλοί έχουν πλέον καταλάβει πώς να χειρίζονται τον Τραμπ. Η κολακεία είναι αναγκαία – κουραστική αλλά αποτελεσματική. Πρέπει πρώτα να τον επαινέσεις και μετά να περάσεις στην ουσία».

Ο φόβος για τετελεσμένα και η ανάγκη για κοινή γραμμή

Η παρουσία τόσων πολλών ευρωπαίων ηγετών που άλλαξαν τα πρόγραμμά τους για να μεταβούν στην Ουάσινγκτον καταδεικνύει το μέγεθος του πανικού μετά τη σύνοδο της Αλάσκας.

Ο Πούτιν, ο οποίος καταζητείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου, έγινε δεκτός με κόκκινο χαλί και χειροκροτήματα από τον Τραμπ, μίλησε πρώτος κατά τη σύντομη –και τελικά άκαρπη– συνάντηση και ο Τραμπ εγκατέλειψε την προηγούμενη θέση του για άμεση κατάπαυση του πυρός. Αντιθέτως, αποδέχθηκε χωρίς αντίρρηση την πρόταση του Πούτιν για «συνολική ειρηνευτική συμφωνία», η οποία μεταθέτει την ευθύνη στην Ουκρανία για εδαφικές παραχωρήσεις.

Διπλωμάτες παρομοίασαν την επερχόμενη συνάντηση με μια ποδοσφαιρική ομάδα που βγαίνει στο δεύτερο ημίχρονο χάνοντας 0-3, αλλά με σπουδαίους παίκτες στον πάγκο έτοιμους να μπουν στο γήπεδο.

Η βασική πρόκληση για τους Ευρωπαίους είναι να εμφανιστούν ενωμένοι. «Να μιλήσουν με μια φωνή, να μείνουν στη γραμμή», δηλώνει ο πρώην Αμερικανός πρέσβης στο ΝΑΤΟ, Ίβο Ντάαλντερ. «Ο στόχος είναι να πειστεί ο Τραμπ να τους υποστηρίξει. Αν όχι, να καταστήσουν σαφές ότι θα συνεχίσουν τον δικό τους δρόμο».

Ο Κιμ Ντάροουκ προτείνει να μιλήσουν αρχικά μόνο δύο ή τρεις εκπρόσωποι της αντιπροσωπείας, για να διατηρηθεί η προσοχή του Τραμπ. «Ίσως ο Ρούτε και ο Μακρόν. Ο Στάρμερ να παρέμβει μόνο αν η συζήτηση εκτροχιαστεί. Αν ο Τραμπ αισθανθεί ότι όλοι τον μαλώνουν, θα αποσυρθεί ή θα κλείσει τη συζήτηση», προειδοποιεί.

Ελπίδες, σύμμαχοι και… Νόμπελ Ειρήνης

Παρόλα αυτά, υπάρχει περιθώριο αισιοδοξίας. Ο μεγαλύτερος φόβος –ότι ο Τραμπ θα παρουσίαζε συμφωνία με τον Πούτιν ως τετελεσμένο γεγονός– δεν επιβεβαιώθηκε.

Επιπλέον, στο εσωτερικό της κυβέρνησης Τραμπ υπάρχουν πρόσωπα που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως σύμμαχοι. Ο Μάρκο Ρούμπιο, υπουργός Εξωτερικών, παραμένει σκεπτικιστής απέναντι στη Ρωσία, παρά την τάση του να ακολουθεί τη γραμμή του Τραμπ.

Μιλώντας στο NBC την Κυριακή, ο Ρούμπιο άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός και επιβεβαίωσε πως οι ΗΠΑ εξετάζουν το ενδεχόμενο συμμετοχής σε εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία σε περίπτωση συμφωνίας ειρήνης – κάτι που, όπως είπε, είναι «θεμελιώδες αίτημα των Ουκρανών».

