Οι σκακιστές μερικές φορές πέφτουν σε μια κατάσταση που ονομάζουν «zugzwang», όπου κάθε κίνηση επιδεινώνει τη θέση τους. Το αδιέξοδο στις ειρηνευτικές συνομιλίες για την Ουκρανία μοιάζει με αυτό. Όμως, σε αντίθεση με τους σκακιστές, οι ηγέτες κρατών δεν δεσμεύονται από κανόνες. Μπορούν να ξεφύγουν από την καταστροφή, σχολιάζει στην Washinton Post, ο David Ignatius.

Γιατί η Ουκρανία και η Ρωσία χρειάζονται επειγόντως τις «εγγυήσεις ασφάλειας»

Όπως σημειώνει, η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι υποστηρικτές της θέλουν μια ειρηνευτική συμφωνία, ίσως με πάγωμα της τρέχουσας γραμμής του μετώπου, υπό την προϋπόθεση ότι το Κίεβο θα λάβει «εγγυήσεις ασφάλειας» για το μέλλον. Αλλά η Ρωσία απαιτεί πρώτα από τη Δύση να αντιμετωπίσει τις «ρίζες» του πολέμου, οι οποίες όμως ουσιαστικά είναι μια δική της εκδοχή εγγυήσεων ασφαλείας.

Η αποτυχία Τραμπ

Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προσπάθησε να βρει διέξοδο. Όμως οι προσπάθειές του να μεσολαβήσει στην κρίση καλοπιάνοντας τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν μέχρι στιγμής έχουν αποτύχει. Τώρα σκέφτεται να αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις, κάτι που θα ήταν σοβαρή προσωπική αποτυχία γι’ αυτόν και καταστροφή για την Ουκρανία και την Ευρώπη. Στο μεταξύ, η αιματοχυσία συνεχίζεται.

Ας σκεφτούμε πιθανούς δρόμους εξόδου από το αδιέξοδο, εστιάζοντας στο βασικό ζήτημα της παροχής εγγυήσεων ασφάλειας, γράφει ο David Ignatius και συνεχίζει. Είναι παράδοξο να μιλάμε για την ασφάλεια ως μελλοντικό ζήτημα, όταν και οι δύο πλευρές την χρειάζονται επειγόντως τώρα. Οι άμαχοι της Ουκρανίας τρομοκρατούνται από επιθέσεις με drones και πυραύλους. Η Ρωσία μετρά πάνω από 1 εκατομμύριο νεκρούς και τραυματίες, ενώ η οικονομία της αιμορραγεί αργά. Η Ρωσία είναι ο επιτιθέμενος, αλλά και η δική της ασφάλεια έχει σημασία.

Μία σκληρή δυτική προσέγγιση θα ήταν η αμοιβαιότητα. Αν ο Πούτιν συνεχίσει να επιτίθεται σε πόλεις και πολιτικές υποδομές σε όλη την Ουκρανία, τότε οι σύμμαχοι του Κιέβου θα της έδιναν τα μέσα να απαντήσει ανάλογα. Τα όπλα είναι έτοιμα: οι αγγλογαλλικοί πύραυλοι cruise Storm Shadow με εμβέλεια 250 χλμ., οι γερμανικοί Taurus με εμβέλεια 500 χλμ., οι αμερικανικοί ATACMS και Precision Strike με βεληνεκές 400 χλμ.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ δήλωσε ωμά τη λογική της αντιστοιχίας στις επιθετικές δυνατότητες της Ρωσίας: «Είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να κερδίσεις έναν πόλεμο χωρίς να επιτεθείς στη χώρα του εισβολέα. Είναι σαν μια σπουδαία αθλητική ομάδα που έχει φανταστική άμυνα αλλά δεν της επιτρέπεται να παίξει επίθεση. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα νίκης!»

Ο Τραμπ πιθανότατα έχει δίκιο. Αλλά ρεαλιστικά, ούτε αυτός ούτε οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να είναι διατεθειμένοι να δώσουν το πράσινο φως για μια ολοκληρωτική επίθεση στη Μόσχα. Μια ισχυρή αλλά πιο εύπεπτη εναλλακτική θα μπορούσε να είναι μια αμυντική εγγύηση.

Οι εγγυήσεις για την άμυνα

Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας θα μπορούσαν να ανακοινώσουν μονομερή μέτρα για να περιορίσουν τα δεινά στην Ουκρανία εάν συνεχιστεί ο πόλεμος. Μια σειρά στρατιωτικών επιλογών — από μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία, μέχρι μια εκ περιτροπής εκπαιδευτική και συμβουλευτική δύναμη μέσα στη χώρα, μέχρι νέες δυνατότητες αντιποίνων αν η Ρωσία συνεχίσει να χτυπά αμάχους ή ενεργειακές υποδομές, θα ήταν εγγυήσεις ασφάλειας — όχι για το μέλλον, αλλά άμεσα.

