Το πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών ήταν το 2024 για την Ελλάδα, καταρρίπτοντας το αντίστοιχο ρεκόρ που είχε καταγραφεί το 2023 για τη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η επιστημονική ομάδα του climatebook.gr για την κλιματική αποτίμηση του 2024.

Ειδικότερα το 2024 ήταν το πιο θερμό έτος στη χώρα μας από το 1991 με μέση ετήσια τιμή της θερμοκρασίας στους 16°C, ενώ η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Ελλάδα ήταν σε όλες τις περιοχές υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020.

Όπως σημειώθηκε κατά την παρουσίαση, τo 77% των ημερών του έτους κατέγραψε θετικές αποκλίσεις, καθιστώντας το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής ορατό όλες τις εποχές του χρόνου.

Ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, δρ Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, χαρακτήρισε την συμπεριφορά του καιρού για το 2024 «ακραία», καθώς -όπως είπε- οι αποκλίσεις θερμοκρασίας για όλη την Ελλάδα είναι στο +1,8 από τον μέσον όρο της κλιματικής περιόδου 1991-2020 και τόνισε ότι «σχεδόν όλοι οι μήνες του χρόνου έχουν θερμοκρασίες πάνω από τις κανονικές τιμές».

Παράλληλα το 2024 ήταν το θερμότερο έτος παγκοσμίως, με τη μέση θερμοκρασία να ξεπερνάει κατά +1,6 βαθμούς τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900). Πολύ σημαντική, όπως υπογραμμίστηκε, ήταν και η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη, με τη μέση τιμή το 2024 να φθάνει τα 422.1 ppm, 2.9 ppm περισσότερα από την μέση τιμή του 2023.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στους θερινούς μήνες του 2024 καθώς, όπως επισημάνθηκε, 85 από τις 92 ημέρες του καλοκαιριού του 2024 κατέγραψαν θερμοκρασίες με πολύ μεγάλες θετικές αποκλίσεις. Συγκεκριμένα ο Ιούνιος του 2024 ήταν ο θερμότερος των τελευταίων δεκαετιών με παρατεταμένες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών που διήρκεσαν αρκετές ημέρες.

Αξιοσημείωτη, σύμφωνα με τα στοιχεία της επιστημονικής ομάδας, ήταν η έντονη θερμική καταπόνηση που παρουσιάστηκε σε πολλές πόλεις της χώρας. Μεταξύ των τριών μεγαλύτερων πόλεων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα) η Αθήνα παρουσίασε τις δυσμενέστερες συνθήκες, όπως τονίζει η ομάδα του climatebook.gr.

«Το μεγάλο πρόβλημα των πόλεων είναι ότι παραμένουν ζεστές και το βράδυ. Παραμένουν όλο το 24ωρο σε πάρα πολύ υψηλά επίπεδα και σε δείκτες θερμοκρασίας και σε δείκτες δυσφορίας», σημείωσε ο κ. Λαγουβάρδος. Όπως είπε επρόκειτο για μία ακραία συμπεριφορά του καιρού ειδικά στις μεγάλες πόλεις προκαλώντας συνεχές θερμικό στρες στους κατοίκους των μεγάλων πόλεων, καθώς η θερμοκρασία παρέμενε πάνω από τους 29 βαθμούς για πολλά συνεχόμενα 24ωρα μέσα στον καύσωνα. «Επομένως δεν υπήρχε χρόνος ώστε ο ανθρώπινος οργανισμός να αισθανθεί μία ανακούφιση», τόνισε ο κ. Λαγουβάρδος, ενώ υπογράμμισε ότι ο Ιούνιος είχε «εξαιρετικά ακραία συμπεριφορά».

Από την πλευρά του το μέλος της επιστημονικής ομάδας του climatebook.gr, δρ Σταύρος Ντάφης επισήμανε ότι σε μεγάλες πόλεις της χώρας, πάνω από το 70% των ημερών του Ιουνίου παρουσίασαν ισχυρή ή και ακόμα μεγαλύτερη θερμική καταπόνηση με βάση το δείκτη UTCI.

Στην Αθήνα το 66,7% των ημερών κατατάσσονται σε πολύ ισχυρή θερμική καταπόνηση, ενώ υπολογίστηκε και μία ημέρα ακραίας θερμικής καταπόνησης.

Για τη χώρα μας ο Μάιος και ο Νοέμβριος 2024 ήταν δύο ελαφρώς ψυχροί μήνες, ενώ ο Φεβρουάριος και ο Ιούνιος 2024 ήταν δύο πολύ θερμοί μήνες όσον αφορά τις αποκλίσεις από τις κανονικές τιμές.

