Αντίστροφη μέτρηση για να ανοίξει η αυλαία του 5ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ την Πέμπτη 12 Ιουνίου 2025 στο Δημοτικό Γυμναστήριο Μπάσκετ Περιστερίου. Οι εργασίες, που αναμένεται να ολοκληρωθούν την Κυριακή 15 Ιουνίου, έρχονται σε μια περίοδο που η Κεντροαριστερά μοιάζει με κινούμενη άμμο και με το ενδεχόμενο ίδρυσης νέου πολιτικού φορέα από τον Αλέξη Τσίπρα να επισκιάζει κάθε άλλη συζήτηση.

Το Συνέδριο, που η ηγεσία χαρακτηρίζει ως το κρισιμότερο στην ιστορία του κόμματος, θα διεξαχθεί υπό το φως εσωκομματικών αντιθέσεων, πολιτικής αμφισβήτησης και υπόγειων -αλλά έντονων- ζυμώσεων για τη φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και την ηγεσία στον προοδευτικό χώρο.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα οι εργασίες θα ξεκινήσουν με ομιλία του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Σωκράτη Φάμελλου, ενώ αμέσως μετά θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση αφιερωμένη στον Μίκη Θεοδωράκη, ένα εμβληματικό πολιτιστικό στίγμα ενότητας, αλλά και ιστορικής συνέχειας.

Πίσω, όμως, από τους συμβολισμούς, ξεδιπλώνεται ένα βαθιά πολιτικό σκηνικό με έντονες αντιπαραθέσεις, ρήγματα, φημολογίες και υπόγειες διεργασίες που καθορίζουν το μέλλον του κόμματος και του ίδιου του χώρου της Αριστεράς.

Ρήγματα και στρατηγικά διλήμματα

Ο Σωκράτης Φάμελλος έχει προαναγγείλει την παρουσίαση νέας πρότασης για κυβερνητική πολιτική, στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι «δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο τις ηγεσίες των υπόλοιπων προοδευτικών κομμάτων». Η δήλωση, που φανερώνει αποστασιοποίηση από παλαιούς συμμάχους, αποτυπώνει και την επιθυμία της νέας ηγεσίας να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ως τον κεντρικό πόλο της προοδευτικής παράταξης.

Ωστόσο, το εσωκομματικό τοπίο είναι θολό. Η παραίτηση της Ζωής Καρκούλια από την Πολιτική Γραμματεία, με έντονη διαμαρτυρία για τη διαδικασία προς το Συνέδριο, αποκάλυψε το βάθος των εσωτερικών ενστάσεων. Παράλληλα, η ομόφωνη επιλογή της Όλγας Γεροβασίλη για την προεδρία του Συνεδρίου δείχνει προσπάθεια διατήρησης ενός ελάχιστου πλαισίου ενότητας.

Την ίδια στιγμή, διαφορετικές γραμμές για την ταυτότητα και το πολιτικό στίγμα του κόμματος συγκρούονται ανοιχτά. Ο Παύλος Πολάκης και ομάδα 54 μελών της Κεντρικής Επιτροπής απαιτούν ριζοσπαστική επανατοποθέτηση: κατάργηση μνημονιακών νόμων, επανακρατικοποιήσεις, και αλλαγή στον τρόπο εκλογής ηγεσίας.

Ο Γιάννης Ραγκούσης, επικεφαλής του Πολιτικού Σχεδιασμού, στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου έθεσε με δραματικούς όρους τα επίδικα της επόμενης μέρας: «Αν χάσουμε τον πόλεμο της ηθικής και αξιακής αναγέννησης, δεν έχει νόημα να κερδίζουμε πολιτικές μάχες. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο πολιτικό, είναι βαθιά θεσμικό και αξιακό».

Η «σκιά» του Αλέξη Τσίπρα – Φθινόπωρο με νέο κόμμα;

Η φυσική παρουσία του Αλέξη Τσίπρα στο Συνέδριο επιβεβαιώθηκε από τον Σωκράτη Φάμελλο σε μια προσπάθεια να σταλεί μήνυμα ενότητας. Όμως στην πραγματικότητα, η επανεμφάνιση του πρώην πρωθυπουργού συνοδεύεται από μια έντονη παραφιλολογία για τις επόμενες κινήσεις του. Το σενάριο ίδρυσης νέου πολιτικού φορέα από τον Τσίπρα δεν είναι πια απλή εικασία· είναι ευρέως κυκλοφορούμενη πρόβλεψη εντός πολιτικών και δημοσιογραφικών κύκλων, με χρονικό ορίζοντα το Φθινόπωρο. Μάλιστα, πληροφορίες φέρουν τον Αλέξη Τσίπρα να παραιτείται από τη βουλευτική του έδρα μόλις ανακοινώσει το νέο του πολιτικό σχηματισμό.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, ο ίδιος έχει λάβει την απόφαση να παρουσιάσει ένα νέο πολιτικό εγχείρημα μετά την έκδοση του προσωπικού του βιβλίου, στο οποίο θα επιχειρεί να απαντήσει στις δύο σημαντικότερες κριτικές που τον ακολουθούν: τη συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ και τη στάση του στο δημοψήφισμα του 2015. Ο στόχος φαίνεται να είναι διπλός: αποκατάσταση του πολιτικού του αποτυπώματος και ταυτόχρονη «ηθική επαναθεμελίωση» μιας νέας πολιτικής πρότασης.