Ένας ακόμα «παίκτης» που θα μπορούσε να ενισχύσει την αντιπροσωπεία είναι ο Νορβηγός Γενς Στόλτενμπεργκ. Ο Τραμπ λέγεται πως τον κάλεσε αιφνιδιαστικά στο κινητό του την προηγούμενη εβδομάδα, ενόσω εκείνος βρισκόταν στον δρόμο, με σκοπό να του μιλήσει για το Νόμπελ Ειρήνης, βραβείο που αποφασίζεται από νορβηγική επιτροπή.

«Ο Τραμπ έχει το βλέμμα του στην Ιστορία, τώρα που βρίσκεται στη δεύτερη θητεία του», καταλήγει ο Ντάροουκ. «Αν φέρει μια δίκαιη ειρήνη στην Ουκρανία, η Ιστορία θα είναι γενναιόδωρη. Αν πιέσει για την υποταγή της, όχι».

Αντιδράσεις και αβεβαιότητα στην Ουκρανία

Λίγες ημέρες πριν τη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε λόγο για μια ειρηνευτική πρόταση που περιλαμβάνει «ανταλλαγές εδαφών», προκαλώντας σύγχυση στους Ουκρανούς.

Όπως αναφέρει το BBC, η έννοια των «ανταλλαγών εδαφών» προκάλεσε ερωτήματα στο Κίεβο: Ποια εδάφη υποτίθεται ότι θα ανταλλαγούν; Υπονοείται μήπως ότι η Ουκρανία θα λάβει ρωσικά εδάφη, σε αντάλλαγμα για εκείνα που κατέλαβε η Ρωσία διά της βίας;

Ωστόσο, σύμφωνα με τις πληροφορίες, δεν φαίνεται να υπάρχει κανένα πραγματικό στοιχείο «ανταλλαγής» στη σκέψη του Αμερικανού προέδρου. Αντιθέτως, ο Τραμπ φέρεται να σκοπεύει να πιέσει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, κατά την επικείμενη συνάντησή τους τη Δευτέρα στην Ουάσινγκτον, να παραδώσει ολόκληρες τις ανατολικές ουκρανικές περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ στη Ρωσία, σε αντάλλαγμα για μια κατάπαυση του πυρός στα υπόλοιπα μέτωπα – πρόταση που τέθηκε από τον ίδιο τον Πούτιν κατά τη διάρκεια της συνάντησης στην Αλάσκα.

Η περιοχή του Λουχάνσκ βρίσκεται ήδη σχεδόν εξ ολοκλήρου υπό ρωσικό έλεγχο, αλλά η Ουκρανία εξακολουθεί να ελέγχει περίπου το 30% του Ντονέτσκ, το οποίο περιλαμβάνει κρίσιμες πόλεις και οχυρωμένες θέσεις που διατηρήθηκαν με τίμημα δεκάδες χιλιάδες ουκρανικές ζωές.

Οι δύο περιοχές –γνωστές συλλογικά ως Ντονμπάς– είναι πλούσιες σε ορυκτά και βιομηχανία. Η παράδοσή τους τώρα θα συνιστούσε «τραγωδία», σύμφωνα με τον Ουκρανό ιστορικό Γιαροσλάβ Χριτσάκ, ο οποίος δήλωσε στο BBC: «Αυτό είναι ουκρανικό έδαφος. Και οι άνθρωποι αυτών των περιοχών –ιδιαίτερα οι ανθρακωρύχοι– διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της ουκρανικής ταυτότητας».

«Η περιοχή έχει επίσης αναδείξει σημαντικούς πολιτικούς, ποιητές και αντιφρονούντες», προσέθεσε. «Και τώρα υπάρχουν πρόσφυγες που δεν θα μπορέσουν να επιστρέψουν ποτέ στα σπίτια τους, αν αυτή η περιοχή γίνει ρωσική», πρόσθεσε.

Τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο Ουκρανοί έχουν φύγει από το Ντονμπάς από την έναρξη της ρωσικής επιθετικότητας το 2014. Περισσότεροι από τρία εκατομμύρια ζουν σήμερα υπό ρωσική κατοχή, ενώ περίπου 300.000 παραμένουν σε περιοχές υπό ουκρανικό έλεγχο.