«Η Βορειοδυτική Ελλάδα θερμαίνεται γρηγορότερα»

Σύμφωνα με τα στοιχεία της επιστημονικής ομάδας οι μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις (+2.1 -2.3 βαθμοί Κελσίου) σημειώθηκαν σε περιοχές της Δυτικής και Βόρειας Ελλάδας και οι χαμηλότερες θετικές αποκλίσεις στην Κρήτη.

Όπως επισήμανε ο κ. Λαγουβάρδος ο ρυθμός που θερμαίνεται η βορειοδυτική Ελλάδα είναι διπλάσιος σε σχέση με την Κρήτη και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, γεγονός που -όπως σημείωσε- είναι πολύ ανησυχητικό για τις επιπτώσεις στη γεωργία, στον τουρισμό, στα οικοσυστήματα στις δασικές πυρκαγιές.

«Μας απασχολεί να ξέρουμε που παρουσιάζεται η μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε μέτρα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να γνωρίζουμε που εντοπίζεται το πρόβλημα. Υπάρχουν περιοχές της χώρας μας που ζεσταίνονται γρηγορότερα, οι περιοχές μακριά από τη θάλασσα. Για παράδειγμα η Καστοριά συγκεκριμένα βρέθηκε με + 2,2 βαθμούς αύξηση», τόνισε και προσέθεσε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στις νοτιότερες περιοχές όπως η Κρήτη είναι περίπου στον έναν βαθμό.

«Οι περιοχές που ζεσταίνονται γρηγορότερα στη χώρα μας είναι περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπου βρίσκονται μακριά από τη θάλασσα κι αυτό το βλέπουμε κι εκτός συνόρων στις βαλκανικές χώρες, Βουλγαρία, Pουμανία», ανέφερε.

Το 2024 το 9ο ξηρότερο έτος

Αναφορικά με τις βροχοπτώσεις το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του climatebook, ήταν από τα πολύ ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών, αλλά όχι το ξηρότερο (το 9ο στην κατάταξη) ενώ το ύψος βροχής στην Ελλάδα το 2024 ήταν σε αρκετές περιοχές χαμηλότερο από εκείνο που είχε καταγραφεί ως μέση τιμή κατά την κλιματική περίοδο 1991-2020.

Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής), τα νησιά και η Κρήτη, ενώ αυτές με τις περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν κυρίως στη Θεσσαλία και στην Κεντρική Μακεδονία.

Σχετικά με τις ξηρές μέρες, σύμφωνα με τα στοιχεία της επιστημονικής ομάδας του climatebook.gr παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού τους, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να εντοπίζονται στην Ήπειρο, τη Δυτική Θεσσαλία και τη Δυτική Στερεά Ελλάδα.

Το θερμότερο έτος για τις θάλασσες

Αναφορικά με τη θερμοκρασία των θαλασσών το 2024 ήταν το πιο θερμό έτος από το 1991 και για τις θάλασσες, ξεπερνώντας το δεύτερο θερμότερο, αυτό του 2023. Όπως καταδεικνύει η επιστημονική ομάδα η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991-2020. Ειδικά σε περιοχές του Βόρειου Αιγαίου και της Ρόδου, η θετική απόκλιση έφτασε τους +2.4 βαθμούς Κελσίου.

«Η θέρμανση του επιφανειακού στρώματος (0-200 μ) έφτασε ως τους +2 °C, και του ενδιάμεσου στρώματος (200-800 μ)τους +0.5-+1 °C έναντι της κλιματικής τιμής. Οι περιοχές όπου η θερμοκρασία εμφανίζεται ελάχιστα χαμηλότερη της κλιματικής τιμής εντοπίζονται σε μεμονωμένες περιοχές νότια και περιμετρικά της Κρήτης στα βαθύτερα στρώματα (800-4.000 μ), τα οποία ωστόσο, χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους από θετικές αποκλίσεις ~+0.2 °C», σημείωσε η φυσικός- ωκεανογράφος στο Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο ΙΤΕ, δρ Σοφία Δαρμαράκη.

Η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε ακόμη και τους 30°C τον Ιούλιο και Αύγουστο του 2024 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου, καθώς και σε περιοχές του Ιονίου, ενώ η χαμηλότερη θερμοκρασία, 12°C, σημειώθηκε στο Θρακικό Πέλαγος και στο Βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο του 2024.

