Μια ήπια αξιοποίηση των περιοχών Natura 2000 μπορεί να προσφέρει οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες μέσω της προώθησης βιώσιμων μορφών τουρισμού, όπως ο οικοτουρισμός και ο αγροτουρισμός, σημειώνει η διευθύντρια Ερευνών διαΝΕΟσις, Δρ. Φαίη Μακαντάση, μιλώντας στο naftemporiki.gr, με φόντο τη νέα μελέτη της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ, που παρουσιάστηκε στις αρχές Ιουλίου στους «Διαλόγους της Νισύρου 2024», τον σημαντικό θεσμό που διοργανώνεται από το Ίδρυμα Γεώργιος Μ. Μίχαλος και τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Όπως τονίζει στο naftemporiki.gr η διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις, με βάση τη μελέτη που παρουσιάστηκε στους «Διαλόγους της Νισύρου», οι κατάλληλες μορφές τουρισμού για τις προστατευόμενες περιοχές περιλαμβάνουν τον οικοτουρισμό, τον αγροτουρισμό και τον περιπατητικό τουρισμό, που είναι προσανατολισμένες στη φύση και τη βιώσιμη ανάπτυξη, προωθώντας την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων. Σημειώνει ότι αυτές οι δραστηριότητες μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, να ενισχύσουν την τοπική οικονομία και να προωθήσουν τα τοπικά προϊόντα και υπηρεσίες. Επισημαίνει, δε, ότι σύμφωνα με στοιχεία μελετών της διαΝΕΟσις, αν το 40% των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 της χώρας αναδεικνύονταν και αξιοποιούνταν, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να εξασφαλίζει επιπλέον έσοδα έως και 2 δισ. ευρώ τον χρόνο, καθώς και περισσότερες από 15.000 θέσεις εργασίας.
Σε ό,τι αφορά τις προκλήσεις για την ανάπτυξη αυτών των μορφών τουρισμού, αφορούν μεταξύ άλλων την έλλειψη υποδομών και την ελλιπή χρηματοδότηση, με τη διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις να στέκεται στην ανάγκη για εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των τουριστών και των τοπικών πληθυσμών, καθώς και για διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ της τουριστικής ανάπτυξης και της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως σημειώνει, για να καμφθεί η καχυποψία, χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση στους τοπικούς πληθυσμούς για τα οφέλη και τις πρακτικές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Περιγράφοντας τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία και την αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών, στέκεται στην προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, στην εφαρμογή πρακτικών που προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη και μειώνουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση δράσεων.
Case studies σε Ελλάδα και εξωτερικό – Η σύγκριση της ευρωπαϊκής με την εγχώρια εμπειρία
Ως προς τα παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, οι οποίες έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τουριστικές δραστηριότητες, επισημαίνει ότι συνήθως αναζητούμε τις καλές πρακτικές στο εξωτερικό, παρότι μπορεί να υπάρχουν και εγχώριες τέτοιες. Όπως εξηγεί, η ερευνητική ομάδα της διαΝΕΟσις επισήμανε 3 διεθνείς καλές πρακτικές (ορεινό σύστημα Abruzzo στην Ιταλία, το νησιωτικό σύστημα Azores στην Πορτογαλία και το υγροτοπικό σύστημα Camargue στη Γαλλία), ενώ επίσης ανέδειξε 8 εθνικά παραδείγματα (Αλόννησος, Εθνικό Πάρκο Χελμού–Βουραϊκού, Εθνικό Πάρκο Δαδιά–Λευκίμης–Σουφλίου, Ελαφόνησος, Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης, Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Κάτω Ρου των Ποταμών Ευήνου και Αχελώου και νήσων Εχινάδων και Εθνικό Πάρκο Ολύμπου), τα οποία εξαιτίας των διαφορετικών χαρακτηριστικών των περιοχών θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως role models για άλλες περιοχές που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά. Σημειώνει, επιπλέον, ότι συγκρίνοντας την ευρωπαϊκή με την εγχώρια εμπειρία κανείς μπορεί να εντοπίσει διαφοροποιήσεις σε θέματα υποδομών, συνεργασιών -η Ευρώπη προωθεί σαφώς περισσότερες συνεργασίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τονίζει χαρακτηριστικά-, καθώς και εκπαίδευσης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των ντόπιων και των επισκεπτών, αλλά και μια υστέρηση της χώρας μας στην χρήση καινοτόμων εργαλείων και τεχνολογιών για την παρακολούθηση και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών.
Η διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις εξηγεί ότι η μελέτη καταλήγει, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη ενίσχυσης του ισχύοντος πλαισίου διαχείρισης και διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών και την ολοκλήρωση του ρυθμιστικού/κανονιστικού πλαισίου, καθώς και τη διασφάλιση και ενίσχυση της ενεργού συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών στην τουριστική ανάπτυξη αυτών των περιοχών μέσω ενός συμμετοχικού σχεδιασμού. Επίσης, όπως τονίζει, είναι πολύ σημαντική η ενίσχυση της επιχειρηματικής ικανότητας των εμπλεκόμενων (capacity building) μέσω της εκπαίδευσης και κατάρτισης εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα αναψυχής και αειφόρου τουρισμού.