Στις περιοχές κοντά στο μέτωπο, η ζωή είναι ήδη εξαιρετικά δύσκολη. Ο Αντρίι Μπορίλο, 55χρονος στρατιωτικός ιερέας στην πολύπαθη πόλη Σλοβιάνσκ, δήλωσε στο BBC μέσω τηλεφωνικής συνέντευξης ότι βλήματα έπεσαν δίπλα στο σπίτι του το περασμένο Σαββατοκύριακο.

«Η κατάσταση εδώ είναι πολύ δύσκολη», είπε και πρόσθεσε: «Υπάρχει ένα αίσθημα εγκατάλειψης και παραίτησης. Δεν ξέρω πόσο αντέχουμε ακόμα. Κάποιος πρέπει να μας προστατεύσει. Αλλά ποιος;»

Ο Μπορίλο είπε πως παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις μετά τη σύνοδο στην Αλάσκα. «Κατηγορώ τον Τραμπ, όχι τον Ζελένσκι. Αλλά μου παίρνουν τα πάντα, και αυτό είναι προδοσία», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Ο πρόεδρος Ζελένσκι έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι η Ουκρανία δεν θα παραδώσει το Ντονμπάς για την επίτευξη ειρήνης. Η εμπιστοσύνη στη Ρωσία ότι θα τηρήσει οποιαδήποτε συμφωνία –αντί να χρησιμοποιήσει το προσαρτημένο έδαφος για μελλοντικές επιθέσεις– παραμένει εξαιρετικά χαμηλή, σημειώνει το BBC.

Αυτός είναι και ο λόγος που, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου, περίπου 75% των Ουκρανών αντιτίθενται σε οποιαδήποτε επίσημη παραχώρηση εδάφους στη Ρωσία. Παρά ταύτα, η ουκρανική κοινωνία είναι βαθιά εξουθενωμένη από τον πόλεμο. Εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες και άμαχοι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής, και πολλοί αναζητούν απεγνωσμένα ένα τέλος στον πόνο – ιδιαίτερα στο Ντονμπάς.

«Ρωτάτε για την παράδοση της περιοχής του Ντονέτσκ. Εγώ δεν μετρώ αυτόν τον πόλεμο σε χιλιόμετρα, αλλά σε ανθρώπινες ζωές», δήλωσε ο Γεβχέν Τκάτσοφ, 56χρονος διασώστης στην πόλη Κραματόρσκ. «Δεν είμαι έτοιμος να θυσιάσω δεκάδες χιλιάδες ζωές για μερικές χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η ζωή είναι πιο σημαντική από το έδαφος».

Αυτή είναι και η ουσία για πολλούς: γη ή ζωή. Όπως παρατήρησε ο Βολοντίμιρ Αριέβ, βουλευτής της αντιπολιτευόμενης παράταξης Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη, ο πρόεδρος Ζελένσκι βρίσκεται «σε ένα σταυροδρόμι χωρίς καλή επιλογή».

«Δεν έχουμε αρκετές δυνάμεις για να συνεχίσουμε τον πόλεμο επ’ αόριστον», είπε ο Αριέβ. «Αλλά αν ο Ζελένσκι παραχωρήσει αυτά τα εδάφη, θα πρόκειται όχι μόνο για παραβίαση του Συντάγματος μας, αλλά μπορεί να φέρει τα χαρακτηριστικά προδοσίας», συμπλήρωσε.

Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι ξεκάθαρο στην Ουκρανία ποιος είναι ο θεσμικός μηχανισμός μέσω του οποίου θα μπορούσε να επιτευχθεί μια τέτοια συμφωνία. Η επίσημη παραχώρηση εθνικού εδάφους απαιτεί έγκριση του κοινοβουλίου και δημοψήφισμα του λαού.

