Του Γιώργου Χατζηδημητρίου

Υπάρχουν μέρες που τίποτε στον κόσμο δεν είναι στη θέση του. Ούτε καν ο ίδιος ο κόσμος. Την περασμένη Τετάρτη, ο Kινέζος Τζάστιν Σαν, ένας μεγιστάνας των κρυπτονομισμάτων, έπειτα από σκληρή αναμέτρηση με κάποιον τύπο ονόματι Θίοντορ Μπι, ο οποίος ήθελε να προσφέρει ένα πρωτότυπο δώρο στον Ίλον Μασκ, αγόρασε το πιο ακριβό… φρούτο στην ιστορία της τέχνης: μια μπανάνα στερεωμένη στον τοίχο με κολλητική ταινία, η οποία βγήκε σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s στη Νέα Υόρκη και έφτασε να πουληθεί, πάνω στην τρέλα και στον πυρετό ενός τελείως ακατανόητου και αντικοινωνικού ανταγωνισμού, για 6,2 εκατομμύρια δολάρια!

Ο Ιταλός καλλιτέχνης -αν μπορεί να χαρακτηριστεί καλλιτέχνης ένας πλακατζής- Mαουρίτσιο Κατελάν, που παριστάνει τον εκπρόσωπο του υπερρεαλισμού (τύφλα να ’χουν δηλαδή οι Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν, Πολ Ελιάρ, Χουάν Μιρό και -γιατί όχι;- οι δικοί μας Νίκος Εγγονόπουλος, Νικόλαος Κάλας και Αλέξανδρος Σχοινάς) δήλωσε σε συνέντευξή του ότι το έργο ήταν μια πρόκληση και μια πρόσκληση ώστε να εκτιμηθεί η πραγματική αξία της τέχνης.

Τι έκανε, όμως, ο Κατελάν κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας; «Κοιμόμουν βαθιά και ονειρευόμουν μια μεγάλη νίκη της Αταλάντα εναντίον της Μίλαν την 6η Δεκεμβρίου στο Μπέργκαμο» δήλωσε σε δημοσιογράφο της «La Repubblica». Όταν ξύπνησε, ωστόσο, άρχισε να απολαμβάνει την εξαιρετική επιτυχία της μπανάνας του, η οποία πουλήθηκε με πιστοποιητικό γνησιότητας, καθώς και με οδηγίες για την αντικατάστασή της μόλις αρχίσει να σαπίζει. Η μπανάνα, που δημοπρατήθηκε την Τετάρτη, είχε αγοραστεί λίγο νωρίτερα, αντί 25 λεπτών, από μια υπαίθρια αγορά του Μανχάταν.

Κριτικοί Τέχνης υποστήριξαν ότι μέσω της μπανάνας ο Μαουρίτσιο Κατελάν θέλησε να χλευάσει την αγορά της τέχνης, κάτι που ο καλλιτέχνης δεν αρνείται. «Ίσως» είπε. «Αλλά, εάν αυτό ήταν αλήθεια, δεν θα έφταιγα εγώ. Η αγορά ήταν εκείνη που αποφάσισε να αντιμετωπίσει σοβαρά μια μπανάνα στον τοίχο. Αν το σύστημα είναι τόσο ευάλωτο που πέφτει, γλιστρώντας σε μια μπανανόφλουδα, ίσως ήταν ήδη ολισθηρό».

Όσο για την πρόθεση του νέου ιδιοκτήτη της μπανάνας να τη φάει, όπως δήλωσε τις επόμενες ημέρες, ο Κατελάν σχολίασε: «Α, έτσι θα είναι σε θέση να πει ότι έχει χωνέψει τη σύγχρονη τέχνη, μαζί με τη φλούδα και την ταινία».

Σε τούτες τις παρακμιακές εποχές της σήψης ζούμε τώρα. Φίλος εγκάρδιος, που σπούδασε στην πρώην Σοβιετική Ένωση, περιέγραφε έκπληκτος στην παρέα τις απλές γυναίκες της Ρωσίας με τσεμπέρι και ροζιασμένα δάχτυλα που άκουγαν με δέος στις μεγάλες αίθουσες κλασική μουσική -γιατί όλοι οι μεγάλοι Ρώσοι συνθέτες, άσχετα από την τύχη που τους επεφύλαξε αργότερα ο Στάλιν, συμμετείχαν στον Πατριωτικό Πόλεμο εναντίον του ναζισμού- και τις έπαιρναν τα δάκρυα. Αυτός είναι ο ρόλος της τέχνης: να υψώνει τους ταπεινούς από τη σκόνη. Όχι να ανακατεύει τη λάσπη…