Μια σπάνια αίσθηση σιγής απλώθηκε πάνω από τη Ρώμη αυτή την εβδομάδα, σαν η πόλη να θυμήθηκε ξανά τον ρόλο της ως πνευματική πρωτεύουσα του κόσμου. Η Πλατεία του Αγίου Πέτρου μετατράπηκε για άλλη μια φορά σε κέντρο του «σύμπαντος» της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς χιλιάδες πιστοί από όλον τον κόσμο κατέφταναν για να αποχαιρετήσουν τον πάπα Φραγκίσκο.

Ο Ποντίφικας που έβαλε στο επίκεντρο της αποστολής του τους φτωχούς, τους περιθωριοποιημένους και τους ξεχασμένους αυτού του κόσμου, έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα, σε ηλικία 88 ετών.

Το φέρετρό του, λιτό, ξύλινο, έμοιαζε σχεδόν μικρό, σχεδόν συρρικνωμένο, κάτω από τον αναγεννησιακό τρούλο της Βασιλικής, σχολιάζει ο Guardian. Κι όμως, για πολλούς από όσους έσπευσαν να τον προσκυνήσουν, αυτό ήταν απόλυτα ταιριαστό: ο Φραγκίσκος ήταν Πάπας, αλλά πάνω απ’ όλα ήταν ένας άνθρωπος, ταπεινός, ευάλωτος, ήταν ανθρώπινος.

«Ένας καλός άνθρωπος που έκανε ό,τι μπορούσε», όπως παραδέχονταν ομόφωνα πολλοί από τους πενθούντες προσκυνητές.

Μέχρι το μεσημέρι της Παρασκευής, περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι είχαν περάσει μπροστά από το ανοιχτό φέρετρο του Ποντίφικα, για να του αποδώσουν τον ύστατο φόρο τιμής. Το φέρετρο έκλεισε στις 21:00 ώρα Ελλάδας, σε μια ιδιωτική τελετή χωρίς την παρουσία φωτογράφων ή τηλεοπτικών συνεργείων – μόνο υψηλόβαθμοι καρδινάλιοι ήταν παρόντες, τιμώντας τη στιγμή σιωπηλά.

Η κηδεία του θα τελεστεί το Σάββατο στις 11 π.μ. (ώρα Ελλάδας) και στη συνέχεια το φέρετρο του Αργεντινού Πάπα θα μεταφερθεί πεζή στη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε, όπου θα πραγματοποιηθεί η ταφή. Η πομπή θα διαρκέσει περίπου μισή ώρα. Όπως έγινε γνωστό, μπορεί να τροποποιηθεί την τελευταία στιγμή η επιγραφή στο μάρμαρο με το όνομά του, Franciscus, ώστε να χαραχθεί πιο ευδιάκριτα, καθώς οι τρέχοντες χαρακτήρες είναι πολύ αχνοί και δύσκολα διακρίνονται.

«Υπάρχει κάτι διαφορετικό στον αέρα»

Στους δρόμους της Ρώμης, η ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερη. «Υπάρχει πολύς κόσμος, αλλά νιώθω πως όλα είναι κάπως πιο ήσυχα – υπάρχει κάτι διαφορετικό στον αέρα», είπε στο BBC η Έλενα, μια γυναίκα από τη Ρουμανία γύρω στα 50.  «Υποψιάζομαι πως ο θάνατος του Πάπα κάνει τον κόσμο να “κοιτάξει μέσα του” περισσότερο».

Πρόσθεσε πως όλοι όσους συνάντησε αυτή την εβδομάδα –ακόμη και άθεοι– «είχαν με κάποιον τρόπο σημαδευτεί» από την απώλειά του.

Η φίλη της, η Λίνα, συμφώνησε. Στεκόταν πίσω από τον πάγκο του καπνοπωλείου της, σε έναν ήσυχο πλακόστρωτο δρόμο. «Δεν είναι ούτε μια εβδομάδα τραγωδίας, ούτε μια εβδομάδα γιορτής», είπε.

«Είναι μια ευκαιρία για τον κόσμο να σκεφτεί, να στοχαστεί, και νομίζω πως αυτό είναι κάτι που έχουμε πολλή ανάγκη».

