Τα μάτια μας εξομαλύνουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, αλλά οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως το πώς, αποκαλύπτει νέα έρευνα.

Ανοίξτε την εφαρμογή κάμερας στο τηλέφωνό σας και ξεκινήστε την εγγραφή ενός βίντεο. Τοποθετήστε την οθόνη ακριβώς μπροστά στα μάτια σας και προσπαθήστε να δείτε μέσω της κάμερας. Δύσκολο, σωστά; Τα σχήματα, τα χρώματα και η κίνηση στο βίντεο είναι ενοχλητικά. Οι επιστήμονες λένε ότι αυτή η άσκηση είναι μια στενή προσέγγιση των ακατάστατων οπτικών δεδομένων με τα οποία τα μάτια μας βομβαρδίζουν συνεχώς τον εγκέφαλό μας. Πώς ακριβώς βλέπουμε χωρίς να νιώθουμε ζάλη ή ναυτία;

Σε μια επιστημονικά αξιολογημένη εργασία που δημοσιεύτηκε το 2022 στο περιοδικό Science Advances , ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ περιγράφουν μια «προηγουμένως άγνωστη οπτική ψευδαίσθηση» που μας βοηθά να εξομαλύνουμε αυτό που βλέπουμε με την πάροδο του χρόνου.

«Αντί να αναλύουμε κάθε οπτικό στιγμιότυπο, αντιλαμβανόμαστε σε μια δεδομένη στιγμή έναν μέσο όρο όσων είδαμε τα τελευταία 15 δευτερόλεπτα», σημειώνουν οι συγγραφείς σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο The Conversation , έναν ιστότοπο όπου οι επιστήμονες περιγράφουν τακτικά την τελευταία τους εργασία. «Έτσι, ενώνοντας αντικείμενα ώστε να φαίνονται πιο παρόμοια μεταξύ τους, ο εγκέφαλός μας μας ξεγελάει ώστε να αντιλαμβανόμαστε ένα σταθερό περιβάλλον. Το να ζούμε «στο παρελθόν» μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν παρατηρούμε ανεπαίσθητες αλλαγές που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου».

Αυτή η «ψευδαίσθηση» είναι μια ιδέα που ίσως χρειάζεται λίγη εξήγηση πριν αποκτήσει νόημα. Σκεφτείτε την ικανότητα των ματιών μας να εστιάζουν σε αντικείμενα σε κάποια απόσταση, παραμένοντας σταθερά στην ικανότητά τους να «κλειδώνουν» σε αντικείμενα στην πορεία τους. Τώρα, σκεφτείτε τι συμβαίνει στα ίδια τα μάτια σας, ενώ είναι εστιασμένα. Πρέπει να κινούνται παντού για να διατηρήσουν αυτή την ομαλή αίσθηση ενώ εστιάζουν σε αντικείμενα που βρίσκονται σε απόσταση – σαν ένα γυροσκόπιο που παραμένει πάντα όρθιο.

Όπως το έθεσαν οι ερευνητές στην εργασία τους:

Οι εικόνες του αμφιβληστροειδούς παρουσιάζουν συνεχείς διακυμάνσεις λόγω πολλών πηγών εσωτερικού και εξωτερικού θορύβου, όπως η κίνηση της εικόνας του αμφιβληστροειδούς, οι αλλαγές φωτισμού και οι αλλαγές προοπτικής, μεταξύ πολλών άλλων πηγών θορύβου. Ωστόσο, τα αντικείμενα δεν φαίνεται να τρέμουν, να κυμαίνονται ή να αλλάζουν ταυτότητα από στιγμή σε στιγμή.

Υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες που εξηγούν πώς τα μάτια και ο εγκέφαλός μας συνεργάζονται για να εξομαλύνουν αυτό που βλέπουμε γύρω μας. Αυτές περιλαμβάνουν την τύφλωση λόγω αλλαγής (όταν ένα ερέθισμα αλλάζει αλλά δεν το παρατηρούμε) και την τύφλωση λόγω απροσεξίας (η αποτυχία μας να παρατηρήσουμε ένα ορατό αντικείμενο επειδή η προσοχή μας επικεντρώνεται αλλού). Αυτές οι θεωρίες έχουν εμπνεύσει πραγματικές τεχνολογίες, όπως λογισμικό εξομάλυνσης για βίντεο smartphone. Αλλά σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές προσπάθησαν να κατανοήσουν καλύτερα μια διαφορετική θεωρία, γνωστή ως σειριακή εξάρτηση.

«Η σειριακή εξάρτηση προκαλεί την εσφαλμένη αντίληψη των αντικειμένων ανά πάσα στιγμή ως πιο όμοια με εκείνα του πρόσφατου παρελθόντος», εξηγούν οι ερευνητές. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλός μας συγκρίνει την ζωντανή εικόνα από τα μάτια μας με εικόνες από το πολύ πρόσφατο παρελθόν, διαπιστώνοντας λανθασμένα ότι οι δύο είναι ίδιες. Αυτό δημιουργεί ένα φαινόμενο εξομάλυνσης μειώνοντας τον συνολικό αριθμό των «καρέ» που εμφανίζονται καθώς κοιτάμε και αντιλαμβανόμαστε αντικείμενα.

Για να δοκιμάσουν αυτή τη θεωρία, οι ερευνητές δημιούργησαν ένα πείραμα όπου οι άνθρωποι παρακολούθησαν μια προοδευτικά μεταβαλλόμενη εικόνα που είτε έδειχνε ένα πρόσωπο να μεταμορφώνεται από νεαρό σε ηλικιωμένο είτε από ηλικιωμένο σε νεαρό. Αν ο εγκέφαλός μας είναι κολλημένος στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, θα καταγράψει μια καθυστέρηση μεταξύ της ηλικίας που αντιλαμβανόμαστε ότι βρίσκεται το πρόσωπο στην μεταβαλλόμενη εικόνα και της πραγματικής ηλικίας του προσώπου στην εικόνα.

Για να ελέγξουν περαιτέρω τις λεπτομέρειες της σειριακής εξάρτησης, οι ερευνητές τοποθέτησαν αυξανόμενα χρονικά διαστήματα στη μέση της κινούμενης εικόνας, ξεκινώντας από το ένα δευτερόλεπτο και φτάνοντας μέχρι τα 15 δευτερόλεπτα, ενώ παράλληλα καταγράφουν την ίδια ψευδαίσθηση λανθασμένης εκτίμησης της ηλικίας της εικόνας. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλός μας είναι ικανός να εξομαλύνει εικόνες που είναι ηλικίας έως και 15 δευτερολέπτων… ή πιθανώς και παλαιότερες.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα τραβήξετε ένα βίντεο με τηλέφωνο, να θυμάστε ότι ο εγκέφαλός σας εργάζεται εξαιρετικά σκληρά για να σταθεροποιήσει το οπτικό σας πεδίο για 15 ή περισσότερα δευτερόλεπτα, ώστε η εικόνα να παραμένει ομαλή και αδιάλειπτη.