Παρά τις προειδοποιήσεις οικονομολόγων και το σοκ που έχουν υποστεί οι αγορές, ο Ντόναλντ Τραμπ προχωρά ακάθεκτος στην εμπορική του σταυροφορία, με όπλο τους δασμούς, αναβιώνοντας έναν εμπορικό πόλεμο που έχει ήδη αρχίσει να προκαλεί έντονες αναταράξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Με τους δείκτες της Wall Street να κινούνται νευρικά, τους συμμάχους των ΗΠΑ να ετοιμάζονται για αντίποινα και κορυφαίους οικονομικούς παράγοντες να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, η στρατηγική του Αμερικανού προέδρου θέτει εν αμφιβόλω τόσο την αξιοπιστία των ΗΠΑ όσο και τη σταθερότητα των εμπορικών τους σχέσεων.

Ο Τραμπ απείλησε τη Δευτέρα με πρόσθετους δασμούς 50% κατά της Κίνας, αν δεν ανακαλέσει τους ανταποδοτικούς δασμούς 34% που είχε ανακοινώσει το Πεκίνο, κάτι που, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, θα μπορούσε να οδηγήσει συνολικά σε δασμούς ύψους 104%, ενώ κάλεσε τους Αμερικανούς να κάνουν «υπομονή», να μην είναι «αδύναμοι» και «ηλίθιοι», καθώς έτσι «το μεγαλείο θα είναι το αποτέλεσμα!».

Την ίδια ώρα, οι αγορές παγκοσμίως συνέχιζαν την πτωτική τους πορεία, αυξάνοντας τις ανησυχίες για μια γενικευμένη οικονομική επιβράδυνση.

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την Δευτέρα (7/4) την επιβολή ανταποδοτικών δασμών 25% σε σειρά αμερικανικών εισαγωγών,  σύμφωνα με έγγραφο που επικαλείται το Reuters. Οι δασμοί σε ορισμένα προϊόντα θα τεθούν σε ισχύ στις 16 Μαΐου και σε άλλα αργότερα, μέχρι την 1η Δεκεμβρίου. Τα αγαθά αυτά είναι ποικίλα, από διαμάντια μέχρι οδοντικό νήμα, λουκάνικα, ξηρούς καρπούς και σόγια.

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα εμπορικά της συμφέροντα», δήλωσε ο Επίτροπος Εμπορίου, Μάρος Σέφκοβιτς, από το Λουξεμβούργο.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράμμισε ότι η ΕΕ πρότεινε στην Ουάσινγκτον να εξαιρεθούν από τους δασμούς πλήρως και αμοιβαία τα βιομηχανικά προϊόντα, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί ένας εμπορικός πόλεμος.

Ανησυχία εξέφρασε και η Γερμανία. «Η γερμανική κυβέρνηση ελπίζει ότι μπορεί να αποτραπεί η κλιμάκωση της εμπορικής αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ και να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις με την αμερικανική κυβέρνηση», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέφεν Χέμπεστραϊτ. Ο ίδιος επισήμανε ότι ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς βρίσκεται σε συνομιλίες με άλλους ευρωπαίους ηγέτες και μεγάλες γερμανικές επιχειρήσεις, ενώ ενημερώνει και τα κόμματα που διαπραγματεύονται για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.

Η Ιταλία, δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι, ανακοίνωσε ότι «από τις 15 Απριλίου πρόκειται να ισχύσει μια λίστα με αμερικανικά προϊόντα στα οποία θα επιβληθούν δασμοί». Ο Ταγιάνι διευκρίνισε επίσης ότι «η κατάρτιση της λίστας αυτής θα ολοκληρωθεί το πολύ μέχρι αύριο [Τρίτη 08/04]» και ότι ο ίδιος ζήτησε να μην συμπεριλαμβάνει το ουίσκι.

Ο Καναδάς, από την πλευρά του, προσέφυγε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) για το θέμα των δασμών 25% που επέβαλαν οι ΗΠΑ σε αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά τους, ανακοίνωσε ο Οργανισμός σήμερα. Ως αντίποινα ο πρωθυπουργός του Καναδά, Μαρκ Κάρνεϊ, ανακοίνωσε την επιβολή δασμών ύψους 25% σε ορισμένες εισαγωγές αυτοκινήτων από τις ΗΠΑ.