Ο Φραγκίσκος ήθελε μια Εκκλησία των φτωχών

Ο Φραγκίσκος είχε εξ αρχής δηλώσει ποια Εκκλησία ονειρευόταν. Λίγο μετά την εκλογή του το 2013, είπε: «Πόσο θα ήθελα μια Εκκλησία φτωχή και για τους φτωχούς».

Η φράση αυτή θα καθόριζε ολόκληρη τη θητεία του – ιερατική, επισκοπική και παπική. Κι έτσι, το Σάββατο, ανάμεσα στους ηγέτες κρατών και υψηλούς προσκεκλημένους που θα παρευρεθούν στην κηδεία του, θα βρίσκονται και εκείνοι στους οποίους αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του: οι φτωχοί.

Πρόσφυγες, μετανάστες, άστεγοι και άνθρωποι του περιθωρίου θα παραστούν στη νεκρώσιμη ακολουθία στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, αλλά και στον τελικό τόπο ταφής του, τη Σάντα Μαρία Ματζόρε, όπου θα τον υποδεχτεί μια ομάδα από φτωχούς και άπορους.

Σε ανακοίνωση του Βατικανού στις 24 Απριλίου, αναφέρεται πως «Οι φτωχοί δεν έχουν απλώς προνομιακή θέση στην καρδιά του Θεού. Το ίδιο ισχύει και για την καρδιά του Αγίου Πατέρα, ο οποίος επέλεξε το όνομα “Φραγκίσκος” για να μην τους ξεχάσει ποτέ».

Ο ίδιος ο Φραγκίσκος είχε εξηγήσει γιατί επέλεξε το όνομά του: μόλις ολοκληρώθηκε η ψηφοφορία στο Κονκλάβιο του 2013 και κατάλαβε ότι είχε εκλεγεί, ένας Καρδινάλιος δίπλα του του είπε: «Μην ξεχάσεις τους φτωχούς». Η φράση αυτή τον ώθησε να εμπνευστεί από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης – τον «φτωχό της Ασίζης» που απαρνήθηκε τα υλικά αγαθά.

Πράγματι, ο Φραγκίσκος ήταν ο πρώτος Πάπας που επισκέφθηκε τη Λαμπεντούζα – την πύλη εισόδου πολλών μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Αντί για επίσημες δεξιώσεις και εορτασμούς γενεθλίων, συνήθιζε να γευματίζει με αστέγους και απόρους στην αίθουσα Παύλος ΣΤ’ στο Βατικανό, να τους ξεναγεί στα μουσεία ή και να τους στέλνει σε παραλίες, με τη βοήθεια του Πολωνού καρδιναλίου Κόνραντ Κραϊέφσκι.

Το 2019 εγκαινίασε ακόμη και έναν χώρο φιλοξενίας πίσω από την Βασιλική του Αγίου Πέτρου, ο οποίος σήμερα στεγάζει περίπου 50 ανθρώπους.

«Ο Πάπας είχε από την αρχή πολύ έντονη προσήλωση στους φτωχούς», δήλωσε στους New York Times ο Κάρλο Σαντόρο από την Κοινότητα του Σαντ’ Ετζίντιο, μια ρωμαϊκή φιλανθρωπική οργάνωση που διαχειρίζεται το εν λόγω κτίριο. «Ο Φραγκίσκος έδωσε τεράστια έμφαση στην υποστήριξη των φτωχών – όχι μόνο αυτών της Ρώμης, αλλά των φτωχών όλου του κόσμου», πρόσθεσε, φέρνοντας ως παράδειγμα τις αποστολές του καρδιναλίου Κραϊέφσκι στην Ουκρανία.

Πότε και πού θα τελεστεί η κηδεία του πάπα Φραγκίσκου

Η εξόδιος ακολουθία του πάπα Φραγκίσκου θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, στις 10:00 ώρα Ιταλίας (11:00 ώρα Ελλάδας), με επικεφαλής τον καρδινάλιο Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε.

Στην τελετή αναμένεται να παραστούν επίσημοι εκπρόσωποι και ηγέτες από περισσότερες από 130 χώρες, καθώς και χιλιάδες πιστοί που θα συγκεντρωθούν για να τιμήσουν τη μνήμη του «Πάπα των φτωχών».

