Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ δήλωσαν την Τετάρτη έτοιμες να υπογράψουν την περιβόητη συμφωνία για τα ορυκτά και μάλιστα μέσα σε μερικές ώρες. Όμως έπειτα από μήνες δύσκολων διαπραγματεύσεων, ακόμα ένα «εμπόδιο της τελευταίας στιγμής», ανέτρεψε τα σχέδια και μάλιστα μέχρι του βαθμού να αμφισβητείται η υπογραφή της.

«Η δική μας πλευρά είναι έτοιμη να υπογράψει. Οι Ουκρανοί αποφάσισαν το βράδυ της Τρίτης να κάνουν κάποιες αλλαγές της τελευταίας στιγμής», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ στους δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο.

Η αναπληρώτρια πρωθυπουργό της Ουκρανίας βρισκόταν καθ’ οδόν προς την Ουάσιγκτον για να υπογράψει την συμφωνία. Ωστόσο, μια πηγή δήλωσε στο Reuters ότι οι ΗΠΑ πίεζαν την Ουκρανία να υπογράψει δύο επιπλέον έγγραφα και ότι το Κίεβο θεώρησε ότι αυτό ήταν πρόωρο.

Ο Μπέσεντ αρνήθηκε ότι οι ΗΠΑ έκαναν οποιαδήποτε προσπάθεια να αλλάξουν τη συμφωνία στην οποία συμφώνησαν οι δύο πλευρές το Σαββατοκύριακο. Η συμφωνία, η οποία θα έδινε στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσβαση στα κοιτάσματα ορυκτών της Ουκρανίας, έχει κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες του Κιέβου να αποκαταστήσει τους δεσμούς του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον Λευκό Οίκο, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος προσπαθεί να εξασφαλίσει μια ειρηνευτική διευθέτηση στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Δύο πηγές δήλωσαν στο Reuters ότι η υπογραφή θα μπορούσε να γίνει αργότερα την Τετάρτη. Η αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριντένκο, πετούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να υπογράψει τη συμφωνία. Όταν προσγειώθηκε όλα είχαν αλλάξει.

Σύμφωνα με το Reuters, ένα προσχέδιο της κύριας συμφωνίας για τα ορυκτά έδειξε ότι η Ουκρανία είχε εξασφαλίσει την αφαίρεση κάθε απαίτησης να επιστρέψει στις ΗΠΑ τη στρατιωτική βοήθεια του παρελθόντος, κάτι στο οποίο η Ουκρανία είχε αντιταχθεί σθεναρά.

Ωστόσο, η τελευταία εκδοχή της συμφωνίας για τα ορυκτά, σύμφωνα με τους Financial Times, επιτεύχθηκε αφού το Κίεβο εξασφάλισε μια σημαντική παραχώρηση από την κυβέρνηση Τραμπ, ότι  μόνο η μελλοντική στρατιωτική βοήθεια θα υπολογίζεται ως η συνεισφορά των ΗΠΑ στη συμφωνία (σ.σ άρα θα πρέπει να αποπληρωθεί).

Η Ουάσινγκτον υπήρξε ο μεγαλύτερος στρατιωτικός χορηγός της Ουκρανίας μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022 με βοήθεια άνω των 64 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου στη Γερμανία. Ο Τραμπ επανέλαβε την Τετάρτη ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να πάρουν κάτι για την προηγούμενη βοήθειά τους προς το Κίεβο, με αποτέλεσμα την προσπάθεια εξασφάλισης μιας συμφωνίας για τα άφθονα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Ουκρανίας.

“Υποθέτω ότι θα τιμήσουν τη συμφωνία. … Δεν έχουμε δει πραγματικά τους καρπούς αυτής της συμφωνίας ακόμη. Υποψιάζομαι ότι θα τους δούμε”, δήλωσε ο Τραμπ μετά από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου την Τετάρτη. Ουκρανοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι η υπογραφή της συμφωνίας που προωθεί ο Τραμπ θα εδραιώσει την αμερικανική υποστήριξη προς το Κίεβο στον πόλεμο που διαρκεί περισσότερο από τρία χρόνια.

Το σχέδιο συμφωνίας παρέχει στις ΗΠΑ προνομιακή πρόσβαση σε νέες συμφωνίες για τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, αλλά δεν παραχωρεί αυτόματα στην Ουάσινγκτον μερίδιο του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας ή των υποδομών φυσικού αερίου της, όπως προκύπτει από το σχέδιο.

“Πράγματι, είναι μια στρατηγική συμφωνία… είναι μια πραγματικά ισότιμη, καλή διεθνής συμφωνία για κοινές επενδύσεις στην ανάπτυξη και την ανάκαμψη της Ουκρανίας”, δήλωσε ο ουκρανός πρωθυπουργός Denys Shmyhal.