Χιονοπτώσεις και δασικές πυρκαγιές

Σχετικά με τις ημέρες χιονοκάλυψης, σύμφωνα με τα στοιχεία της ομάδας στη Βόρεια Ελλάδα και στην Πίνδο, κυμάνθηκαν κατά 30-35% κάτω από τη μέση τιμή της περιόδου 2005-2023.

Πάνω από την μέση τιμή οι συνολικές ημέρες χιονοκάλυψης για το 2024 ήταν μόνο σε μεγάλα υψόμετρα στα Λευκά Όρη της Κρήτης.

«Το 2024 ο αριθμός των ημερών χιονοκάλυψης περιορίζεται στις πιο πολλές περιοχές. Τη δεκαετία 2011-2020 τα χιόνια περιορίζονται πολύ», τόνισε ο κ. Λαγουβάρδος, ενώ σημείωσε ότι η έρπουσα φωτιά που εκδηλώθηκε τέλος Μαρτίου του 2024 καταδεικνύει την έλλειψη χιονοπτώσεων. «Κανονικά θα έπρεπε να ήταν χιονισμένα εκείνη τη περίοδο. Κι όμως είχαμε πυρκαγιά στο τέλος του χειμώνα», επισήμανε.

Σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές, σύμφωνα με τα στοιχεία της ομάδας ο συνολικός αριθμός καμένων στρεμμάτων περιορίστηκε στα 420.000 στρέμματα, χαμηλότερα από τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2024 (503.000 στρέμματα), παρόλο που -όπως τονίστηκε στην παρουσίαση- ήταν μία «κακή μετεωρολογική χρονιά».

Η μεγαλύτερη σε έκταση ήταν η πυρκαγιά στην Πεντέλη τον Αύγουστο, η οποία εκτιμάται ότι έκαψε περίπου 104.000 στρέμματα.

Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Λαγουβάρδος υπογράμμισε δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά που εντόπισαν. Το πρώτο, όπως είπε, είναι ότι οι πυρκαγιές ξεκίνησαν νωρίς, όπως η φωτιά στα Πιέρια όρη και το δεύτερο ότι πυρκαγιές εκδηλώθηκαν και αρκετά αργά μέσα στην αντιπυρική περίοδο, όπως αυτή στην Κορινθία στο τέλος Σεπτεμβρίου.

Συνολικά, 31 καιρικά επεισόδια με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2024. Ο αριθμός αυτός, όπως επισήμανε η επιστημονική ομάδα, είναι υψηλότερος από τον ετήσιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2024 (24 επεισόδια). Τα 24 επεισόδια ήταν άμεσα σχετιζόμενα με πλημμύρες, 10 με ισχυρούς ανέμους και 6 με σίφωνες ξηράς. Τα επεισόδια αυτά προκάλεσαν συνολικά 9 ανθρώπινες απώλειες.

Όπως σημείωσε η διευθύντρια Ερευνών του ΙΕΠΒΑ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, δρ Βασιλική Κοτρώνη η πρόκληση είναι «πώς να βρεθεί αυτός ο δίαυλος επικοινωνίας, ώστε αυτά τα κλιματικά δεδομένα να αποτελέσουν κομμάτι της πολιτικής».

«Αυτός ο δίαυλος επικοινωνίας πρέπει να καθοριστεί και να είναι συνεχής, γιατί αν αυτά τα κλιματικά δεδομένα δεν αποτελέσουν την πηγή της λήψης αποφάσεων για την προσαρμογή και την αποφυγή, τότε νομίζω ότι θα έχει χαθεί όλο το παιχνίδι. Δεν λέω ότι δεν γίνονται πράγματα, αλλά δεν γίνονται όσο πρέπει να γίνονται», επισήμανε.

Από την πλευρά της η διευθύντρια Περιβαλλοντικής Πολιτικής WWF Θεοδότα Νάντσου τόνισε ότι τον πήχη για τα θέματα της κλιματικής αλλαγής που βλέπουμε να συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, τον βάζει η επιστήμη. «Οι δημοκρατικές κοινωνίες βρίσκουν τις καλύτερες λύσεις. Τα δεδομένα όμως μπαίνουν από τους επιστήμονες και είναι πάρα πολύ σημαντικό να παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο, όπως από την ομάδα του Climatebook, ώστε πραγματικά να μπορούμε να καταλάβουμε για τι πράγμα μιλάμε, τι είναι αυτές οι μεταβολές και προφανώς που οφείλονται».

