Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης (Met) ανακοίνωσε την επιστροφή στην Ελλάδα μιας χάλκινης κεφαλής Γρύπα, ενός μυθικού πλάσματος, το οποίο χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ.

Το αντικείμενο, που εκτιμάται πως είχε κλαπεί από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας τη δεκαετία του 1930, θα παραδοθεί επίσημα στη χώρα σε τελετή που θα πραγματοποιηθεί σήμερα Δευτέρα στο Met, παρουσία της Ελληνίδας υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη.

Αποκαλύψεις για την προέλευση

Το κεφάλι του γρύπα είχε ενταχθεί στη συλλογή του Met το 1972, ως δωρεά πρώην μέλους του διοικητικού συμβουλίου του μουσείου.

Ωστόσο, η προέλευσή του τέθηκε υπό διερεύνηση το 2018, με το μουσείο να επιβεβαιώνει πρόσφατα πως το αντικείμενο είχε κλαπεί από την Ολυμπία.

Σύμφωνα με δήλωση του μουσείου: «Το Met και το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού συμφώνησαν στην επιστροφή του γρύπα έπειτα από προσεκτική ανασκόπηση αρχείων και επιστολών, που κατέδειξαν πως το αντικείμενο δεν θα μπορούσε να έχει αποχωρήσει νόμιμα από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας».

Το Met ανέφερε επίσης ότι η έρευνα αποκάλυψε πως η κλοπή είχε πραγματοποιηθεί υπό την εποπτεία του τότε διευθυντή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ολυμπίας, ο οποίος είχε παραπεμφθεί σε ποινική δίωξη πριν από περισσότερα από 80 χρόνια.

Το αντικείμενο είχε αρχικά ανακαλυφθεί το 1914 σε κοίτη ποταμού στην Ολυμπία από τον επιμελητή του Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά εξαφανίστηκε περίπου δύο δεκαετίες αργότερα.

Κατέληξε στη Νέα Υόρκη το 1948, όταν ο Αμερικανός τραπεζίτης και συλλέκτης Walter C. Baker το αγόρασε από έμπορο έργων τέχνης.

Η επιστροφή του γρύπα

Παρότι η χάλκινη κεφαλή του γρύπα επιστρέφει στην Ελλάδα, το Met θα το δανειστεί εκ νέου για μια έκθεση που έχει προγραμματιστεί για το επόμενο έτος.

Όπως δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου, Max Hollein, «Το Met είναι τιμή του να συνεργάζεται με την Ελληνική Δημοκρατία για την επιστροφή αυτού του εξαιρετικού αντικειμένου. Είμαστε ευγνώμονες για τη μακροχρόνια συνεργασία μας με την ελληνική κυβέρνηση και ανυπομονούμε για περισσότερες ευκαιρίες πολιτισμικής ανταλλαγής».

Η πρακτική των δανειακών συμφωνιών αποτελεί πλέον μια στρατηγική λύση για μουσεία που επιθυμούν να συνεχίσουν να εκθέτουν σημαντικά αντικείμενα, ενώ παράλληλα αναγνωρίζουν τις διεκδικήσεις χωρών προέλευσης για τον επαναπατρισμό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, σχολιάζουν οι New York Times.

Το 2022, το Met κατέληξε σε μια παρόμοια συμφωνία με την Ελλάδα, για την παρουσίαση μιας από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές Κυκλαδικών αρχαιοτήτων.

Η συλλογή, που συγκεντρώθηκε από τον επιχειρηματία Leonard N. Stern, μεταβιβάστηκε στο ελληνικό κράτος, με τη συμφωνία να προβλέπει ότι τα περισσότερα αντικείμενα θα εκτίθενται στο Met για 25 χρόνια, ενώ επιλεγμένα έργα θα επιστρέφουν περιοδικά στην Ελλάδα.

Η συμφωνία επιτρέπει επίσης την πιθανότητα επέκτασης της διάρκειας του δανεισμού.

Περαιτέρω δράσεις στη Νέα Υόρκη

Η συνεργασία της Ελλάδας με το Met δεν σταματά στην επιστροφή του γρύπα.

Την Τρίτη 25 Φεβρουαρίου Έλληνες αξιωματούχοι, μεταξύ των οποίων και η υπουργός Λίνα Μενδώνη, θα συμμετάσχουν σε πάνελ συζήτησης στο μουσείο με θέμα «Οι Κυκλάδες στο Met: Ένα Νέο Μοντέλο Συνεργασίας», το οποίο θα εξετάσει τις πρόσφατες συμφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών.

Την ίδια ημέρα, οι εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης θα παραστούν επίσης σε ειδική τελετή στο γραφείο του Εισαγγελέα του Μανχάταν, όπου θα παραλάβουν 11 ακόμα αρχαιότητες, που χαρακτηρίστηκαν ως λεηλατημένες και κατασχέθηκαν από ιδιωτικές συλλογές μέσω της Μονάδας Δίωξης Παράνομης Διακίνησης Αρχαιοτήτων.

