Η 24χρονη Aditi Sharma κατηγορήθηκε ότι δηλητηρίασε τον αρραβωνιαστικό της το 2008. Η ίδια το αρνήθηκε. Ωστόσο, οι ερευνητές στράφηκαν σε μια αμφιλεγόμενη τεχνολογία που ονομάζεται Brain Electrical Oscillation Signature Profiling (BEOS), ένα είδος εγκεφαλικής σάρωσης που κάποιοι αποκαλούν «ανάγνωση μυαλού».

Τοποθέτησαν ένα καπέλο με ηλεκτρόδια στο κεφάλι της, έπαιξαν συγκεκριμένες φράσεις σχετικά με το έγκλημα και ισχυρίστηκαν ότι ο εγκέφαλός της αποκάλυπτε αναγνώριση και ενοχή, ακόμα και όταν το στόμα της έλεγε το αντίθετο.

Χωρίς καμία φυσική απόδειξη, ο δικαστής βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο τεστ BEOS για να την καταδικάσει.

Η μέθοδος BEOS, η οποία αναπτύχθηκε το 1999 από τον νευροεπιστήμονα Δρ. CR Mukundan, χρησιμοποιεί ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα για να ανιχνεύσει εάν ο εγκέφαλος κάποιου αντιδρά στις λεπτομέρειες ενός εγκλήματος με οικειότητα, κάτι που οι ερευνητές πιστεύουν ότι σηματοδοτεί προσωπική εμπλοκή ή γνώση.

Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας BEOS, οι εγκληματολογικές ομάδες παρουσιάζουν δηλώσεις όπως «κρατούσε το μαχαίρι στον λαιμό του», ενώ καταγράφουν την εγκεφαλική δραστηριότητα.

Μια οικεία νευρολογική αντίδραση θεωρείται ένδειξη ότι ο ύποπτος βίωσε το συμβάν από πρώτο χέρι.

Οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι το BEOS μπορεί να εντοπίσει ένοχους με ακρίβεια έως και 90%, αν και έχει επίσης ταξινομήσει λανθασμένα αθώους ανθρώπους περίπου στο πέντε τοις εκατό των περιπτώσεων, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Εγκληματολογικής Επιστήμης της Ινδίας.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η επιστήμη πίσω από το BEOS είναι βαθιά λανθασμένη και ηθικά επικίνδυνη.

Πολλοί λένε ότι δεν διαθέτει δοκιμές μεγάλης κλίμακας και επικύρωση από ομότιμους. Οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι παραβιάζει το ψυχικό απόρρητο, ειδικά όταν χρησιμοποιείται χωρίς συγκατάθεση.

Στην πραγματικότητα, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας αποφάνθηκε το 2010 ότι το BEOS και παρόμοιες τεχνικές, όπως οι πολύγραφοι και η ναρκοανάλυση, είναι απαράδεκτες, εκτός εάν το άτομο συμφωνήσει οικειοθελώς με αυτές.

Παρά ταύτα, οι αναφορές υποδηλώνουν ότι αυτά τα εργαλεία συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται, μερικές φορές υπό αμφίβολες συνθήκες.

Ο νευροεπιστήμονας Michael Gazzaniga δήλωσε στους New York Times: «Αυτή η εργασία είναι στην καλύτερη περίπτωση επισφαλής».

Το BEOS χρησιμοποιήθηκε σε αρκετές υποθέσεις υψηλού προφίλ στην Ινδία. Σε μια περίπτωση, ένας 20χρονος άνδρας ονόματι Surjaram προσφέρθηκε εθελοντικά να κάνει το τεστ αφού κατηγορήθηκε για βιασμό.

Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν νευρολογικά σημάδια ενοχής, γεγονός που υποστηρίζει τον ισχυρισμό του για αθωότητα.

Σε μια άλλη υπόθεση, ο Abdul Wahid Shaikh και 12 άλλοι κατηγορήθηκαν για τις βομβιστικές επιθέσεις σε τρένα στη Βομβάη το 2006.

Υποβλήθηκαν σε επανειλημμένα τεστ BEOS, ναρκωτικών και υψηλής ακρίβειας. Χρόνια αργότερα, ο Shaikh αθωώθηκε λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, γεγονός που εγείρει περαιτέρω ανησυχίες για εξαναγκαστικές ομολογίες και εσφαλμένες ερμηνείες.

Παρά τις αντιδράσεις, το BEOS εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως στα ινδικά εγκληματολογικά εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Πανεπιστημίου Εγκληματολογικών Επιστημών, το οποίο ίδρυσε ο πρωθυπουργός Μόντι το 2008. Ορισμένες συσκευές κοστίζουν έως και 100.000 δολάρια.

Εκτός Ινδίας, τα BEOS και παρόμοια νευροτεχνολογικά εργαλεία προσελκύουν την προσοχή. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Σλοβενίας και της Ολλανδίας, έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με τεχνολογίες που βασίζονται στον εγκέφαλο σε νομικά πλαίσια.

Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες και ηθικοί, όπως ο Μαρτσέλο Ιένκα και ο Ρομπέρτο ​​Αντόρνο, ζητούν ένα νέο θεμελιώδες δικαίωμα στην ψυχική ιδιωτικότητα για την προστασία των ατόμων από τη μη συναινετική σάρωση εγκεφάλου.

Ο νομικός μελετητής Όουεν Τζόουνς προειδοποιεί: «Εάν είναι αξιόπιστα, τα στοιχεία που βασίζονται στον εγκέφαλο θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τη δικαιοσύνη».

Αλλά αν είναι αναξιόπιστο, θα μπορούσε να κάνει το αντίθετο, συγκαλύπτοντας τις εικασίες ως επιστήμη.

Μια μελέτη με επικεφαλής τον Jared Genser της Perseus Strategies διαπίστωσε ότι οι εταιρείες νευροτεχνολογίας συχνά δεν ενημερώνουν τους καταναλωτές ή δεν προστατεύουν τα νευρωνικά τους δεδομένα, εκθέτοντας τους χρήστες σε κακή χρήση.

Καθώς οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου παγκοσμίως διερευνούν τη νευροεπιστήμη στην ποινική δικαιοσύνη, τα διακυβεύματα αυξάνονται.

Τα δικαστήρια στις ΗΠΑ έχουν σε μεγάλο βαθμό απορρίψει αποδεικτικά στοιχεία που βασίζονται σε εγκεφαλικά κύματα λόγω ανησυχιών σχετικά με την αξιοπιστία και την προκατάληψη.

Παρόλα αυτά, η υπόσχεση της αποκάλυψης κρυμμένων αληθειών συνεχίζει να προσελκύει το ενδιαφέρον.

Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν τα BEOS και παρόμοια εργαλεία, λένε οι ειδικοί, η εφαρμογή τους πρέπει να καθοδηγείται από σαφείς κανόνες, διαφάνεια και συναίνεση.