Η Πολωνία και το ΝΑΤΟ βρίσκονται σε πρωτοφανή κατάσταση επιφυλακής, καθώς η εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της πυροδοτεί έντονη ανησυχία για κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ευρώπη.

Ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι η Πολωνία βρίσκεται πιο κοντά σε ένοπλη σύγκρουση από οποιαδήποτε στιγμή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ανακοίνωσε ότι θα επικαλεστεί το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ, ζητώντας επίσημη διαβούλευση εντός της συμμαχίας, κίνηση που συμφωνήθηκε με τον Πολωνό πρόεδρο Κάρολ Ναβρότσκι.

Οι διαβουλεύσεις πραγματοποιούνται όταν ένα μέλος νιώθει απειλή, με στόχο την αποκλιμάκωση και τον συντονισμό συλλογικών ενεργειών, χωρίς να συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική επέμβαση.

Τι είναι το Άρθρο 4

Το Άρθρο 4 προβλέπει: «Τα Μέρη θα συμβουλεύονται από κοινού όποτε, κατά την άποψη οποιουδήποτε εξ αυτών, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια οποιουδήποτε από τα Μέρη απειλείται».

Το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ επιτρέπει σε κάθε κράτος μέλος να ζητήσει διαβουλεύσεις με άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, εάν θεωρεί ότι απειλείται η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του.

Αυτός ο μηχανισμός διαβούλευσης οδηγεί σε συζητήσεις στο πλαίσιο του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου (NAC) με σκοπό την αξιολόγηση της κατάστασης και τη λήψη αποφάσεων σχετικά με πιθανά συλλογικά μέτρα.

Ωστόσο, η επίκληση του Άρθρου 4 δεν σημαίνει αυτομάτως ότι θα ληφθούν στρατιωτικά μέτρα. Πρόκειται κυρίως για ένα διπλωματικό και συμβουλευτικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των απειλών που διαπιστώνονται και τον συντονισμό των αντιδράσεων μεταξύ των συμμάχων.

Τουσκ: Η Ρωσία έχει κηρύξει πόλεμου εναντίον ολόκληρου του ελεύθερου κόσμου

Ο Τουσκ τόνισε ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η πρόκληση [της παραβίασης] είναι ασύγκριτα πιο επικίνδυνη σε σχέση με τις προηγούμενες».

Ο ίδιος δήλωσε ότι αναμένει μεγαλύτερη στήριξη κατά τις διαβουλεύσεις. «Αυτό δεν είναι απλώς ένας πόλεμος για τους Ουκρανούς. Αυτή είναι μια αντιπαράθεση που η Ρωσία έχει κηρύξει εναντίον ολόκληρου του ελεύθερου κόσμου».

Πρόσφατες επικλήσεις του Άρθρου 4 του ΝΑΤΟ

Το Άρθρο 4 έχει επικληθεί 7 επτά φορές από την ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949 και τελευταία το 2022, αμέσως μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενώ ο Τουσκ επισήμανε ότι «τα λόγια δεν αρκούν» και η Πολωνία θα ζητήσει «πολύ μεγαλύτερη» στήριξη από τους συμμάχους της.

Το 2022, οκτώ χώρες του ΝΑΤΟ (Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) επικαλέστηκαν ταυτόχρονα το Άρθρο 4 την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ζητώντας διαβουλεύσεις για να αντιμετωπίσουν την απειλή που θέτει η σύγκρουση στην ασφάλειά τους. Τότε το ΝΑΤΟ προχώρησε σε ενίσχυση των δυνάμεων ξηράς και αέρος που είχαν αναπτυχθεί στα μέλη της Συμμαχίας που βρίσκονται στα ανατολικά, ενεργοποίησε αμυντικά σχέδια και ενίσχυσε τη στρατιωτική βοήθεια και εκπαίδευση των Ουκρανών στρατιωτών, επιδεικνύοντας μια ισχυρή συλλογική στάση αποτροπής και άμυνας, χωρίς να φτάσει σε άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία.

Η Πολωνία επικαλέστηκε το Άρθρο 4 το 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, για να εκφράσει την ανησυχία της για την περιφερειακή ασφάλεια – το ΝΑΤΟ ανταποκρίθηκε ενισχύοντας τις επαφές με την Ουκρανία και εμπλέκοντας διπλωματικά τη Ρωσία μέσω του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας.

Η Τουρκία έχει επικαλεστεί το Άρθρο 4 πολλές φορές σε σχέση με απειλές από συγκρούσεις στη Συρία και το Ιράκ, μεταξύ άλλων μετά την κατάρριψη ενός τουρκικού αεροσκάφους από την συριακή αεροπορική άμυνα το 2012.