Μια ισχυρή εγγύηση ασφάλειας, όποτε κι αν έρθει, θα ενισχυθεί από την προθυμία της κυβέρνησης Τραμπ να παρέχει «στρατηγικά μέσα υποστήριξης», όπως δορυφορικές πληροφορίες και αντιαεροπορική άμυνα, σύμφωνα με τους Financial Times.

Ακόμη και η απλή συζήτηση τέτοιων επιλογών θα έκανε το Κρεμλίνο να ουρλιάξει.  Μια λογική προσέγγιση για την ειρήνη θα ήταν να προσκληθεί η Ρωσία να παρουσιάσει τη δική της λίστα επιθυμητών εγγυήσεων ασφάλειας. Αυτό δεν θα εμπόδιζε τους συμμάχους της Ουκρανίας να κινηθούν μονομερώς για να προστατεύσουν τον πληθυσμό της, είτε με επιθετικά είτε με αμυντικά μέσα. Αλλά έχει νόημα να ενθαρρυνθεί η Ρωσία να συμμετάσχει σε μια συζήτηση για την ασφάλεια, ακόμη κι όσο συνεχίζεται ο πόλεμος.

Ο Πούτιν σίγουρα θα απαιτούσε ως πρώτη εγγύηση ασφαλείας η Ουκρανία να μείνει εκτός ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ, καλώς ή κακώς, έχει ήδη συναινέσει σε αυτό. Αλλά θα πρέπει το Κίεβο να λάβει «ΝΑΤΟϊκού τύπου» εγγυήσεις ασφάλειας, τώρα και στο μέλλον. Ο Πούτιν ίσως επιμείνει επίσης στον περιορισμό των νατοϊκών όπλων εντός Ουκρανίας που μπορούν να πλήξουν τη Ρωσία. Αυτό είναι πιο δύσκολο. Το ζήτημα πρέπει να είναι η αμοιβαιότητα. Η Ρωσία πρέπει να δεχτεί όποιους περιορισμούς απαιτεί από την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ.

Η αμοιβαιότητα στις εγγυήσεις ασφαλείας

Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ πρότεινε αυτόν τον μήνα οι διαπραγματευτές να επιστρέψουν σε αυτό που περιέγραψε ως ουκρανικό σχέδιο αμοιβαίων εγγυήσεων ασφάλειας, το οποίο προτάθηκε τον Απρίλιο του 2022 στην Κωνσταντινούπολη, αλλά  εγκαταλείφθηκε.

Υπάρχουν πολλοί πιθανοί κίνδυνοι σε αυτή την προσέγγιση, αλλά ο Γκρέιαμ Άλισον, καθηγητής στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, εξηγεί τη λογική των αμοιβαίων εγγυήσεων ασφαλείας. «Οι Ρώσοι, ακόμη κι αν είναι παρανοϊκοί, ανησυχούν ότι η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ θα ήταν απειλή γι’ αυτούς. Αν είμαστε διατεθειμένοι να αναγνωρίσουμε αυτή την ανησυχία στο πλαίσιο αμοιβαίων διευθετήσεων ασφάλειας μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ευρώπης, ίσως ξεπεράσουμε το σημερινό αδιέξοδο».

Ακολουθώντας αυτό που ο Άλισον αποκαλεί «εφαρμοσμένη ιστορία», βλέπουμε ότι οι εγγυήσεις ασφάλειας έχουν βοηθήσει να σταματήσουν πόλεμοι για περισσότερους από δύο αιώνες. Ένα πρώτο ευρωπαϊκό πλαίσιο τέθηκε από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815. Με παρόμοιες εγγυήσεις ασφαλείας ήρθαν οι ισορροπίες μετά το τέλος του Β παγκοσμίου Πολέμου, με τον ΟΗΕ, λύθηκε η κρίση της Κούβας, το 1962 και επιτεύχθηκαν οι Συμφωνίες του Ντέιτον για τον πόλεμο της Βοσνίας, που περιλαμβάνουν πλαίσιο εγγυήσεων ασφάλειας μέσω ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ.

Ο στρατηγιστής Φρεντ Ίκλε έγραψε ένα έξυπνο μικρό βιβλίο με τίτλο «Κάθε πόλεμος πρέπει να τελειώσει». Δύο σχόλια φαίνονται ιδιαίτερα επίκαιρα τώρα. «Η επιβολή ‘τιμωρίας’ στον εχθρό είναι… μια αναποτελεσματική στρατηγική για τον τερματισμό ενός πολέμου», προειδοποίησε. Για να λήξουν οι συγκρούσεις, είπε, «τα έθνη και των δύο πλευρών τείνουν να βλέπουν μια ειρηνευτική συμφωνία που θα φέρει μεγαλύτερη και πιο διαρκή ασφάλεια απ’ ό,τι υπήρχε πριν ξεσπάσουν οι εχθροπραξίες».

Αν η Ρωσία επιλέξει απερίσκεπτα να συνεχίσει να πολεμά, τότε η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αρχίσουν να παρέχουν εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία τώρα, όχι αργότερα. Αυτό δεν είναι σκάκι. Όταν μια παρτίδα οδεύει προς την ήττα, απομακρύνσου από τη σκακιέρα.