Το νέο σχήμα, όπως αφήνεται να εννοηθεί από συνομιλητές του, δεν θα συγκροτηθεί από τα γνωστά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά από έναν μικρό πυρήνα πιστών και νέα πρόσωπα, με φρέσκια κοινωνική αναφορά και με άξονες έναν «νέο πατριωτισμό», κοινωνική δικαιοσύνη και μέτωπο κατά της ολιγαρχίας.

Από τη μία, ο Τσίπρας φροντίζει να μη συγκρουστεί ευθέως με τη νυν ηγεσία· από την άλλη, τα πολιτικά του μηνύματα περιγράφουν με σαφήνεια το τέλος μιας εποχής και την ανάγκη για νέα αρχή εκτός της σημερινής Κουμουνδούρου. Η στάση του απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Κασσελάκη –όπου επέλεξε την πλήρη αφωνία– και τώρα υπό τον Φάμελλο, δείχνει ότι έχει «κόψει γέφυρες», ακόμη κι αν προσώρας αποφεύγει τις ανοικτές ρήξεις.

Στην πρόσφατη 2η Διεθνή Διάσκεψη του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρα, η ρητορική του υπήρξε απολύτως διαχωριστική: έκανε λόγο για την ανάγκη ενός «νέου οράματος», ενός πολιτικού μετώπου απέναντι στον «αυταρχικό καπιταλισμό της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς», ενώ επεσήμανε την ανεπάρκεια της σημερινής αντιπολίτευσης να αρθρώσει σοβαρή εναλλακτική πρόταση εξουσίας.

Το μήνυμα ήταν σαφές: το πολιτικό κενό είναι υπαρκτό και, κατά την ανάγνωσή του, κανείς από τους υπάρχοντες φορείς –ούτε ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ– δεν το καλύπτει. Η Διάσκεψη λειτούργησε ως πολιτικό teaser.

Παρ’ όλα αυτά, η κοινωνική αποδοχή για ένα νέο κόμμα Τσίπρα δεν θεωρείται δεδομένη. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, μόλις το 22% βλέπει θετικά μια τέτοια κίνηση, ενώ το 74,9% δηλώνει αρνητικό, με το 63,4% να απαντά ξεκάθαρα «όχι». Ωστόσο, η πολιτική σημειολογία γύρω από τον πρώην πρωθυπουργό δείχνει ένα διαφορετικό τοπίο: κάθε του δήλωση γίνεται είδηση, κάθε του κίνηση ερμηνεύεται ως σήμα.

Η ανάρτηση του Παύλου Πολάκη με φόντο αφίσα του Άρη Βελουχιώτη, και με αιχμές κατά του πρώην πρωθυπουργού, δεν θεωρείται τυχαία. Ο βουλευτής καλεί σε άμεση ανάδειξη ορατής προοδευτικής εναλλακτικής και απορρίπτει πολιτικές λύσεις σε βάθος πενταετίας —σε εμφανή αντίστιξη με τους σχεδιασμούς του Τσίπρα.

Αλλαγές στο Καταστατικό – Τέλος στις τάσεις, αρχή για νέα εποχή;

Στο πεδίο των κομματικών αλλαγών, το νέο καταστατικό που τίθεται προς ψήφιση καταργεί τις οργανωμένες τάσεις και εισάγει τα λεγόμενα «ρεύματα ιδεών», χωρίς οργανωτική αυτοτέλεια. Προβλέπει επίσης εκλογή προέδρου από τη βάση με κλειστά μητρώα, ποσοστώσεις για νέα πρόσωπα, ενίσχυση της Νεολαίας και ανανέωση των οργάνων.

Οι αλλαγές αποσκοπούν, όπως δηλώνει η ηγεσία, στην αποσαφήνιση της φυσιογνωμίας του ΣΥΡΙΖΑ και στον τερματισμό της φραξιονιστικής κουλτούρας της προηγούμενης δεκαετίας. Ωστόσο, για πολλούς, η αλλαγή κανόνων χωρίς αντίστοιχη αποσαφήνιση πολιτικής γραμμής μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα ερωτήματα παρά να δώσει απαντήσεις.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το 5ο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να μην είναι απλώς μια κομματική διαδικασία, αλλά ένα τεστ επιβίωσης και αναπροσανατολισμού για ολόκληρη την Κεντροαριστερά. Σε μια περίοδο που ο χώρος φαίνεται κατακερματισμένος, το ερώτημα δεν είναι μόνο με ποιους θα πορευτεί, αλλά κυρίως με ποιο σχέδιο και υπό ποιον πολιτικό φορέα.