Η προσέλευση αναμένεται αυξημένη, ωστόσο, σύμφωνα με τη Washington Post, δεν προβλέπεται να φτάσει στα επίπεδα της κηδείας του Ιωάννη Παύλου Β’, τον Απρίλιο του 2005, οπότε και συγκεντρώθηκαν τουλάχιστον 300.000 άνθρωποι, σε μια παγκόσμια εκδήλωση συγκίνησης για μία από τις πιο επιδραστικές μορφές της Ψυχροπολεμικής περιόδου.

Τότε, το Βατικανό είχε δεχθεί 159 επίσημες ξένες αντιπροσωπείες, ενώ κινητοποιήθηκαν περίπου 12.000 αστυνομικοί και μέλη ασφαλείας. Επιπλέον, 6.000 δημοσιογράφοι κάλυψαν την τελετή, στήθηκαν 3.600 χημικές τουαλέτες και διανεμήθηκαν 3 εκατομμύρια μπουκάλια νερού.

Συγκριτικά, περίπου 50.000 άνθρωποι παρακολούθησαν την κηδεία του πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, η οποία τελέστηκε επίσης στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου τον Ιανουάριο του 2023.

Ποιοι θα παραστούν στην κηδεία

Η κηδεία του πάπα Φραγκίσκου αναμένεται να συγκεντρώσει πλήθος ηγετών από όλο τον κόσμο, αλλά και επιφανείς εκπροσώπους βασιλικών οίκων.

Ανάμεσα σε αυτούς θα είναι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Μελάνια, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.

Την Ιταλία θα εκπροσωπήσουν τόσο ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, όσο και η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, ενώ από την Ιρλανδία θα δώσουν το «παρών» ο πρόεδρος Μάικλ Ντι Χίγκινς και ο πρωθυπουργός Μισέλ Μάρτιν. Στην αντιπροσωπεία του Ηνωμένου Βασιλείου περιλαμβάνεται ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, καθώς και ο πρίγκιπας Ουίλιαμ. Από την Ισπανία θα ταξιδέψουν στη Ρώμη ο βασιλιάς Φελίπε και η βασίλισσα Λετίσια.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η παρουσία του προέδρου της Βραζιλίας, Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, αλλά και του Αργεντινού προέδρου Χαβιέ Μιλέι, ο οποίος στο παρελθόν είχε χαρακτηρίσει τον πάπα Φραγκίσκο «κομμουνιστή».

Εκπρόσωποι και από την αντιπολίτευση διαφόρων χωρών θα παραστούν επίσης: μεταξύ αυτών, ο Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο, επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος της Ισπανίας, και ο Ζορντάν Μπαρντελά, πρόεδρος του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίας.

Ανάμεσα στους υπόλοιπους ηγέτες που θα παρευρεθούν συγκαταλέγονται ο Πολωνός πρόεδρος Άντρζεϊ Ντούντα, ο Πορτογάλος πρόεδρος Μαρτσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα και ο πρωθυπουργός Λουίς Μοντενέγκρο, καθώς και ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, Φερδινάνδος Μάρκος Τζούνιορ. Τη Ρωσία θα εκπροσωπήσει η υπουργός Πολιτισμού, Όλγκα Λιουμπίμοβα.

Ενισχυμένα μέτρα ασφαλείας

Υψηλότατο είναι το επίπεδο ασφαλείας στη Ρώμη ενόψει της κηδείας του πάπα Φραγκίσκου. Στην ευρύτερη περιοχή της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου έχουν ήδη τοποθετηθεί οδοφράγματα, ενώ έχουν εντατικοποιηθεί οι έλεγχοι τόσο για τους πιστούς όσο και για τις ξένες αντιπροσωπείες.

Οι αρχές διανέμουν νερό στους παρευρισκόμενους, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στην ιταλική πρωτεύουσα.

Πάνω από 2.000 αστυνομικοί έχουν αναπτυχθεί στην πόλη, ενώ προηγμένα συστήματα ασφαλείας έχουν τεθεί σε λειτουργία, μεταξύ των οποίων αντιαεροπορικά μέσα, μαχητικά αεροσκάφη σε επιφυλακή και ομάδες ελεύθερων σκοπευτών στις ταράτσες γύρω από το Βατικανό.

Οι ιταλικές αρχές έχουν επιβάλει ζώνη απαγόρευσης για drone και άλλα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην περιοχή.

Στη Σάντα Μαρία Ματζόρε το τελευταίο του αντίο

Αμέσως μετά την εξόδιο ακολουθία στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, το φέρετρο του πάπα Φραγκίσκου θα μεταφερθεί με πομπή στη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε, σηματοδοτώντας μια ασυνήθιστη επιλογή ταφής, μακριά από την παραδοσιακή ταφή των Ποντίφικων στις κατακόμβες της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Η απόφαση αυτή αντικατοπτρίζει τη βαθιά προσωπική σύνδεση του Φραγκίσκου με τη Σάντα Μαρία Ματζόρε, ενώ η τελετή ταφής θα πραγματοποιηθεί σε αυστηρά ιδιωτικό κύκλο, όπως αναφέρει η εφημερίδα Corriere della Sera.

Η επιθυμία του ήταν η ταφή να είναι λιτή, χωρίς πολυτελείς διακοσμήσεις, με μοναδική επιγραφή το παπικό του όνομα στα λατινικά: Franciscus.

Πριν από την ταφή, μπροστά από την είσοδο της Βασιλικής θα συγκεντρωθεί μια ομάδα αστέγων και ευάλωτων κατοίκων της Ρώμης, αποδίδοντας έναν συμβολικό φόρο τιμής στον Πάπα που ανέδειξε την κοινωνική δικαιοσύνη ως κεντρικό πυλώνα του έργου του.

Ο τάφος του Φραγκίσκου θα είναι επισκέψιμος για το κοινό από το πρωί της Κυριακής.

Τι ακολουθεί μετά την κηδεία

Μετά την ταφή του Πάπα Φραγκίσκου, ξεκινούν οι λεγόμενες Novemdiales, δηλαδή εννέα ημέρες πένθους και λειτουργιών αφιερωμένων στην ανάπαυση της ψυχής του εκλιπόντος Ποντίφικα.

Το επόμενο κρίσιμο βήμα θα είναι η εκλογή του νέου Πάπα. Όλα τα βλέμματα στρέφονται στο Κονκλάβιο, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει μετά τις 5 Μαΐου – σύμφωνα με την παράδοση, η διαδικασία ξεκινά περίπου 15 με 20 ημέρες μετά τον θάνατο ενός Πάπα.

Οι 135 καρδινάλιοι που έχουν δικαίωμα ψήφου -δηλαδή όσοι είναι κάτω των 80 ετών- θα συγκεντρωθούν στην Καπέλα Σιστίνα, θα δώσουν όρκο απόλυτης μυστικότητας και θα ξεκινήσουν τις διαβουλεύσεις για την εκλογή του διαδόχου.

Η διαδικασία προβλέπει τέσσερις ψηφοφορίες ημερησίως. Ο κύκλος των ψηφοφοριών συνεχίζεται μέχρι ένας καρδινάλιος να συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων.

Αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα εντός τριών ημερών, οι διαδικασίες διακόπτονται προσωρινά για προσευχή και στοχασμό. Αν περάσουν ακόμη επτά άκαρπες ψηφοφορίες, προβλέπεται νέα παύση πριν συνεχιστούν οι διαδικασίες.

Έπειτα από κάθε μυστική ψηφοφορία, τα ψηφοδέλτια καίγονται και προστίθενται χημικά ώστε ο καπνός που βγαίνει από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα να είναι είτε μαύρος είτε λευκός.

Ο μαύρος καπνός σηματοδοτεί ότι δεν έχει επιλεγεί νέος Πάπας. Ο λευκός καπνός, αντίθετα, αναγγέλλει ότι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία του 1,4 δισεκατομμυρίου πιστών έχει πλέον νέο Ποντίφικα. Τότε, από το κεντρικό μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου θα ακουστεί η φράση «Habemus Papam!» (Έχουμε Πάπα).