Ολόκληρη η συνέντευξη
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:
Πρόσφατα, παρουσιάσατε στους «Διαλόγους της Νισύρου», το φόρουμ που έχει καθιερωθεί ως θεσμός πάνω στα ζητήματα Γεωπολιτικής της Ανατολικής Μεσογείου, Ενέργειας και Ασφάλειας, Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής, Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Βιώσιμης Περιφερειακής Ανάπτυξης και Νησιωτικότητας, μια νέα μελέτη που αναλύει το πλαίσιο και τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική τουριστική ανάπτυξη στις περιοχές Natura 2000. Ποια είδη τουρισμού θεωρούνται κατάλληλα για τις προστατευόμενες περιοχές και ποιες είναι οι προκλήσεις για την ανάπτυξή τους;
«Με βάση την μελέτη της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ, που παρουσιάστηκε πρόσφατα στους «Διαλόγους της Νισύρου» οι κατάλληλες μορφές τουρισμού για τις προστατευόμενες περιοχές περιλαμβάνουν τον οικοτουρισμό, τον αγροτουρισμό, και τον περιπατητικό τουρισμό. Αυτές οι μορφές τουρισμού είναι προσανατολισμένες στη φύση και τη βιώσιμη ανάπτυξη, προωθώντας την προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων. Οι προκλήσεις για την ανάπτυξη αυτών των μορφών τουρισμού έγκεινται στην έλλειψη υποδομών και κατάλληλης διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, στην ελλιπή χρηματοδότηση και υποστήριξη τους, στην ανάγκη για εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των τουριστών και των τοπικών πληθυσμών, καθώς και στη διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ της τουριστικής ανάπτυξης και της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος».
Θα μπορούσε μια ήπια αξιοποίηση των περιοχών Natura 2000 να έχει οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες; Πώς θα μπορούσε να καμφθεί η καχυποψία που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι διάχυτη, ως προς την αξιοποίηση αυτών των περιοχών;
«Μια ήπια αξιοποίηση των περιοχών Natura 2000 μπορεί να προσφέρει οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες μέσω της προώθησης βιώσιμων μορφών τουρισμού, όπως ο οικοτουρισμός και ο αγροτουρισμός. Αυτές οι δραστηριότητες μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, να ενισχύσουν την τοπική οικονομία και να προωθήσουν τα τοπικά προϊόντα και υπηρεσίες. Μάλιστα σύμφωνα με στοιχεία μελετών της διαΝΕΟσις αν το 40% των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 της χώρας αναδεικνύονταν και αξιοποιούνταν, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να εξασφαλίζει επιπλέον έσοδα έως και 2 δισ. ευρώ τον χρόνο, καθώς και περισσότερες από 15.000 θέσεις εργασίας. Ωστόσο για να καμφθεί η καχυποψία, χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση στους τοπικούς πληθυσμούς για τα οφέλη και τις πρακτικές της βιώσιμης ανάπτυξης. Επιπλέον, η διαφάνεια, η διαβούλευση και η ενεργός συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των αναπτυξιακών προγραμμάτων είναι απαραίτητη για τη αίσθηση της «ιδιοκτησίας» τους, και τον εμπλουτισμό τους με στοιχεία από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής και την τοπική κουλτούρα».
Ποιοι κανόνες διέπουν τη λειτουργία και την αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών και πώς μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι απαραίτητες δράσεις και υποδομές για τη βιώσιμη και ομαλή ανάπτυξή τους;
«Υπάρχει μια τριπλέτα κανόνων που πρέπει να ακολουθηθεί ευλαβικά εκκινώντας από την προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων. Δεύτερον, χρειάζεται να εφαρμοστούν πρακτικές που προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη και μειώνουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και τρίτον, να εξασφαλιστεί η ενεργός συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση δράσεων. Οι δράσεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν μέσω:
- ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα LIFE (5.4 δισ. €) και το ΕΣΠΑ. Μάλιστα, σύμφωνα με το εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση Πλαίσιο Δράσης Προτεραιοτήτων (ΠΔΠ) του δικτύου Natura 2000 προσδιορίζονται λεπτομερώς 271 κοστολογημένες δράσεις και ποσοτικοί στόχοι για την περίοδο 2021-2027.
- εθνικών πόρων και
- Δημόσιων-Ιδιωτικών Συνεργασιών (ΣΔΙΤ) για την ανάπτυξη υποδομών και την παροχή υπηρεσιών».