Παράλληλα, η ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας σημειώνει πως πριν από την τελετή επαναπατρισμού, θα πραγματοποιηθεί η παρασημοφόρηση του Βοηθού Εισαγγελέα Νέας Υόρκης, Μatthew Bogdanos, με το παράσημο του «Ταξιάρχη του τάγματος του Φοίνικα».

Τελετή επαναπατρισμού αττικού μελανόμορφου ληκυθίου

​Παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη πραγματοποιήθηκε, στην Πρεσβεία της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, η τελετή επαναπατρισμού αττικού μελανόμορφου ληκυθίου, από το Μουσείο Glencairn, στο Bryn Athyn της Πενσυλβάνια.

Το ληκύθιο, ύψους 12 εκ., το οποίο παρέδωσε η επιμελήτρια του Μουσείου Glencairn Wendy Closterman φέρει, επί λευκού βάθους, μελανόμορφη παράσταση μάχης Αθηνάς εναντίον Γίγαντα με δύο οπλίτες εκατέρωθεν του πολεμικού επεισοδίου.

Αποτελεί εύρημα από την ανασκαφή του τάφου 14, στο νεκροταφείο του Κεραμεικού της Αθήνας. Το αγγείο ήρθε στο φως, το 1910, και απομακρύνθηκε κάτω από άγνωστες συνθήκες, μεταξύ 1936 και 1976, όπως έδειξε η έρευνα του Μουσείου και του υπουργείου Πολιτισμού δια της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών.

Το Μουσείο ενημέρωσε τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών για την απόφασή του να επιστρέψει το ληκύθιο στην Ελλάδα.

Το αντικείμενο, έπειτα από την απομάκρυνσή του από την Ελλάδα, πωλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη, το Δεκέμβριο 1973, στο πλαίσιο εκποίησης των περιουσιακών στοιχείων του Hagop Kevorkian Fund.

Ο ιδιώτης που το αγόρασε από τη δημοπρασία το δώρισε στη συνέχεια, ανώνυμα, στο αμερικανικό Μουσείο.

Η Λίνα Μενδώνη στο χαιρετισμό της, εξέφρασε βαθύτατη ευγνωμοσύνη προς τη Διοίκηση και το προσωπικό του Μουσείου Glencairn για την απόφασή του, πράξη με «τεράστια συμβολική και ουσιαστική σημασία», επισημαίνοντας ότι «αυτό το μικρό, αλλά εξαιρετικό, δείγμα αρχαίας ελληνικής κεραμικής και αγγειογραφίας επιστρέφει στο σπίτι του, χάρη στη γενναιόδωρη και τη συμβολικά σημαντική χειρονομία του διευθυντή του Μουσείου Dr. Brian Henderson. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι αυτός ο επαναπατρισμός δεν προέκυψε από επίσημη διεκδίκηση των ελληνικών Αρχών. Αντίθετα, ξεκίνησε από το ίδιο το Μουσείο Glencairn, ως μέρος της διαδικασίας επανελέγχου της προέλευσης αντικειμένων των συλλογών».

Συνάντηση εργασίας της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, με τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ

​Συνάντηση εργασίας πραγματοποίησε στο State Department η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, με τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, υπεύθυνο για τη Δημόσια Διπλωματία, Darren Beattie, και τον βοηθό υφυπουργό, αρμόδιο για θέματα Παιδείας και Πολιτισμού, Scott Weinhold.

Αμφότεροι οι συνομιλητές εξέφρασαν την χαρά τους «για το γεγονός ότι επρόκειτο για την πρώτη συνάντηση μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και της νέας Κυβέρνησης Τραμπ».

Για τον υφυπουργό Beattie, ήταν η πρώτη συνάντηση με ξένο αξιωματούχο, γεγονός που, όπως είπε, «ενείχε, για τον ίδιο, ιδιαίτερο συμβολισμό, δεδομένης της αγάπης που τρέφει για την Ελλάδα και τις κλασικές σπουδές από νεότητος του».

Όπως τόνισε, η συνάντηση με τη Λίνα Μενδώνη σηματοδοτεί «την αρχή μίας ιστορικής και παραγωγικής τετραετούς περιόδου κατά την οποία η Αμερικανική πλευρά επιθυμεί να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ευκαιρίες, που παρουσιάζονται και να μεγιστοποιήσει το επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών».

Η Λίνα Μενδώνη εξέφρασε, ομοίως, «τη βούληση της Ελλάδας να ενισχύσει τις διμερείς πολιτιστικές της σχέσεις με τις ΗΠΑ».

Ο Πολιτισμός αποτελεί θεματική του ετήσιου Στρατηγικού Διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών, ο 6ος γύρος, του οποίου θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, το προσεχές φθινόπωρο.

Ο Darren Beattie σημείωσε πως θα ήταν ιδιαίτερα ευτυχής να επισκεφθεί την Αθήνα με την συγκεκριμένη ευκαιρία, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση της υπουργού Πολιτισμού.

Κεντρική θέση στις συνομιλίες κατείχαν οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, ένα μείζον παγκόσμιο πρόβλημα που συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία.