Πολλοί αναρωτιούνται τι σημαίνει η λέξη «Σασμός» που γνωρίζουν καλά και από πρώτο χέρι στην Κρήτη. Ο «Σασμός» είναι το αντίθετο της βεντέτας, είναι η συμφιλίωση ανάμεσα σε δύο οικογένειες, προκειμένου να σταματήσει το χειρότερο κακό που μπορεί να ξεσπάσει ανάμεσά τους. 

Ο «Σασμός» συνήθως επιτυγχάνεται με την ένωση των δύο οικογενειών, είτε μέσω κουμπαριάς, είτε μέσω κάποιου γάμου, φυσικά στην Κρήτη όπου οι φαμίλιες της νύφης ή του γαμπρού είναι μπλεγμένες σε έναν τρομακτικό κύκλο αίματος κι εκδίκησης.

Όπως δήλωσαν κάτοικοι της Κρήτης για το τι σημαίνει «Σασμός»:

«Ο πιο δυνατός σασμός είναι ότι γλιτώσαμε ανθρώπους από σίγουρο σκοτωμό. Δύο οικογένειες είχαν αρπαχτεί για ένα κομμάτι γης. Μπήκαμε στη μέση και τις φτιάξαμε. Για μισό αιώνα κάνουμε Σασμούς».

Συγκεκριμένα, τους Σασμούς αναλαμβάνουν άτομα, σεβαστά στην κοινωνία και αγαπητά στους κατοίκους. Είναι οι «μεσίτες» που φέρνουν κοντά τις οικογένειες με δίκαιο τρόπο, χωρίς δόλο και προσωπικά κίνητρα.

Οι σασμάδες είναι οι «ειρηνοποιοί», οι «διαμεσολαβητές», αυτοί που φέρνουν κοντά τις δύο οικογένειες, που βρίσκονται σε «πόλεμο» ετών για διάφορους λόγους, όπως κτηματικές ή προσωπικές διαφορές, όπως το μακελειό στα Βορίζια Ηρακλείου. Σκοπός των σασμάδων είναι η «ένωση» χωρίς προσωπικά οφέλη ή κίνητρα, ενώ ο «Σασμός» μπορεί να επιτευχθεί μετά από προσπάθειες πολλών μηνών.

«Για να κάνεις έναν σασμό χρειάζεσαι ρακί, τυρί, τοπικά προϊόντα. Όταν κάνεις έναν σασμό, πρέπει να φέρεις τους ανθρώπους σε επαφή για πολλή ώρα, για να ταιριάξουν, να συζητήσουν. Ο Σασμός είναι ένας δείκτης πολιτισμού, ευφυΐας και ευστροφίας. Βάσει του σασμού, χωριά άνθισαν μέσα από τα αποκαΐδια τους».

Από όλα συμβαίνουν στην Κρήτη εμπνεύστηκαν σεναριογράφοι, με κορυφαία στιγμή τη σειρά του Alpha, η οποία ταξίδεψε τους τηλεθεατές στον άγραφο νόμο της Κρήτης, μέσα από μία ιστορία γεμάτη σασπένς, έρωτες και δολοφονικά κίνητρα.

Ένα ζευγάρι ερωτεύεται παράφορα. Μόνο που οι οικογένειές τους ζουν σε έναν κύκλο αίματος και βεντέτας. Ο στόχος είναι η δύναμη της αγάπης των νέων να φέρει τον πολυπόθητο «Σασμό» στους δικούς τους.

Η άγνωστη – στο ευρύ κοινό – λέξη που μπήκε στην καθημερινότητά μας με αφορμή την ομώνυμη σειρά, έχει τις ρίζες της στην Κρήτη, αφού υπάρχει μόνο στην κρητική ορολογία και αποτελεί μία πράξη εθιμικού δικαίου με σκοπό να σταματήσει ένας κύκλος αίματος ή μία βεντέτα μεταξύ οικογενειών.

Ουσιαστικά, ο «Σασμός» είναι το άτυπο εθιμοτυπικό τελετουργικό για το τέλος μιας βεντέτας. Ο Σασμός είναι η συμφιλίωση, το «φίλιωμα», το «φτιάξιμο», το «σιάξιμο» ανάμεσα στις οικογένειες και επιτυγχάνεται μέσω ενός γάμου, μίας βάπτισης ή μίας κουμπαριάς.

Για παράδειγμα, μία βάπτιση στο σωφρονιστικό κατάστημα κράτησης Αγιάς Χανίων επισφράγισε τον σασμό μεταξύ του πατέρα του κοριτσιού και του νονού της, οι οποίοι ήταν και οι δύο κρατούμενοι.

Κρητικοί λένε πως χάρη των «Σασμών» έχουν σωθεί πολλές ζωές, αφού με αυτόν τον τρόπο κλείνουν κύκλοι αίματος και εκδίκησης, που περνούν από γενιά σε γενιά, και οι άνθρωποι συμβιώνουν σε ειρηνικές συνθήκες.