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα, οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές σε ό,τι αφορά τη διαχείριση και την τουριστική ανάπτυξη στις περιοχές του δικτύου Natura 2000;
Σύμφωνα με την ανάλυση SWOT που διεξήχθη τα δυνατά, αδύνατα σημεία, οι ευκαιρίες και οι απειλές θα μπορούσαν να συνοψιστούν στο ακόλουθό γράφημα:
Υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, οι οποίες έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τουριστικές δραστηριότητες. Ποιες διαφορές διακρίνετε στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου τουρισμού, συγκρίνοντας την Ελλάδα με άλλες ευρωπαϊκές περιοχές;
«Συνήθως αναζητούμε τις καλές πρακτικές στο εξωτερικό, παρότι μπορεί να υπάρχουν και εγχώριες τέτοιες. Η ερευνητική μας ομάδα επισήμανε 3 διεθνείς καλές πρακτικές (ορεινό σύστημα Abruzzo στην Ιταλία, το νησιωτικό σύστημα Azores στην Πορτογαλία και το υγροτοπικό σύστημα Camargue στη Γαλλία) καθώς και ανέδειξε 8 εθνικά παραδείγματα (Αλόννησος, Εθνικό Πάρκο Χελμού–Βουραϊκού, Εθνικό Πάρκο Δαδιά–Λευκίμης–Σουφλίου, Ελαφόνησος, Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης, Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού, Κάτω Ρου των Ποταμών Ευήνου και Αχελώου και νήσων Εχινάδων και Εθνικό Πάρκο Ολύμπου), τα οποία εξαιτίας των διαφορετικών χαρακτηριστικών των περιοχών θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως role models για άλλες περιοχές που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά.
Συγκρίνοντας την ευρωπαϊκή με την εγχώρια εμπειρία κανείς μπορεί να εντοπίσει διαφοροποιήσεις σε θέματα υποδομών, συνεργασιών -η Ευρώπη προωθεί σαφώς περισσότερες συνεργασίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα-, καθώς και εκπαίδευσης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των ντόπιων και των επισκεπτών, αλλά και μια υστέρηση της χώρας μας στην χρήση καινοτόμων εργαλείων και τεχνολογιών για την παρακολούθηση και διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών».
Ποιες κατευθύνσεις πολιτικής θα μπορούσαν θα οδηγήσουν σε ένα μοντέλο βιώσιμου τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας;
«Η μελέτη καταλήγει σε αναλυτικές προτάσεις και κατευθύνσεις πολιτικής που δύναται να συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη των προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας. Επιγραμματικά θα μπορούσα να αναφέρω την αναγκαιότητα ενίσχυσης του ισχύοντος πλαισίου διαχείρισης και διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών και την ολοκλήρωση του ρυθμιστικού/κανονιστικού πλαισίου, καθώς και τη διασφάλιση και ενίσχυση της ενεργού συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών στην τουριστική ανάπτυξη αυτών των περιοχών μέσω ενός συμμετοχικού σχεδιασμού. Επίσης, είναι πολύ σημαντική η ενίσχυση της επιχειρηματικής ικανότητας των εμπλεκόμενων (capacity building) μέσω της εκπαίδευσης και κατάρτισης εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα αναψυχής και αειφόρου τουρισμού. Ειδικά προγράμματα προβολής και προώθησης των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα και διεθνώς είναι αναγκαία αλλά και καλύτερη αξιοποίηση των εθνικών και ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων για την ανάπτυξη υποδομών και την υποστήριξη των τοπικών επιχειρήσεων».
Ήταν η πρώτη χρονιά που συμμετείχατε στους «Διαλόγους της Νισύρου». Τι θα λέγατε πώς αποκομίσατε από αυτή τη συμμετοχή σας;
«Οι “Διάλογοι της Νισύρου” ήταν μια αποκαλυπτική και εμπνευστική εμπειρία. Και πως να μην είναι άλλωστε, όταν οι συζητήσεις διαδραματίζονται μπροστά στο σημείο κατατεθέν αυτού του μαγευτικού νησιού, που συνδυάζει αρμονικά τον μύθο και τις παραδόσεις και αναδύει φυσικό κάλος και πνευματική ενέργεια από κάθε του μικρή γωνιά. Οι “Διάλογοι της Νισύρου” είναι κάτι παραπάνω από μια σύναξη λίαν εκλεκτών ομιλητών και προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό που ανταλλάσσουν τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες τους πάνω σε κρίσιμα θέματα που απασχολούν την χώρα μας. Αποτελούν θα έλεγα ένα ζωντανό παράδειγμα ανιδιοτέλειας, αγάπης και αυθεντικής προσφοράς στην πατρογονική εστία του εμπνευστή των Διαλόγων της Νισύρου και Ιδρυτή και Προέδρου του Ιδρύματος «Γεώργιος Μ. Μίχαλος – Αειφορία της Νισύρου» Παναγιώτη Γ. Μίχαλου, και όσων αγαπούν το περιβάλλον, τον πολιτισμό, την επιστήμη και οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον για την Νίσυρο και την νησιωτικότητα της Ελλάδας, εν γένει».
Ακολουθεί ολόκληρη η μελέτη με τίτλο «Προστατευόμενες Περιοχές Natura 2000: Ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την οργάνωση και την ανάπτυξη του τουρισμού τους»:
Natura_FINAL