Πιο πιθανή, σύμφωνα με την Ουκρανή βουλευτή Ίννα Σοβσούν, θα ήταν μια de facto παράδοση ελέγχου, χωρίς επίσημη αναγνώριση των εδαφών ως ρωσικών. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, όμως, η διαδικασία δεν είναι σαφής. «Δεν υπάρχει σαφής κατανόηση για το πώς πρέπει να γίνει αυτή η διαδικασία», δήλωσε. «Υπογράφει μόνο ο πρόεδρος; Πρέπει να είναι η κυβέρνηση; Το κοινοβούλιο; Δεν υπάρχει νομική διαδικασία, γιατί –όπως καταλαβαίνετε– οι συντάκτες του Συντάγματος δεν είχαν σκεφτεί ποτέ κάτι τέτοιο», είπε.

Περισσότερα αναμένεται να ξεκαθαρίσουν μετά τη συνάντηση Ζελένσκι – Τραμπ στην Ουάσινγκτον τη Δευτέρα, η οποία είναι η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Ουκρανού προέδρου στον Λευκό Οίκο μετά από μια τεταμένη συνάντηση με τον Τραμπ τον περασμένο Φεβρουάριο.

Μέσα στο κλίμα απογοήτευσης που άφησε η σύνοδος της Αλάσκας, υπήρξε ωστόσο ένα πιθανό ενθαρρυντικό σημάδι για την Ουκρανία. Ο Τραμπ φαίνεται να ανέκρουσε πρύμναν ως προς τις εγγυήσεις ασφαλείας, προτείνοντας ότι είναι διατεθειμένος να ενταχθεί στη συνεργασία με την Ευρώπη για την παροχή στρατιωτικής προστασίας στην Ουκρανία από μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις.

Όπως επισημαίνει ο Άντον Γκρουστσέτσκι, διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου, για τον ουκρανικό λαό οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι απαραίτητο στοιχείο οποιασδήποτε πιθανής συμφωνίας, είτε αυτή αφορά την εδαφική ακεραιότητα είτε όχι.

«Οι άνθρωποι στην Ουκρανία θα μπορούσαν να αποδεχθούν διάφορες μορφές εγγυήσεων ασφαλείας», είπε, «αλλά τις απαιτούν».

Ο Γεβχέν Τκάτσοφ, ο διασώστης από το Κραματόρσκ, το διατυπώνει με σαφήνεια: Ανταλλαγή εδαφών μπορεί να συζητηθεί μόνο με πραγματικές εγγυήσεις, όχι απλώς γραπτές υποσχέσεις. «Μόνο τότε, περισσότερο ή λιγότερο, θα ήμουν υπέρ της παραχώρησης του Ντονμπάς στη Ρωσία», είπε. «Αν ο βρετανικός βασιλικός στόλος σταθμεύσει στο λιμάνι της Οδησσού, τότε συμφωνώ», πρόσθεσε.

Καθώς συζητούνται διάφορα μονοπάτια για την ειρήνη, συχνά με το διαπραγματευτικό ύφος του Ντόναλντ Τραμπ, υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί η ανθρωπιστική διάσταση της υπόθεσης – οι άνθρωποι που ζουν εδώ και μια δεκαετία μέσα στον πόλεμο και τώρα ίσως χάσουν ακόμη περισσότερα στο όνομα της ειρήνης.

Το Ντονμπάς ήταν γεμάτο Ουκρανούς από κάθε κοινωνική τάξη, υπενθυμίζει ο Ουκρανός ιστορικός Βιτάλι Ντριμπνίτσια. «Δεν μιλάμε μόνο για πολιτισμό, πολιτική ή δημογραφία. Μιλάμε για ανθρώπους», τόνισε.

Το Ντονέτσκ μπορεί να μην έχει τη φήμη της Οδησσού, είπε. Αλλά ήταν –και είναι– Ουκρανία. «Και κάθε γωνιά της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το αν έχει κάποια σπουδαία πολιτισμική σημασία ή όχι, είναι Ουκρανία», κατέληξε.