Το τριήμερο 4-6 Οκτωβρίου 2024, πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο Μικρασιατικής Μνήμης, που διοργάνωσε η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, με τίτλο: «Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής εγκαθίστανται στην αττική γη», που περιλάμβανε εξαιρετικές εισηγήσεις από εκλεκτούς ομιλητές, προσεκτικά επιλεγμένους για την πληρέστερη κάλυψη της απαιτητικής θεματολογίας του.
Ο Πρόεδρος της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, κ. Λουκάς Χριστοδούλου, τόνισε μεταξύ άλλων, πως: «Είμαστε εδώ, σήμερα, στο Συνέδριο Μικρασιατικής Μνήμης, που οργανώνει η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας, για να αποδώσουμε φόρο τιμής στους προγόνους μας. Σε αυτούς, που πριν έναν αιώνα έφυγαν κατατρεγμένοι οι περισσότεροι από τις πατρογονικές τους εστίες, με ένα ρούχο που έφεραν, και ήρθαν εδώ στη μητέρα Ελλάδα για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή. Σήμερα, είμαστε εδώ για να αναστήσουμε τους προσφυγικούς συνοικισμούς, που ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια στην Αττική, μεταξύ 1923 και 1928. Πολλοί εξ αυτών, βέβαια, είναι δήμοι. Και φανταστείτε τι θα ήταν η Αττική χωρίς τη Νέα Ιωνία, τον Βύρωνα, την Καισαριανή, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα, το Κερατσίνι και τη Ραφήνα, για να αναφέρω ενδεικτικά κάποιους εξ αυτών.
Αυτό το τριήμερο, λοιπόν, θα καταγραφούν 25 προσφυγικοί συνοικισμοί της Αττικής, και όλο αυτό το υλικό θα αποτελέσει έναν εξαιρετικό τόμο, που θα κοσμίσει τη Μικρασιατική Ιστορία».
Ακόμη, ο κ. Χριστοδούλου διευκρίνισε πως: «Είθισται στα διάφορα Συμπόσια και Συνέδρια να γίνονται κάποιες πρωτότυπες ανακοινώσεις. Αυτή τη μέρα κι εγώ διάλεξα για τη Νέα Ιωνία να τραβήξω την κουρτίνα σε μια ιστορική φωτογραφία για την πόλη μας, που αφορά στα εγκαίνια του συνοικισμού της Νέας Ιωνίας. Όλοι μας γνωρίζουμε μία φωτογραφία από τα εγκαίνια του συνοικισμού, στις 9 Δεκεμβρίου 1923. Ήταν η φωτογραφία, που κυκλοφορούσε στο διαδίκτυο μέσω του φίλου Νικ. Μικρογιαννόπουλου, από το αρχείο του μηχανικού Δημ. Γεωργόπουλου, που βρίσκονταν στο Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο, στην Πλάκα και απεικόνιζε τον Παπαϊωακείμ Πεσματζόγλου κάνοντας τον αγιασμό και πίσω του να υπάρχει ένα πανό που δεν γνωρίζαμε την πλήρη αναφορά του. Κατάφερα μετά από χρόνια, Σεβασμιότατε, να αποκωδικοποιήσω, δηλαδή, να μάθουμε τι γράφει το πανό.
Και ακούστε πως; Ο καθηγητής του Α.Π.Θ. κ. Κυριάκος Χατζηκυριακίδης μου έστειλε πριν μερικούς μήνες μια νέα φωτογραφία, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «L’ Illustration», εφημερίδα των Παρισίων, τον Δεκέμβριο του 1923, και βρίσκονταν στο Αρχείο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στη Θεσσαλονίκη, που απεικόνιζε τον υπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας Απόστολο Δοξιάδη σε μια εκδήλωση προσφύγων το ’23. Απεικονίζει τον υπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας, βλέπουμε στη μέση τον Απόστολο Δοξιάδη, στα εγκαίνια του συνοικισμού, που μίλησε εκ μέρους της κυβέρνησης, όπως γράφω στο βιβλίο μου.