Ανησυχεί η Wall Street

Από πλευράς διεθνών οίκων, η Moody’s προειδοποίησε ότι οι χώρες που θα πληγούν περισσότερο από την αύξηση των αμερικανικών δασμών είναι η Ιρλανδία, η Σλοβακία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Αυστρία, με βάση το ποσοστό που οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν για την οικονομία τους.

Την ίδια στιγμή, έντονη ανησυχία επικρατεί και στην αμερικανική χρηματοπιστωτική ελίτ. Ο CEO της JPMorgan Chase, Jamie Dimon, προειδοποίησε τους επενδυτές ότι οι εμπορικοί πόλεμοι «μπορούν να απειλήσουν τις οικονομικές συμμαχίες που έκαναν τις ΗΠΑ την ισχυρότερη χώρα στον κόσμο».

Στην ετήσια επιστολή του προς τους μετόχους, σημείωσε ότι «η μεγαλύτερη ανησυχία μου σχετικά με τους δασμούς του Τραμπ είναι πώς αυτό θα επηρεάσει τις μακροπρόθεσμες οικονομικές συμμαχίες της Αμερικής». Προσέθεσε, δε, ότι η ατζέντα της κυβέρνησης μπορεί να οδηγήσει σε αντίποινα και να αποδυναμώσει την εμπιστοσύνη στην αμερικανική οικονομία, στις αγορές και στο δολάριο.

«Όσο ταχύτερα λυθούν αυτά τα θέματα, τόσο το καλύτερο, διότι ορισμένες αρνητικές συνέπειες θα συσσωρευθούν με τον χρόνο και θα είναι δύσκολο να απoτραπούν», προειδοποίησε ο επικεφαλής της JPMorgan Chase.

Ακόμη και ο μεγιστάνας των hedge funds και υποστηρικτής του Τραμπ, Bill Ackman, επεσήμανε ότι «δεν βοηθά τη διαπραγματευτική θέση της χώρας μας και του προέδρου μας να προσπαθούμε να κάνουμε συμφωνίες ενώ η αγορά μας καταρρέει». Και κατέληξε: «Όποιος συνέστησε αυτή την ιδέα στον πρόεδρο Τραμπ πρέπει να απολυθεί αμέσως».

To state the obvious, it does not help our country’s and our president’s negotiating position to be trying to strike deals while our market is collapsing.

Whoever is recommending that idea to President @realDonaldTrump should be fired now.

— Bill Ackman (@BillAckman) April 6, 2025

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Goldman Sachs, Jan Hatzius, αύξησε τις πιθανότητες ύφεσης στο 45%, ενώ οικονομολόγοι του Capital Economics προειδοποίησαν πως η απόφαση της Κίνας να ανταποδώσει με δασμούς 34% στις αμερικανικές εξαγωγές καθιστά «ιδιαιτέρως απίθανη» μια σύντομη συμφωνία για την εκτόνωση της διένεξης.

Ο Τραμπ πάντως επιμένει. Έπειτα από ένα σαββατοκύριακο στα πολυτελή του ακίνητα στη Φλόριντα, παίζοντας γκολφ, δήλωσε ότι είναι «ανοιχτός σε συνομιλίες» με παγκόσμιους ηγέτες για νέες συμφωνίες και υποστήριξε ότι μίλησε με «πολλές χώρες» – κάτι που επισήμανε και τη Δευτέρα, σε ανάρτησή του στο Truth Social, τονίζοντας πως «χώρες απ’ όλο τον κόσμο» συζητούν με τις ΗΠΑ.

Το δόγμα Τραμπ

Παρά την πεποίθηση ότι το παγκόσμιο εμπόριο πρέπει να βασίζεται στη συνεργασία, αναφέρει το Semafor, η πολιτική του Τραμπ βασίζεται στο δόγμα πως οι χώρες «έχουν εγγενείς συγκρούσεις συμφερόντων», όπως σχολίασε ιστορικός στους New York Times.

Αν και οι περισσότεροι οικονομολόγοι διαφωνούν με τα επιχειρήματα της κυβέρνησης Τραμπ -υποστηρίζοντας ότι ο τρόπος υπολογισμού των δασμών είναι παράλογος- ένας αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Chatham House προειδοποίησε πως «θα ήταν ανόητο να αγνοήσουμε αυτές τις προσεγγίσεις», καθώς οι δασμοί ενδέχεται να αγγίξουν ένα εκλογικό ακροατήριο που αισθάνεται αποκλεισμένο από τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης.