Το 2003, μετά την επίκληση του Άρθρου 4 από την Τουρκία λόγω ανησυχιών για την επέκταση της σύγκρουσης στο Ιράκ στο έδαφός της, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε την επιχείρηση «Display Deterrence», αναπτύσσοντας δυνάμεις και αντιαεροπορικά συστήματα στην Τουρκία για 65 ημέρες, επιδεικνύοντας μια αμυντική στρατιωτική στάση χωρίς άμεση εμπλοκή σε μάχες.

Το 2012, μετά τον βομβαρδισμό της Συρίας που προκάλεσε τον θάνατο Τούρκων αμάχων, το ΝΑΤΟ υποστήριξε τις αμυντικές ενέργειες της Τουρκίας και ανέπτυξε συστήματα πυραύλων Patriot για να ενισχύσει την ασφάλεια της Τουρκίας

19 ρωσικές «παραβιάσεις»

Κατά τη διάρκεια της νύχτας, σύμφωνα με τον Τουσκ, σημειώθηκαν 19 «παραβιάσεις» του πολωνικού εναέριου χώρου, με τέσσερα drones να καταρρίπτονται, ενώ ένας μεγάλος αριθμός εισήλθε από τη Λευκορωσία.

Ο Τουσκ ανέφερε στην πλατφόρμα Χ: «Ένας τεράστιος αριθμός ρωσικών drones εισήλθε στον εναέριο χώρο μας και αυτά που αποτέλεσαν άμεση απειλή καταρρίφθηκαν».

Last night the Polish airspace was violated by a huge number of Russian drones. Those drones that posed a direct threat were shot down. I am in constant communication with the Secretary General of NATO and our allies.

— Donald Tusk (@donaldtusk) September 10, 2025

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας βρίσκεται σε συνεχείς διαβουλεύσεις με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, και τους εταίρους του, για να αξιολογηθεί αν πρόκειται για «σκόπιμη στόχευση της Πολωνίας και αν ναι, γιατί».

Ο ίδιος εκτίμησε ότι πρόκειται «πιθανότατα για μια μεγάλη πρόκληση», δηλαδή ότι η Ρωσία δοκίμαζε σκόπιμα τη Δύση και την αντίδραση του ΝΑΤΟ.

«Η Ουκρανία φαίνεται να συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση, όπως και η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας ότι σε περίπτωση επιβεβαίωσης πρόκειται για «σοβαρή κλιμάκωση».

Τα σενάρια αντίδρασης του ΝΑΤΟ

«Ποια ήταν η πρόθεση της Ρωσίας;» διερωτάται το BBC. Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα, καθώς η Πολωνία και οι σύμμαχοί της στο ΝΑΤΟ εξετάζουν την αντίδρασή τους στην παραβίαση του εναερίου χώρου τους από ρωσικά drones.

Μεταξύ των πιθανών αντιδράσεων του ΝΑΤΟ είναι η ενεργοποίηση του Άρθρου 4, που επιτρέπει στη Πολωνία να συμβουλευτεί άλλα μέλη όταν θεωρεί ότι η ασφάλειά της απειλείται.

Η Πολωνία και ορισμένοι σύμμαχοί της είχαν χρησιμοποιήσει αυτή την επιλογή μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία το 2022, ενώ αργότερα εκείνης της χρονιάς εξετάστηκε ξανά όταν ένας πύραυλος σκότωσε δύο ανθρώπους σε πολωνική πόλη στα σύνορα, μέχρι να αποδειχθεί ότι πιθανότατα ήταν πύραυλος αεράμυνας της Ουκρανίας.

Μια άλλη αντίδραση είναι η περαιτέρω ενίσχυση των αμυντικών μέτρων στα σύνορα, με τον Επίτροπο Άμυνας της ΕΕ να δηλώνει: «Πρέπει επειγόντως να αναπτύξουμε ένα τείχος drones σε όλο το ανατολικό μέτωπο της ΕΕ».

Once again Russia tests frontier states, EU & NATO.

We must urgently develop “Drone wall” along entire EU Eastern flank, right now the most important common flagship project.

We shall work together with Member States, frontier countries and Ukraine. Russia will be stopped.

— Andrius Kubilius (@KubiliusA) September 10, 2025

Παράλληλα, η ΕΕ ετοιμάζει ήδη το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αναμένοντας από τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν με αυστηρότερες κυρώσεις.

Όπως σημείωσε ο Μάρκο Μίχκελσον, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Εσθονίας: «Με την είσοδο στον πολωνικό εναέριο χώρο με επιθετικά drones, η Ρωσία δοκιμάζει όχι μόνο την Πολωνία αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως κύρια αποτρεπτική δύναμη του ΝΑΤΟ».

Το ΝΑΤΟ θα συζητήσει την κατάσταση σε σημερινή συνάντηση, με στόχο να αποφασίσει πώς θα αντιδράσει.