Αμέσως κατάλαβα ότι είναι από τη Νέα Ιωνία. Έτσι, οδηγήθηκα σε παλαιοπωλεία και κατάφερα να βρω ένα βιβλίο του δημοσιογράφου-συγγραφέα Γρηγόρη Δαφνή, τον ξέρουμε όλοι, που έχει γράψει τη βιογραφία του Απόστ. Δοξιάδη. Είχα φτάσει στην πηγή. Η χαρά μου απερίγραπτη. Ο γρίφος λύθηκε. Εκεί υπήρχε η φωτογραφία με την πλήρη περιγραφή. Σελίδα 109: Τι λέει;
«Συγχωρέστε μας αδελφοί μας πρόσφυγες αν αντί για παλάτια σας προσφέρουμε καλύβες, μα είναι κτισμένες με τον ιδρώτα και το αίμα μας.».
Σας ευχαριστώ πολύ. Αυτό είναι. Όταν ήρθαν οι πρόσφυγες τους προσφέραν καλύβες. Δεν τους προσφέρανε διαμερίσματα. Αυτό είναι το συγκλονιστικό»!
Το σημαντικό αυτό Συνέδριο ξεκίνησε με μία ομιλία του κ. Θανάση Χρήστου, Καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Και ήρθε η σειρά των εισηγητών:
Αμέσως μετά παρουσιάστηκε, μέσω βιντεοσκόπησης, η εισήγηση του Καθηγητή Πολεοδομίας και Ιστορίας της πόλης στο Ε.Μ.Π., Διευθυντή του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, κ. Νίκου Μπελαβίλα, με τίτλο: «Πρόσφυγες και βιομηχανία – σημειώσεις για την προσφυγική εγκατάσταση στο Κερατσίνι».
Ακολούθως, τον λόγο έλαβε ο Πανεπιστημιακός, Συγγραφέας, πρώην Δήμαρχος Καισαριανής και πρώην Αντιπεριφερειάρχης, κ. Σπύρος Τζόκας, ο οποίος εισηγήθηκε του θέματος με τίτλο: «Η προσφυγική Καισαριανή στην περίοδο του Μεσοπολέμου (1922-1940)».
Το Συνέδριο συνεχίστηκε με την ομιλία του αναπληρωτή καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας και Διεθνούς Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κ. Αντώνη Κλάψη, ο οποίος ανάπτυξε το θέμα: «Από τη Βιθυνία στην Αττική. Η εγκατάσταση των προσφύγων από την Τρίγλια στη Ραφήνα».
Το Συνέδριο συνεχίστηκε με την Κοινωνιολόγο, Συγγραφέα και Αντιπρόεδρο του Συλλόγου Μικρασιατών Αιγάλεω, κ. Αθηνά Δασκαλάκη, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Από τις Νέες Κυδωνίες στο Αιγάλεω».
Η εισήγηση του Ιστορικού, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Μικρασιατών Κωνσταντινουπολιτών Χαλανδρίου «Ρίζες», κ. Αντώνη-Γεώργιο Βερυκοκάκη, ακολούθησε με τίτλο: «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο Χαλάνδρι σε Παλαιό και Νέο Συνοικισμό».
Κατόπιν, ο Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Πολεοδόμος στο 8ο Πανεπιστήμιο Παρισιού (Vincennes), κ. Φαίδων Γ. Παπαθεοδώρου έλαβε τον λόγο, μιλώντας για: «Η εγκατάσταση των προσφύγων στους Αμπελόκηπους».
