Στα τουρκικά αρχεία αναφέρεται ότι οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν την έκφραση «Κόκκινο Μήλο» για κάθε μεγάλη και ισχυρή πόλη, και έτσι αποκαλούσαν και την Κωνσταντινούπολη πριν την κατάληψή της.

Παρά ταύτα δεν έχει θεωρηθεί βέβαιο και εξακριβωμένο αν με την τουρκική αυτή ονομασία σχετίζεται και η «Κόκκινη Μηλιά» των Ελλήνων.

Πολλοί θρύλοι και πολλές παραδόσεις για την «Κόκκινη Μηλιά», οι οποίοι –θρύλοι- ενισχύθηκαν σημαντικά από την ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας», που ίσχυσε στην Ελλάδα μέχρι το 1922, θέλουν να βρίσκεται γεωγραφικά σε διάφορα μέρη, αλλά ακόμη δεν έχει προσδιοριστεί ο χώρος αυτός!

Είναι γνωστό ότι η «Κόκκινη Μηλιά», τουλάχιστον από λαογραφικής άποψης, είναι μία μυθολογική τοποθεσία –ακαθόριστη γεωγραφικά– όπου, σύμφωνα με μια εκδοχή του νεοελληνικού θρύλου για το Μαρμαρωμένο Βασιλιά (Κωνσταντίνο ΙΑ’ Παλαιολόγο) και την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, θα καταφύγουν οι Τούρκοι, όταν οι Έλληνες θα τους διώξουν από την Κωνσταντινούπολη.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η «Κόκκινη Μηλιά» είναι το όριο ως το οποίο θα επεκταθεί η Ελλάδα στη Μικρά Ασία, εκδιώκοντας τους Τούρκους. Κατά τη δεύτερη αυτή εκδοχή, η «Κόκκινη Μηλιά» τοποθετείται κάπου κοντά στην Άγκυρα.

Κατά το Ν. Γ. Πολίτη, η «Κόκκινη Μηλιά» αντιστοιχεί στο «Μονοδένδριον» των Βυζαντινών, πιθανολογούμενη πατρίδα των Τούρκων ή του Μωάμεθ στα σύνορα της Περσίας.

Ο θρύλος της «Κόκκινης Μηλιάς» ενισχύθηκε σημαντικά από την ιδεολογία της «Μεγάλης Ιδέας», που ίσχυσε στην Ελλάδα ως κυρίαρχη κρατική ιδεολογία μέχρι το 1922.

Το (παρακάτω) απόσπασμα αφορά την αφήγηση του Κυρίου Κλεόπα, του ανάπηρου δασκάλου που έμενε στον επάνω όροφο του σπιτιού του Έλληνα Κωσταντίνοπολίτη νομικού Λεωνίδα Κουμάκης στο Κορδέλα Σοκάκ της Κωνσταντινούπολης, κοντά στο Πέρα.

Αποτελεί στο σύνολό του ένα πραγματικό μάθημα ιστορίας που δεν υπάρχει στα σχολικά βιβλία. Το απόσπασμα αυτό, αναφέρεται στους Μύθους του Μαρμαρωμένου Βασιλιά και της Κόκκινης Μηλιάς και έχει ως εξής:

«Από το 1071, αγαπητό μου παιδί, που οι Σελτσούκοι κέρδισαν τη μάχη του Μαντζικέρτ της Μικράς Ασίας και άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας δημιούργησε, με το αλάθητο ένστικτο ενός λαού που έβλεπε την επερχόμενη συμφορά, το μύθο της Κόκκινης Μηλιάς.

Σύμφωνα με το μύθο, οι Τούρκοι αφού θα πολιορκούσαν με κάθε μέσο την Κωνσταντινούπολη, θα νικούσαν την άμυνα των υπερασπιστών της και θα άρχιζαν να την κυριεύουν.

Τη στιγμή ακριβώς εκείνη με θεϊκή παρέμβαση οι κατακτητές θα ετρέπονταν σε φυγή και θα καταδιώκονταν μέχρι το Μονοδένδρι, δηλαδή την Κόκκινη Μηλιά.

Αργότερα, όταν έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, χάθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες.

Πολλοί έλεγαν πως πέθανε στη μάχη κοντά στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού και ο σουλτάνος έβαλε να ψάξουν στους σωρούς των πτωμάτων χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Το πτώμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου δε βρέθηκε ποτέ και ετάφη ένα ακέφαλο πτώμα, που θεωρήθηκε πως ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, επειδή στα πόδια του είχε πέδιλα με ζωγραφισμένους χρυσούς αετούς που ήταν συνήθεια αυτοκρατορική.

Όλα αυτά δημιούργησαν το μύθο του μαρμαρωμένου Βασιλιά, σύμφωνα με τον οποίο ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν σκοτώθηκε στην μάχη αλλά μαρμαρώθηκε και βρίσκεται στην Κλειστή Πύλη της Αγίας Σοφίας μέχρι τη μέρα που άγγελος Κυρίου θα τον ζωντανέψει και θα του παραδώσει το σπαθί του ώστε να εκδιώξει τους κατακτητές Τούρκους μέχρι την Κόκκινη Μηλιά. Ακόμα και σήμερα, αγαπητό μου παιδί, πολλοί λένε πως σαν πλησιάσουν στην Κλειστή Πύλη της Αγιάς Σοφιάς ακούνε ψαλμωδίες και ύμνους για τον μαρμαρωμένο βασιλιά. Οι μύθοι αυτοί που άντεξαν στο χρόνο και μεταδίδονται, εδώ και αιώνες, από γενεά σε γενεά, χώρεσαν μέσα στους λιτούς στίχους του Εθνικού Ποιητή της Ελλάδας, του Κωστή Παλαμά, στη «Φλογέρα του Βασιλιά»:

«Μαρμαρωμένος Βασιλιάς και θα ξυπνώ απ’ το μνήμα το μυστικό και το άβρετο που θα με κλιή, θα βγαίνω και τη χτιστή Χρυσόπορτα ξεχτίζοντας θα τρέχω και καλιφάδων νικητής και τσάρων κυνηγάρης πέρα στην Κόκκινη Μηλιά, θα παίρνω την ανάσα».