Όπως υπενθυμίζει το BBC, «ένα πράγμα στο οποίο [ο Τραμπ] παραμένει σταθερός από τη δεκαετία του 1980 είναι η πεποίθησή του ότι οι δασμοί είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για την ενίσχυση της αμερικανικής οικονομίας».

Παρά την πτώση των αγορών, ο Economist σημειώνει ότι η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει τους δασμούς του Τραμπ «από θέση σχετικής ισχύος». Ακόμη και η οικονομία των ΗΠΑ, προσθέτει, ίσως αντέξει τη θύελλα.

Όπως έγραψε η Wall Street Journal, το γεγονός ότι ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο εσωτερικό των ΗΠΑ δείχνει πως «είναι πολύ νωρίς για να θεωρήσουμε ότι όλα έχουν χαθεί».

Οι Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές ήδη αρχίζουν να εκφράζουν αντιρρήσεις και είναι πιθανό να πυκνώσουν οι φωνές διαμαρτυρίας καθώς οι ψηφοφόροι τους θα αρχίσουν να νιώθουν τις επιπτώσεις.

Το Bloomberg από την πλευρά του σημειώνει: «Η παγκόσμια οικονομία είναι πλέον μια διαρκής μηχανή αβεβαιότητας. Συνηθίστε το».

Συνηθίστε το χάος

Η νέα εποχή της οικονομίας δεν έχει πια σταθερές. Το χάος και η αβεβαιότητα δεν είναι παρενέργειες, αλλά βασικά χαρακτηριστικά του νέου παγκόσμιου σκηνικού, αναφέρει το Bloomberg, που σχολιάζει τις τελευταίες εξελίξεις με αφορμή τους δασμούς Τραμπ και την ταραχή στις αγορές.

Η πολιτική του «κινήσου γρήγορα και διέλυσε τα πάντα», που βρίσκεται στον πυρήνα του οικονομικού δόγματος του Τραμπ, έχει ενισχύσει ένα ήδη υπάρχον υπόστρωμα τοξικής αβεβαιότητας. Κι όμως, αυτή η αβεβαιότητα δεν είναι κάτι καινούργιο. Όπως σημειώνεται στην ανάλυση, «η παγκόσμια οικονομία είναι πλέον μια μόνιμη μηχανή αβεβαιότητας. Συνηθίστε το».

Η τελευταία δεκαετία σημαδεύτηκε από αλλεπάλληλες αναταράξεις: την επιστροφή του λαϊκισμού στον πολιτικό λόγο, την πανδημία, τους εμπορικούς πολέμους, τις πολεμικές συγκρούσεις (Ουκρανία, Μέση Ανατολή) και την αναβίωση ψυχροπολεμικών γεωπολιτικών σχημάτων, που ανατρέπονται ξανά και ξανά.

Στο φόντο αυτών των εξελίξεων, η παγκόσμια τάξη που γνωρίζαμε φθίνει, ενώ το μέλλον φέρνει μπροστά μας κρίσιμα ερωτήματα όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η κλιματική κρίση.

Παρότι οι δασμοί του Τραμπ θα περάσουν, το παρελθόν μας διδάσκει ότι η μία περίοδος αστάθειας τροφοδοτεί την επόμενη. Το Bloomberg υπενθυμίζει την ιστορία των δασμών Smoot-Hawley του 1930, που συνέβαλαν στη Μεγάλη Ύφεση, στην κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου και τελικά στην άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία.

Πέρα από το οικονομικό κόστος, το πραγματικό ερώτημα είναι τι επιπτώσεις θα έχει αυτή η πολιτική στην παγκόσμια επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών.

«Τι θα συμβεί αν η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου μετατραπεί από σταθεροποιητικός παράγοντας σε εστία αποσταθεροποίησης;» αναρωτιέται το Bloomberg. Μπορεί η Κίνα να καλύψει το κενό; Υπάρχει κάποιος πρόθυμος ή ικανός;

Καθώς βρισκόμαστε στο μεταίχμιο παγκόσμιων αλλαγών, κάθε σοκ θα γίνεται πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, θα πρέπει να το «συνηθίσουμε».