Η πρώτη ημέρα του Συνεδρίου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας ολοκληρώθηκε με τις εισηγήσεις για το Λαύριο: «Η εγκατάσταση των προσφύγων από την Αφησιά της Προποντίδας στο Λαύριο των μεταλλείων και της μεταλλουργίας μέσα από το βιβλίο: «Με τα μάτια της μάνας μου-Λαύριο 1922-1934», της Αντωνίας Γκίνη», τις οποίες έκαναν κατά σειρά ο Δρ. Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Louvain-la-Neuve του Βελγίου, Επιμελητής των εκθεμάτων και της μουσειακής έκθεσης του Μουσείου Μεταλλείας Μεταλλουργίας Λαυρίου στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του Ε.Μ.Π., κ. Γιώργος Ν. Δερμάτης, αντί του προγραμματισμένου ομιλητή, Μαθηματικού-Πληροφορικού τ. στέλεχος ΙΒΜ κ. Αριστείδη Γ. Κανατούρη, ο οποίος δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, μίλησε ο κ. Κων. Μάνθος, και η Κοινωνιολόγος, συγγραφέας του βιβλίου, στο οποίο βασίζονται οι εισηγήσεις, κ. Αντωνία Γκίνη.
Το επόμενο απόγευμα, Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2024, συνεχίστηκαν οι εργασίες του Συνεδρίου, με την ομιλία της Πολιτισμολόγου, Ιστορικού, κ. Πηνελόπης Μπαμπαλού, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών στη Μαραθώνια Γη, Κοκκινάδεζα, Κάτω Σούλι».
Ακολούθως, τον λόγο έλαβε η φιλόλογος κ. Αθηνά Χατζηαντωνίου, η οποία διάβασε την εισήγηση της πρώην Αντιδημάρχου δήμου Ελευσίνας, Γραμματέα του Συλλόγου Μικρασιατών Ελευσίνας κ. Δέσποινας Οικονόμου, η οποία δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, με θέμα: «Οι Μικρασιάτες στην Ελευσίνα».
Στη συνέχεια, ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Αλέξανδρος Μακρής, ανάπτυξε το θέμα: «Η Νέα Φιλαδέλφεια και η Νέα Χαλκηδόνα κατά τον Μεσοπόλεμο: Τα πρώτα βήματα δύο γειτονικών προσφυγικών συνοικισμών».
Επόμενος εισηγητής ήταν ο Συγγραφέας κ. Απόστολος Κοκόλιας, ο οποίος μίλησε για το θέμα με τίτλο: «Η περιπετειώδης και σταδιακή εγκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής τραγωδίας και η σημερινή μορφή του συνοικισμού Βύρωνα».
Αμέσως μετά, τον λόγο έλαβε η Δρ. Ιστορίας, Εκπαιδευτικός, κ. Τόνια Καφετζάκη, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «…Νέα Σμύρνη πρόκειται να ονομασθή η νέα αυτή πόλις εν η θα συγκεντρωθώσι οι εν Αθήναις και Πειραιεί Σμυρναίοι και άλλοι Μικρασιάται… Η ίδρυση και εξέλιξη της Νέας Σμύρνης κατά τον Μεσοπόλεμο».
Ακολούθησε ένα απαραίτητο διάλειμμα και το Συνέδριο συνεχίστηκε με την εισήγηση της κ. Εύας Αχλάδη, Υπεύθυνης της Βιβλιοθήκης Σισμανογλείου Μεγάρου-Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, με τίτλο: «Νέα Μάκρη: από προσφυγικός αγροτικός οικισμός σε σύγχρονο θέρετρο της Αττικής», την οποία διάβασε ο κ. Τάσος Κακλαμάνης, καθώς η κ. Αχλάδη δεν μπόρεσε να παραβρεθεί στο Συνέδριο.
Κατόπιν, τον λόγο έλαβε η δικηγόρος, Πρόεδρος του Συλλόγου Περαμίων-Κυζικηνών, Αντιδήμαρχος Νέας Περάμου, κ. Ελπίδα Χονδρίδου, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Η πόλις που εκάηκε …ξαναγεννήθηκε στην Αντίπερα όχθη».
