Μια διεθνής ομάδα ερευνητών δημοσίευσε μια μελέτη που επιχειρεί να διευκρινίσει το σχήμα, την εμφάνιση και τα χαρακτηριστικά ενός περίεργου τεχνουργήματος από τον 4ο αιώνα π.Χ, του λεγόμενου Κουταλιού του Διοκλή , ενός χειρουργικού εργαλείου που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή βελών από πληγές.

Ο Διοκλής από την Κάρυστο ήταν αρχαίος Έλληνας ιατρός , ένας από τους διασημότερους ιατρούς της αρχαιότητας, γεννημένος λίγο πριν πεθάνει ο Ιπποκράτης. Συχνά θεωρείται ως ο δεύτερος πιο αξιοσημείωτος γιατρός μετά τον Ιπποκράτη, και αναγνωρίζεται για τη συμβολή του σε διάφορους ιατρικούς τομείς, όπως η ανατομία, η διαιτολογία και η φαρμακολογία. Ο Διοκλής πιθανότατα έμαθε ιατρική από τον πατέρα του, Αρχίδαμο, και είναι γνωστός ως σύγχρονος του Αριστοτέλη, από τον οποίο μπορεί να δανείστηκε ιδέες διατηρώντας παράλληλα τη δική του μοναδική οπτική γωνία. Ήταν ο πρώτος που έγραψε ιατρικές πραγματείες στα αττικά ελληνικά, καθιστώντας το έργο του πιο προσιτό και ισχυρό.

Ανάμεσα στα πολλά γραπτά του, η πραγματεία του Διοκλή περί ανατομίας είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς σηματοδότησε μια καμπή στη μελέτη της ανθρώπινης ανατομίας, δίνοντας έμφαση στις παρατηρήσεις των ζώων. Συνέταξε επίσης το πρώτο ελληνικό φυτικό βιβλίο, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς τις θρεπτικές και ιατρικές ιδιότητες των φυτών. Η προσέγγισή του στην υγεία και τη διατροφή ήταν ολοκληρωμένη, αντανακλώντας μια στροφή στην ιατρική πρακτική προς την προληπτική φροντίδα και την υγιεινή.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο BJS , αναλύει την πιθανή χρήση, τον σχεδιασμό και τις αντιπαραθέσεις γύρω από αυτό το αντικείμενο, από το οποίο μόνο ένα γνωστό δείγμα βρέθηκε στα ερείπια του “Οίκου του Χειρουργού” στο Ρίμινι της Ιταλίας. Η Οικία του Χειρουργού είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής του 2ου αιώνα μ.Χ. με τα δωμάτιά της διακοσμημένα με ψηφιδωτά δάπεδα και πολύχρωμες τοιχογραφίες.

Ακόμα κι έτσι, δεν είναι βέβαιο ότι αυτό το αντικείμενο είναι, στην πραγματικότητα, ένα Κουτάλι του Διοκλή.

Στην αρχαιότητα, τα τραύματα από βέλη ήταν προφανώς συνηθισμένα στο πεδίο της μάχης. Ως αποτέλεσμα, οι χειρουργοί που συνόδευαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες αντιμετώπιζαν την πρόκληση της εξαγωγής αιχμών βελών, ειδικά εκείνων με αιχμηρές άκρες που μπορούσαν να σχίσουν τον ιστό όταν αφαιρούνταν. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο εγκυκλοπαιδιστή Κέλσο , ο οποίος έγραψε τον 1ο αιώνα μ.Χ., σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούνταν ένα ειδικό όργανο: το Κουτάλι του Διοκλή , που ονομάστηκε προς τιμήν του Διοκλή της Καρύστου, ενός Έλληνα γιατρού του 4ου αιώνα π.Χ.

Ο Κέλσος περιγράφει το αντικείμενο ως ένα φύλλο μετάλλου (σιδήρου ή χαλκού) με δύο γάντζους στο ένα άκρο και μια τρύπα στο άλλο. Δυστυχώς, όπως επισημαίνει η μελέτη, το κείμενο δεν προσδιορίζει την ακριβή εμφάνιση του αντικειμένου , γεγονός που έχει οδηγήσει σε πολλές ποικίλες ερμηνείες.

Το Μόνο Γνωστό Δείγμα—Είναι Πράγματι το Κουτάλι του Διοκλή;
Το μόνο τεχνούργημα που αναγνωρίστηκε ως πιθανό Κουτάλι του Διοκλή βρέθηκε στο Domus of the Surgeon “Οίκος του Χειρουργού”, την ρωμαϊκή βίλα που καταστράφηκε από πυρκαγιά τον 2ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα αντικείμενο μήκους 22 εκατοστών, με φαρδύ άκρο και κεντρική οπή διαμέτρου 6 χιλιοστών. Αν και ορισμένοι ειδικοί αρχικά αμφέβαλλαν για την ταυτοποίησή του, πολλοί συμφώνησαν σχετικά με την ιατρική του χρήση.

Ακόμα κι έτσι, η μελέτη εγείρει σοβαρές αμφιβολίες, επειδή, αφενός, ο σχεδιασμός του αντικειμένου δεν ταιριάζει πλήρως με την περιγραφή του Κέλσου: λείπουν τα άγκιστρα και η «διπλή πτυχή» που, σύμφωνα με το κείμενο, προορίζονταν να καλύψουν τις αιχμές του βέλους και να αποτρέψουν ζημιές κατά την εξαγωγή. Επιπλέον, η θέση της οπής – 2,5 cm από το άκρο – θα απαιτούσε την εισαγωγή του οργάνου πέρα από την άκρη του βέλους, κάτι που θα ήταν ανέφικτο εάν το βλήμα βρισκόταν κοντά σε οστά ή αιμοφόρα αγγεία.

Παρά τις αμφιβολίες, το τεχνούργημα του Ρίμινι παραμένει ένα εξαιρετικό εύρημα. Όπως καταλήγουν οι συγγραφείς, αν και η ταυτοποίηση του κουταλιού του Ρίμινι με το Κουτάλι του Διοκλή αμφισβητείται, αυτό δεν μειώνει τον μοναδικό του χαρακτήρα . Η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για μελλοντική έρευνα, συμπεριλαμβανομένων πρακτικών δοκιμών με αντίγραφα του οργάνου για να διευκρινιστεί η πραγματική του λειτουργία.

Σε κάθε περίπτωση, το «Κουτάλι του Διοκλή» αποτελεί μια συναρπαστική απόδειξη της αρχαίας ελληνικής ιατρικής εφευρετικότητας και μια υπενθύμιση του πώς οι χειρουργοί τότε αντιμετώπιζαν προκλήσεις που, αν και σπάνιες σήμερα, ήταν ζητήματα ζωής και θανάτου στην εποχή τους.

Δείτε ΦΩΤΟ ΕΔΩ