Το διάσημο χαμένο πλοίο «HMS Endeavour» του καπετάνιου Τζέιμς Κουκ ανακαλύφθηκε ξανά στα ανοιχτά του Ρόουντ Άιλαντ, κλείνοντας ένα ναυτικό μυστήριο που κρατούσε 250 χρόνια.

Το υποτιθέμενο τελευταίο στίγμα του εμβληματικού πλοίου περιγράφεται λεπτομερώς σε πρόσφατη έκθεση του Εθνικού Ναυτικού Μουσείου της Αυστραλίας (ANMM), το οποίο αναζητούσε το χαμένο ιστιοφόρο από το 1999.

«Αυτή η τελική έκθεση αποτελεί το αποκορύφωμα 25 ετών λεπτομερούς και σχολαστικής αρχαιολογικής μελέτης για αυτό το σημαντικό πλοίο», δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου Ντάριλ Καρπ για το έγγραφο, το οποίο χαρακτήρισε ως την «οριστική δήλωση» για το έργο, όπως αναφέρει το Pen News. «Περιελάμβανε υποβρύχια έρευνα στις ΗΠΑ και εκτεταμένη έρευνα σε ιδρύματα σε όλο τον κόσμο».

Το HMS Endeavour

Κατά τη διάρκεια της πρώτης εκστρατείας του Βρετανού εξερευνητή μεταξύ 1768 και 1771, το HMS Endeavour έκανε τον γύρο του κόσμου και έγινε το πρώτο ευρωπαϊκό πλοίο που αποβιβάστηκε στην Ανατολική Αυστραλία και έκανε τον περίπλου της Νέας Ζηλανδίας.

Δυστυχώς, το θρυλικό ιστιοφόρο έπεσε στην αφάνεια λίγο αργότερα, όταν χρησιμοποιήθηκε ως μεταγωγικό πλοίο για τα βρετανικά στρατεύματα.

Στη συνέχεια, το Endeavour πωλήθηκε στη ναυτιλιακή εταιρεία Mather and Co, πριν επισκευαστεί και μετονομαστεί σε «Lord Sandwich» το 1775, όταν αποτέλεσε μέρος του βρετανικού στόλου κατά τη διάρκεια του Επαναστατικού Πολέμου.

Το Endeavour ναυάγησε τελικά στα ανοικτά των ακτών των ΗΠΑ το 1778.

Πώς ταυτοποίησαν το ναυάγιο

Το ναυάγιο παρέμεινε στον πυθμένα του ωκεανού για δυόμισι αιώνες, έως ότου οι ειδικοί ταυτοποίησαν επίσημα το πλοίο με ένα ναυάγιο που ονομαζόταν RI 2395, το οποίο βρισκόταν στο λιμάνι του Νιούπορτ, RI.

Οι ερευνητές μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι επρόκειτο πράγματι για το χαμένο ιστιοφόρο του Κουκ, συγκρίνοντας το ναυάγιο με τα ιστορικά σχέδια του πλοίου, διαπιστώνοντας ότι η τοποθέτηση ορισμένων ξύλων ταίριαζε απόλυτα με τις θέσεις του κύριου και του πρωραίου ιστού του στο περίγραμμα.

Oι μετρήσεις του ναυαγίου ταυτίζονταν με εκείνες που είχαν ληφθεί κατά τη διάρκεια μιας έρευνας του 1768 για το Endeavour.

«Το μέγεθος όλων των ξυλοτεμαχίων είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το Endeavour, και μιλάω με ακρίβεια χιλιοστών – όχι εκατοστών, αλλά χιλιοστών», δήλωσε ο αρχαιολόγος του ANMM, Kieran Hosty. «Το “stem scarf” είναι πανομοιότυπο, απολύτως πανομοιότυπο».

Και πρόσθεσε: «Αυτό το “stem scarf” είναι επίσης ένα πολύ μοναδικό χαρακτηριστικό – έχουμε εξετάσει ένα σωρό σχέδια πλοίων του 18ου αιώνα και δεν μπορούμε να βρούμε κάτι άλλο παρόμοιο».

Αν αυτό δεν ήταν αρκετή απόδειξη, η ανάλυση του ξύλου αποκάλυψε ότι η ξυλεία ήταν βρετανικής προέλευσης.

Η διαπίστωση αυτή ήταν σύμφωνη με τις αναφορές ότι το Endeavour επισκευάστηκε το 1776.

Παρά τη λεγόμενη «υπεροχή των αποδείξεων», υπήρξαν αντιδράσεις σχετικά με την ανακάλυψη του ANMM. Όταν το μουσείο δημοσίευσε τα προκαταρκτικά ευρήματά του το 2022, οι ερευνητικοί εταίροι του στο Rhode Island Marine Archaeology Project (RIMAP) διέψευσαν τον ισχυρισμό, δηλώνοντας ότι έτρεχαν σημείο στο έργο και ότι η έρευνα ήταν «πρόωρη» και «παραβίαση της σύμβασης».

Το ANMM αναγνώρισε σε ανακοίνωσή του την «εξαιρετική ιστορική ανάλυση και λεπτομερή καταγραφή των αντικειμένων» του RIMAP, προσθέτοντας ότι ενώ ο συναδελφικός τους ερευνητικός οργανισμός «συνεχίζει να αποδέχεται ότι το RI 2394 μπορεί να είναι το Endeavour», «δεν αποκλείει άλλες υποψήφιες τοποθεσίες ναυαγίου».

Παρ’ όλα αυτά, ο αρχαιολόγος του ANMM James Hunter υποστηρίζει ότι υπάρχουν αρκετά κριτήρια για να επιβεβαιωθεί η ταυτότητα του πλοίου. Επισημαίνει ότι το Endeavour «σκοπίμως βυθίστηκε», πράγμα που σημαίνει ότι οι πιθανότητες «να βρεθούν αντικείμενα που θα παρείχαν άμεση ταυτοποίηση, όπως μια καμπάνα, ήταν πολύ απίθανες».

«Οτιδήποτε είχε αξία θα είχε αφαιρεθεί από το πλοίο πριν βυθιστεί», είπε. «Αλλά ό,τι έχει ανασυρθεί μέχρι τώρα είναι ενδεικτικό για το χρονικό πλαίσιο του 18ου αιώνα». «Δεν θα βρείτε ποτέ μια πινακίδα που να λέει ότι ο Κουκ ήταν εδώ», πρόσθεσε ο Hosty. «Έχουμε μια ολόκληρη σειρά από πράγματα που δείχνουν ότι το RI 2394 είναι το HMB Endeavour».