Η Πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME της Μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και το WWF Ελλάς ενώνουν τις δυνάμεις τους με σκοπό την επιστημονικά τεκμηριωμένη ανάλυση των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας. Η νέα αυτή συνεργασία εγκαινιάζεται με την ολοκληρωμένη ανασκόπηση της αντιπυρικής περιόδου του 2024 που δίνεται σήμερα στη δημοσιότητα. Η ανασκόπηση στοχεύει στην ενίσχυση της λογοδοσίας και την εδραίωση συστημικών διαδικασιών, μέσω των οποίων θα αποκομίζονται τα απαραίτητα διδάγματα μετά από κάθε αντιπυρική περίοδο στην Ελλάδα.

Σκοπός των συμβαλλόμενων μερών είναι να εδραιωθεί μια νέα κουλτούρα στη χώρα μας για τη συνολική μελέτη και αξιολόγηση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν μια δασική πυρκαγιά. Μια διαδικασία κομβικής σημασίας για την απαραίτητη εξέλιξη του εθνικού συστήματος διαχείρισης δασικών πυρκαγιών.

Η ανασκόπηση προσφέρει τη γενική εικόνα της αντιπυρικής περιόδου, εστιάζει στις σημαντικότερες πυρκαγιές του 2024, στις περιβαλλοντικές συνθήκες πριν και κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, καθώς και στο συνολικό αποτύπωμα (κοινωνικό, οικολογικό και περιβαλλοντικό) που άφησαν οι δασικές πυρκαγιές φέτος, ενώ καταλήγει σε συμπεράσματα και συγκεκριμένες προτάσεις για το άμεσο μέλλον.

Η γενική εικόνα της αντιπυρικής περιόδου 2024 & οι επιπτώσεις των πυρκαγιών

Σύμφωνα με την έκθεση, η αντιπυρική περίοδος του 2024 χαρακτηρίστηκε από τα εξής:

• Καταγράφηκε σημαντική αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών, κατά 42% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2023.
• Οι καμένες εκτάσεις προσεγγίζουν τα 450.000 στρέμματα, εάν συνυπολογιστούν μικρότερες πυρκαγιές που δεν περιλαμβάνονται στο σύνολο δεδομένων του EFFIS. Συνεπώς, οι καμένες εκτάσεις της φετινής αντιπυρικής περιόδου φαίνεται να βρίσκονται λίγο πιο κάτω από τον εθνικό μέσο όρο των 504.927 στρεμμάτων (2004 – 2023).
• Περισσότερα από 255.000 στρέμματα αφορούν σε δασική έκταση.
• Συνολικά επηρεάστηκαν περισσότερα από 90.000 στρέμματα σε 11 προστατευόμενες περιοχές (εκ των οποίων 8 περιοχές Natura).
• Η συνολική έκταση των πολλαπλά καμένων περιοχών ξεπέρασε τα 110.000 στρέμματα.
• 14 πυρκαγιές ευθύνονται για το 72% των συνολικών καμένων εκτάσεων του 2024, κάτι που καταδεικνύει τη δυσκολία που έχει η πολιτεία στη διαχείριση μεγάλων περιστατικών, ειδικά κάτω από συνθήκες που διευκολύνουν την έναρξη και ευνοούν την εξάπλωση των πυρκαγιών (π.χ. έλλειψη βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων που ευθύνονται για την έντονη ξηρασία)
• Οι περισσότερες καμένες εκτάσεις καταγράφηκαν στην Περιφέρεια Αττικής (117.610 στρ.), η οποία –για ακόμα μία χρονιά– επλήγη από σημαντικές πυρκαγιές που σωρευτικά οδηγούν σε μεγάλη υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων της. Αντίστοιχα, η φετινή αντιπυρική περίοδος αποτέλεσε για την Πελοπόννησο τη δεύτερη χειρότερη από πλευράς καμένων εκτάσεων (94.010 στρ.) από το 2006 έως και σήμερα.
• Καταγράφηκε συχνή και έντονη δραστηριότητα πυρκαγιών σε ορεινούς όγκους της Β. Ελλάδας που έπληξαν αρκετά οικοσυστήματα που δεν είναι προσαρμοσμένα στην πυρκαγιά.
• Σε αρκετές περιοχές της χώρας μας καταγράφηκαν οι δυσμενέστερες πυρομετεωρολογικές συνθήκες των τελευταίων 34 ετών.
• Τέλος, οι κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικολογικές επιπτώσεις των φετινών δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα σημαντικές με απώλεια 7 ανθρώπινων ζωών, έκλυση ιδιαίτερα υψηλών ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, μεγαλύτερες του αντίστοιχου μέσου όρου της περιόδου 2003 – 2023, σημαντικές υλικές ζημιές, και επιπτωσεις σε 11 προστατευόμενες περιοχές.

