Στη σκιά της μακεδονικής γης, εκεί που τα βουνά του Κάτω Νευροκοπίου κρύβουν στις στοές τους μια από τις ενδοξότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, η Μάχη των Οχυρών δεν ξεχνιέται. Ογδόντα τέσσερα χρόνια μετά, το Οχυρό Λίσσε δεν είναι απλώς ένα σύμβολο ηρωισμού, αλλά ένα ζωντανό μνημείο, ικανό να αφηγηθεί την ιστορία του με τρόπο που καθηλώνει. Και πλέον, το κάνει – κυριολεκτικά.
Στον φετινό επετειακό εορτασμό, παρουσία του υφυπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Χρήστου Μπουκώρου, του διοικητή της ΧΧ Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Υποστρατήγου Ηλία Κωστάκη και πλήθους κόσμου, η τεχνολογία συνάντησε την ιστορική μνήμη με τρόπο πρωτοποριακό: τα πρόσωπα των υπερασπιστών των Οχυρών επέστρεψαν στη ζωή μέσα από ολογράμματα και τεχνητή νοημοσύνη.
Ο στρατιώτης που πολέμησε για την πατρίδα και ο τελευταίος διοικητής του Οχυρού, αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Δετοράκης, «επέστρεψαν» στο Λίσσε, αφηγούμενοι με συγκλονιστικό τρόπο όσα βίωσαν τον Απρίλιο του 1941. Το έργο υλοποιήθηκε από τον Νίκο Πάχτα και την ομάδα της Digital Innovations, που με τη βοήθεια εξειδικευμένων ηθοποιών και δημιουργών, έδωσαν φωνή και παρουσία στους ήρωες της ιστορίας.
«Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον υφυπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τα κολακευτικά του λόγια για το έργο μας, αλλά και στον δήμαρχο Κάτω Νευροκοπίου Λευτέρη Ταμπουρίδη για την εμπιστοσύνη που μας έδειξε. Ευχαριστίες στην ψυχή του Λίσσε, τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Ησαΐα Χατζηκωνσταντίνου για τις άοκνες προσπάθειές του και φυσικά στον ηθοποιό Δημήτρη Ελιά που ενσάρκωσε τον στρατιώτη. Ευχαριστίες αξίζουν στον δημοσιογράφο Παναγιώτη Σαββίδη για τα εξαιρετικά κείμενά του, στην Ελένη Χατζηκωνσταντίνου για τη δημιουργία των ερωτήσεων των επισκεπτών και στην Ελένη Πνευματικού για την κινηματογράφηση», ανέφερε ο κ. Πάχτας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Οι επισκέπτες των Οχυρών έχουν πλέον τη δυνατότητα όχι μόνο να δουν τα ολογράμματα σε φυσικό μέγεθος, αλλά και να αλληλεπιδράσουν μαζί τους, υποβάλλοντας ερωτήσεις για την κατασκευή και λειτουργία του οχυρωματικού συστήματος. Ένα πραγματικό ταξίδι στον χρόνο, διάρκειας 18 λεπτών, μέσα από την τεχνολογία.
Οι Γερμανοί και η άγνωστη φωτογραφική μαρτυρία 
Συγκινητική ήταν και η παράδοση ενός σπάνιου φωτογραφικού άλμπουμ από τον Κώστα Παπακοσμά, ερευνητή τοπικής ιστορίας. Το άλμπουμ ανήκε στον Γερμανό λοχία Αντών Μπλάζιους και περιλαμβάνει αυθεντικές φωτογραφίες από τη Μάχη των Οχυρών στις 6 Απριλίου 1941 – φωτογραφίες που επιστρέφουν στο σημείο όπου τραβήχτηκαν, ακριβώς 84 χρόνια μετά.
«Ο Αντών Μπλάζιους, το 1983 μαζί με άλλους συμπολεμιστές του», αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπακοσμάς, «επισκέφθηκε την Ελλάδα και τη Δράμα, θέλοντας να αποδώσει τιμή στους υπερασπιστές των οχυρών. Τότε, δώρισε αυτό το φωτογραφικό άλμπουμ στη στρατιωτική διοίκηση της περιοχής».
Το άλμπουμ αυτό, μαζί με άλλα ιστορικά ντοκουμέντα, κοσμεί πλέον το μουσείο του Οχυρού, προσφέροντας μια μοναδική οπτική ματιά στα γεγονότα από την πλευρά του αντιπάλου.
Το βιβλίο που «ξεκλειδώνει» μια ξεχασμένη μάχη 
Στην ίδια εκδήλωση παρουσιάστηκε και το νέο βιβλίο του καθηγητή Ιστορίας Κωνσταντίνου Λαγού, «1941 – Η Γερμανική Εισβολή: Η μάχη των οχυρών», από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Μέσα από τεκμηριωμένη αφήγηση και δραματική ροή, ο συγγραφέας φέρνει στο φως ένα κομμάτι της ιστορίας που έμεινε στη σκιά του «Έπους της Αλβανίας».
«Σχεδόν έξι μήνες μετά την 28η Οκτωβρίου 1941», τόνισε ο κ. Λαγός, «εκτυλίχθηκε μια λησμονημένη σειρά επικών μαχών ανάμεσα στους Έλληνες υπερασπιστές των οχυρών της Γραμμής Μεταξά και τους πάνοπλους Γερμανούς εισβολείς».
Μεταφέροντας τα γεγονότα σχεδόν ώρα με την ώρα, το βιβλίο φωτίζει μια άνιση αλλά συγκλονιστική αναμέτρηση, με ανθρώπινες ιστορίες πίστης, αντοχής και αυταπάρνησης.
Το Οχυρό Λίσσε, όπως και άλλα δέκα στην ευρύτερη περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου, αποτελεί τμήμα της ιστορικής «Γραμμής Μεταξά», που υψώθηκε απέναντι στη γερμανική και βουλγαρική απειλή στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Το Λίσσε έχει χαρακτηριστεί η «ναυαρχίδα» αυτών των οχυρωματικών έργων, όχι μόνο για τη στρατηγική του θέση, αλλά και για την αντίσταση που πρόβαλε στους εισβολείς.