Το σχέδιο δεν προσδιόριζε συγκεκριμένες αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, έναν από τους αρχικούς στόχους του Κιέβου. Γι’ αυτό τον λόγο η  Ουκρανία έχει συζητήσει με τους Ευρωπαίους συμμάχους τη συγκρότηση μιας διεθνούς δύναμης που θα συμβάλει στη διασφάλιση της ασφάλειας της Ουκρανίας, εάν επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία.

Τι θέλουν οι Αμερικανοί

Όταν προσγειώθηκε η Σβιριντένκο η ομάδα του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, της είπε ότι “θα πρέπει να είναι έτοιμη να υπογράψει όλες τις συμφωνίες ή να επιστρέψει στην πατρίδα της“, ανέφεραν οι άνθρωποι που γνωρίζουν την υπόθεση και που μίλησαν στους Financial Times. Οι Αμερικανοί θέλουν οι Ουκρανοί να υπογράψουν  όχι μόνο τη συμφωνία-πλαίσιο, αλλά και μια δεύτερη λεπτομερή συμφωνία για το ταμείο που θα ολοκληρώσει την πλήρη συμφωνία για τα ορυκτά, καθώς και ένα τρίτο, τεχνικό έγγραφο. Και να υπογραφούν όλα μαζί, είπαν τρεις άνθρωποι που έχουν ενημερωθεί για την κατάσταση.

Άτομο που γνωρίζει τις σκέψεις των ΗΠΑ δήλωσε την Τετάρτη ότι η Ουκρανία προσπάθησε να επανεξετάσει τους όρους που συμφωνήθηκαν το Σαββατοκύριακο και ότι η Σβιριντένκο  είχε ενημερωθεί να μην πετάξει στις ΗΠΑ μέχρι να οριστικοποιηθούν οι συμφωνίες.

Το άτομο είπε ότι τα σημεία που «κολλάνε» σχετίζονται με τη διακυβέρνηση, έναν μηχανισμό διαφάνειας και με την ιχνηλασιμότητα των κεφαλαίων. Αλλά η συμφωνία θα μπορούσε να υπογραφεί ήδη από την Τετάρτη, εάν η Ουκρανία επέστρεφε στους αρχικούς όρους, είπαν.

“Ο πρόεδρος Τραμπ έχει πει ότι ο χρόνος για να γίνει αυτό είναι τώρα, και κινούμαστε με όλη τη σκόπιμη ταχύτητα προς αυτή την κατεύθυνση”, δήλωσε εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών.

Τι λένε οι Ουκρανοί

Οι Ουκρανοί δήλωσαν ότι ο απολογισμός των ΗΠΑ για την αναβολή και τις διαφωνίες είναι ανακριβής και ότι δεν θα μπορούσαν να υπογράψουν όλα τα έγγραφα την Τετάρτη, επειδή η συμφωνία για το ταμείο πρέπει να επικυρωθεί από το κοινοβούλιο της χώρας τους.

Ένας Ουκρανός αξιωματούχος δήλωσε  ότι οι ΗΠΑ “δεν θα είναι ευχαριστημένες με τίποτα”.  Η συμφωνία διευκρινίζει ότι μετά την έναρξη ισχύος της, κάθε νέα αμερικανική στρατιωτική βοήθεια “συμπεριλαμβανομένης της δωρεάς οπλικών συστημάτων, πυρομαχικών, τεχνολογίας ή εκπαίδευσης” θα θεωρείται εισφορά κεφαλαίου από τις ΗΠΑ στην κοινό ταμείο για την εκμετάλλευση των ορυκτών, σύμφωνα με τους FT.

Το σχέδιο δεν διευκρινίζει πώς θα δαπανηθούν τα έσοδα του κοινού ταμείου ούτε ποιος επωφελείται ούτε ποιος ελέγχει τις αποφάσεις σχετικά με τις δαπάνες. Ο πρωθυπουργός Shmyhal δήλωσε ότι μόλις υπογραφεί η κύρια συμφωνία, οι δύο πλευρές θα συμφωνήσουν σε δύο περαιτέρω τεχνικά και συμπληρωματικά έγγραφα που θα περιγράφουν τον τρόπο συσσώρευσης των κεφαλαίων.

Είπε επίσης η Ουκρανία θα διατηρήσει τον έλεγχο όλων των πόρων της στη συμφωνία, ενώ το ταμείο θα επενδύσει στην ανάπτυξη της Ουκρανίας για 10 χρόνια. “Η Ουκρανία θα συνεισφέρει μόνο από νέες άδειες, από νέα δικαιώματα επί των ορυκτών πόρων. Αυτή θα είναι η συνεισφορά μας, το 50% της οποίας θα δοθεί σε αυτό το ταμείο”, είπε.

Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη μελλοντική στρατιωτική τους βοήθεια προς την Ουκρανία ως συνεισφορά τους στο ταμείο, εξήγησε ο Shmyhal, και επέμεινε ότι προηγούμενη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ στην χώρα του δεν θα αντικατοπτρίζεται στη συμφωνία.