Αμέσως μετά, ο Πολιτικός Επιστήμων-Ερευνητής, κ. Μανώλης Θ. Τσαλικίδης, εισηγήθηκε του θέματος: «Οι Φωκιανοί πρόσφυγες στη γη της Αττικής. Εγκατάσταση, αποκατάσταση, σχέσεις με γηγενείς, ταυτότητα και πολιτική συμπεριφορά, μέσα από τις επίσημες αρχειακές πηγές».
Οι εργασίες της 2ης ημέρας του Συνεδρίου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας ολοκληρώθηκαν με την εισήγηση του Προέδρου του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται- Κομνηνοί», κ. Θεόφιλου Καστανίδη, με τίτλο: «Ιστορική αναδρομή εγκατάστασης των προσφύγων από τον Πόντο στην Καλλιθέα και στο Καπανδρίτι».
Το απόγευμα της Κυριακής 6 Οκτωβρίου 2024, πραγματοποιήθηκαν οι εργασίας της 3ης ημέρας του σημαντικού Συνεδρίου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, οι οποίες ξεκίνησαν με την εισήγηση του Ιστορικού-Αρχαιολόγου, κ. Λουκά Ζώνα, ο οποίος μίλησε για το θέμα με τίτλο: «Υμηττός, η ιστορία ενός «άγνωστου» προσφυγικού συνοικισμού της Αθήνας».
Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε η κ. Σίλια Δαλάκογλου, μητέρα της προγραμματισμένης ομιλήτριας Αρχιτέκτονος-Μηχανικού κ. Σμαρώς Δαλάκογλου, η οποία δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, και αναγνώστηκε η ομιλία της με τίτλο: «Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ανάβυσσο μέσα από αρχειακές πηγές και τις διηγήσεις εκείνων που την έζησαν».
Κατόπιν, στο βήμα ανέβηκε ο συνταξιούχος Εκπαιδευτικός, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας, κ. Παντελής Μάναλης, ο οποίος ανάπτυξε το θέμα: «Η κοινότητα των Αρμενίων της Κοκκινιάς.
Στη συνέχεια, μετά από το απαραίτητο διάλειμμα, τον λόγο έλαβε ο φιλόλογος κ. Θοδωρής Κοντάρας, ο οποίος εισηγήθηκε του θέματος με τίτλο: «Νέα Ερυθραία 1926. Από την ερημιά της αττικής γης, στη δημιουργία ενός σφριγηλού προσφυγικού προαστίου της Αθήνας».
Ακολούθησε η εισήγηση της Δρ. Ιστορίας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Κυριακής Παπαθανασοπούλου, η οποία μίλησε για το θέμα: «Η προσφυγική εγκατάσταση στη Νέα Κοκκινιά (Νίκαια) και η συμβολή των προσφυγικών συλλόγων στην αποκατάσταση».
Ακολούθησε ο κ. Παντελής Αραπίνης, ο οποίος μίλησε για: «Το Δουργούτι των προσφύγων» και κατόπιν η Ιστορικός (ΜΑ), Προϊσταμένη Υπηρεσίας του Ιστορικού Αρχείου του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, κ. Ελένη Μπενέκη, η οποία εισηγήθηκε του θέματος: «Μικρασιάτες στον Ταύρο Αττικής, παλαιότερα Νέα Σφαγεία».
Οι εισηγήσεις του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με τον Πρόεδρο της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας, κ. Λουκά Χριστοδούλου, να αναπτύσσει με κάθε λεπτομέρεια το θέμα: «Από τα βοσκοτόπια των Ποδαράδων, στη βιομηχανική Νέα Ιωνία».
Το τριήμερο των εργασιών έκλεισε με τον Καθηγητή του Α.Π.Θ. κ. Γιώργο Μαργαρίτη, ο οποίος αναφέρθηκε στα συμπεράσματα του Συνεδρίου Μικρασιατικής Μνήμης.