Οι προτάσεις για την επόμενη ημέρα

Η αντιπυρική περίοδος του 2024 αναδεικνύει για πολλοστή φορά την ανάγκη για ενισχυμένη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, την ενίσχυση της λογοδοσίας και τη συνεχή εξέλιξη του συστήματος διαχείρισης πυρκαγιών της χώρας, μέσα από τις ακόλουθες ενέργειες, οι οποίες και αποτελούν τις βασικές προτάσεις στις οποίες καταλήγει η φετινή ανασκόπηση. Ειδικότερα:

1. Επιτακτική ανάγκη για μια στρατηγική μείωσης ενάρξεων πυρκαγιών. Η αυστηροποίηση των ποινών είναι χρήσιμη, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για την επίλυση του προβλήματος.
2. Βελτίωση του συστήματος διερεύνησης και καταγραφής των αιτίων δεδομένου ότι η γνώσητων αιτίων των πυρκαγιών συμβάλλει στην υλοποίηση στοχευμένων ενεργειών και αποτελεί προϋπόθεση για ένα νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο που θα εστιάζει περισσότερο στην πρόληψη.
3. Διαρκής επιστημονική υποστήριξη στο πεδίο προκείμενου να γίνεται επεξεργασία όλων των δεδομένων συμπεριφοράς της πυρκαγιάς σε πραγματικό χρόνο και έτσι να υποστηρίζονται οι επιχειρησιακές αποφάσεις.
4. Ενίσχυση της ετοιμότητας του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού, μέσα από την υιοθέτηση καλών πρακτικών, όπως η επιτήρηση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών και της κατάστασης της βλάστησης στο πεδίο.
5. Ιεράρχηση ευάλωτων δασικών οικοσυστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη χαρακτηριστικά, όπως είδη χωρίς μηχανισμούς φυσικής αναγέννησης ή περιοχές σε φυσική διαδοχή που κινδυνεύουν με ερημοποίηση.
6. Θέσπιση διαδικασιών για συστηματική ανάλυση κόστους-οφέλους μετά από κάθε αντιπυρική περίοδο, ώστε να αξιολογείται με διαφάνεια η αποτελεσματικότητα όλων των δράσεων πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης και να προσδιορίζονται καλύτερες πολιτικές.
7. Η θέσπιση επίσημης δημόσιας διαδικασίας εξαγωγής διδαγμάτων έπειτα από κάθε αντιπυρική περίοδο, ως απαραίτητο βήμα για τη βελτίωση της διαχείρισης των πυρκαγιών στην Ελλάδα. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να είναι διαφανής και να συμμετέχουν σε αυτή όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στον κύκλο της διαχείρισης των πυρκαγιών.

Η ανασκόπηση της αντιπυρικής περιόδου 2024 είναι το πρώτο αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ της Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME της Μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του WWF Ελλάς για τη συνολική επιστημονική αξιολόγηση της φετινής αντιπυρικής περιόδου. Πρόθεση όλων των εμπλεκομένων είναι η συνεργασία αυτή να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, με στόχο τη βελτίωση του εθνικού συστήματος δασοπυρόσβεσης στη χώρα μας.

Η πλήρης ανασκόπηση είναι διαθέσιμη ΕΔΩ.