«Ως δημοκρατικές κοινωνίες τώρα εμείς οφείλουμε από κάθε μετερίζι, να δούμε πώς συντεταγμένα και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο θα βρούμε εκείνες τις λύσεις και θα προετοιμαστούμε κατάλληλα, ώστε και να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, αυτό είναι το κομμάτι της προσαρμογής σε ένα κακό που έχει ήδη συντελεστεί μέχρι τώρα, αλλά ιδίως πώς θα αναχαιτίσουμε το ακόμα χειρότερο που δυστυχώς βλέπουμε να έρχεται πολύ πιο γρήγορα και πιο άγρια από όσο είχε αρχικά προβλεφθεί. Αυτά που ξέραμε ήταν ότι οι καταστροφές θα αρχίζουν να σκάνε στον πολιτισμό μας, γύρω στο 2040, και ότι μέχρι τότε θα αρχίσουμε να βλέπουμε κλιμακούμενες επιπτώσεις, οι οποίες όμως δεν θα είναι κάτι φοβερά δραματικό. Αυτά έχουν έρθει πολύ πιο μπροστά όλα χρονικά. Είναι λοιπόν εξαιρετικά σημαντικό να έχουμε τέτοια εργαλεία και τα δεδομένα αυτά να μεταφράζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούμε πραγματικά να καταλάβουμε τι συμβαίνει», σημείωσε και ανέφερε «ότι αυτοί οι γρήγοροι για τα δεδομένα της φύσης, ρυθμοί κλιματικής μεταβολής οφείλονται στις ανθρωπογενείς εκπομπές αέριων του θερμοκηπίου». «Αυτές είναι που πρέπει να αντιμετωπιστούν, να μειωθούν, να μηδενιστούν και από αυτό το μηδέν προκύπτει και η ανάγκη όλα τα κράτη, άσχετα από το μέγεθος της συμβολής τους, να μηδενίσουν. Όσο πιο νωρίς πάρουμε ως κοινωνίες αυτό το μήνυμα, τόσο περισσότερο χρόνο έχουμε ώστε αυτή τη μετάβαση προς το μηδέν να την κάνουμε σωστά και να την κάνουμε με τρόπο δίκαιο, κοινωνικά δίκαιο και σίγουρα οικονομικά πιο επωφελή και περιβαλλοντικά ασφαλή γιατί χρειάζεται η μετάβαση αυτή να γίνει και με τρόπο που σέβεται τα οικοσυστήματα. Η φύση είναι η καλύτερη θωράκισή μας απέναντι στις κλιματικές καταστροφές».

Ακόμη στάθηκε στον ρυθμό αύξησης της θερμοκρασίας στη Βόρεια Ελλάδα τονίζοντας ότι η Καστοριά, εμφανίζει την μεγαλύτερη μέση αύξηση από το 1990.

«Αυτό σημαίνει φοβερό στρες για τα οικοσυστήματα που τόσο λατρεύουμε και που είναι παγκόσμια αναγνωρισμένης αξίας, όπως η Πρέσπα. Η Πρέσπα έχει χάσει τα χιόνια», σημείωσε.

Εκ μέρους της Greenpeace η κ. Έλενα Δανάλη έδωσε έμφαση στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στη γεωργία και τη γεωργική παραγωγή και στην παραγωγή της τροφής μας, τονίζοντας ότι η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων που προέρχονται από την επιστημονική γνώση θα συμβάλει ώστε «εμείς οι πολίτες στηριζόμενοι στα κλιματικά δεδομένα και στους κλιματικούς επιστήμονες να καταφέρουμε να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή και να διαμορφώσουμε ριζικά το αγροτικό μοντέλο».

Την παρούσα ετήσια έκθεση του Climatebook επιμελήθηκαν οι δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, Γιώργος Κύρος, δρ. Σταύρος Ντάφης, δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη, δρ. Βασιλική Κοτρώνη και δρ. Φραγκουλίδης Γεώργιος.

Ακόμη συνεισέφεραν:

• για τη δασική πυρκαγιά στη Βορειοανατολική Αττική ο κύριο ερευνητής Δρ Θοδωρής Γιάνναρος (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών),

• για τις θερμοκρασίες θάλασσας η δρ Σοφία Δαρμαράκη, φυσικός- ωκεανογράφος στο Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο ΙΤΕ,

• για τη θερμική επιβάρυνση τον Ιούνιο του 2024, η δρ. Κατερίνα Πανταβού, επιστημονική συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.