Η πυρηνική εγκατάσταση του Φορντό ήταν ένας από τους στόχους των αμερικανικών βομβαρδιστικών τα ξημερώματα, καθώς κλιμακώνεται η εμπόλεμη κατάσταση στην Μέση Ανατολή. Τι γνωρίζουμε όμως, για το πυρηνικό “βουνό” του Ιράν;

Πέντε σήραγγες σκαμμένες βαθιά σε έναν δυσπρόσιτο ορεινό όγκο κοντά στην ιερή πόλη Κομ, μια μεγάλη εγκατάσταση υποστήριξης και μια τεράστια περίμετρος ασφαλείας είναι οι μοναδικές εικόνες που είναι γνωστές από πρόσφατες δορυφορικές εικόνες για το μυστηριώδες εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου Φορντό στο Ιράν.

Η ύπαρξή του μυστικού και αυστηρά φυλασσόμενου συγκροτήματος γνωστοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2009 και μεγάλο μέρος όσων γνωρίζουμε προέρχεται από ιρανικά έγγραφα που κλάπηκαν πριν από χρόνια από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες.

Οι κύριες αίθουσές του βρίσκονται περίπου 80 έως 90 μέτρα κάτω από το έδαφος – ασφαλείς από οποιαδήποτε αεροπορική βόμβα που είναι γνωστό ότι κατέχει το Ισραήλ, καθιστώντας την καταστροφή της εγκατάστασης από αέρος σχεδόν αδύνατη.

Καθώς η ηγεσία του Ιράν βρίσκεται σε δύσκολη θέση εξαιτίας των συνεχιζόμενων καταστροφικών ισραηλινών επιθέσεων, ορισμένοι αναλυτές φοβούνται ότι μπορεί να δώσουν εντολή στο Φορντό να σπεύσει να μετατρέψει τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου σε πυρηνική βόμβα.

Το Ισραήλ έχει βάλει στο στόχαστρο την εγκατάσταση τις τελευταίες ημέρες, όμως, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (IAEA), μέχρι στιγμής είτε δεν ήταν πρόθυμο, είτε ήταν ανίκανο να την καταστρέψει.

Οι αμφιλεγόμενες δυνατότητες της εγκατάστασης

Η Τεχεράνη υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι οι στόχοι του πυρηνικού της προγράμματος είναι ειρηνικοί, όμως για τις δυτικές χώρες  το Φορντό βρίσκεται στο επίκεντρο της ανησυχίας για τις φιλοδοξίες του Ιράν.

«Το μέγεθος και η διαμόρφωση αυτής της εγκατάστασης είναι ασυμβίβαστα με ένα ειρηνικό πρόγραμμα», δήλωνε από το 2009 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, όταν, μαζί με τον τότε Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και τον Βρετανό πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν, αποκάλυψαν την ύπαρξη του Φορντό στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν έχουν δώσει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το πότε ξεκίνησε η κατασκευή του εργοστασίου, όμως δημόσια διαθέσιμες δορυφορικές εικόνες δείχνουν εργασίες στο χώρο ήδη από το 2004, με φωτογραφίες να αποκαλύπτουν δύο λευκές τετράγωνες κατασκευές εκεί που βρίσκονται σήμερα οι είσοδοι των σηράγγων. Η IAEA αναφέρει ότι διαθέτει πρόσθετες φωτογραφίες που δείχνουν ότι η κατασκευή ξεκίνησε ήδη από το 2002.

«Το Φορντό ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000», δήλωσε ο Ντέιβιντ Ολμπράιτ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας (ISIS) με έδρα την Ουάσινγκτον, ενός ανεξάρτητου ιδρύματος που ασχολείται με την αναχαίτιση της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων. «Η ιδέα ήταν ότι οι Ιρανοί θα παρήγαγαν ουράνιο κατάλληλο για όπλα σε αυτές τις εγκαταστάσεις και θα προμηθεύονταν ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού από το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας για μη στρατιωτικούς σκοπούς».

Το 2009, μια μεγάλη εξωτερική δομή στήριξης είχε ήδη κατασκευαστεί πλήρως και οι εκσκαφές βρίσκονταν σε εξέλιξη για αυτό που οι ειδικοί πιστεύουν ότι είναι ένα φρεάτιο εξαερισμού, ζωτικής σημασίας για την κυκλοφορία του αέρα στις εγκαταστάσεις. Το φρεάτιο αυτό αργότερα καλύφθηκε και καμουφλαρίστηκε, όπως δείχνουν πιο πρόσφατες εικόνες.

Η Τεχεράνη εξήγησε στην ΙΑΕΑ σε επιστολή της με ημερομηνία Οκτώβριο του 2009 ότι η απόφαση για την κατασκευή της υπόγειας εγκατάστασης ήταν αποτέλεσμα «απειλών στρατιωτικών επιθέσεων κατά του Ιράν», προσθέτοντας ότι το Φορντό, με δυνατότητα να φιλοξενήσει έως και 3.000 φυγοκεντρητές, θα χρησίμευε ως έκτακτη ανάγκη για το κοντινό εργοστάσιο της Νατάνζ, το οποίο, όπως ισχυρίστηκε, «ήταν μεταξύ των στόχων που απειλούνταν με στρατιωτικές επιθέσεις».

Η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα

Οι κίνδυνοι που αντιπροσώπευε το Φορντό μετριάστηκαν σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA), της λεγόμενης «πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν», που απαιτούσε από το Ιράν να απομακρύνει τα δύο τρίτα των φυγοκεντρητών από την εγκατάσταση, μαζί με όλο το πυρηνικό υλικό.

Αυτή η διαδικασία διακόπηκε σταδιακά όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποσύρθηκε από τη συμφωνία το 2018, ενώ περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με την εγκατάσταση δημοσιοποιήθηκαν από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, όταν οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας του υπέκλεψαν περισσότερα από 55.000 έγγραφα από αυτό που το Ισραήλ χαρακτήρισε ως «ατομικό αρχείο» του Ιράν.

Μεταξύ των εγγράφων υπήρχαν λεπτομερή σχέδια του Φορντό και πληροφορίες σχετικά με τους στόχους του: Να παράγει ουράνιο κατάλληλο για όπλα, στο πλαίσιο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, για τουλάχιστον ένα ή δύο πυρηνικά όπλα ετησίως.

Εκείνη την εποχή, ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγτσί, χαρακτήρισε τις αποκαλύψεις και τα σχόλια του Νετανιάχου «παιδαριώδη» και «γελοία», ενώ ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν για το υλικό και πίστευαν ότι τα έγγραφα ήταν αυθεντικά.

Ο μεγάλος κίνδυνος

Πρόσφατες εκθέσεις της ΙΑΕΑ υποδεικνύουν ότι το Ιράν είχε αυξήσει την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδο 60% στις εγκαταστάσεις του Φορντό, όπου σύμφωνα με τους ειδικούς του διεθνούς οργανισμού υπάρχουν πλέον 2.700 φυγοκεντρητές.

«Η σημαντικά αυξημένη παραγωγή και η συσσώρευση ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού από το Ιράν, το μόνο κράτος που δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα και παράγει τέτοιο πυρηνικό υλικό, προκαλεί σοβαρή ανησυχία», ανέφερε η ΙΑΕΑ σε έκθεση στις 31 Μαΐου.

«Ένα από τα πράγματα που αύξησαν την ένταση ήταν ότι δεν είχαν κανένα λόγο να το κάνουν αυτό, εκτός από το να μπορέσουν στη συνέχεια να κάνουν το επόμενο βήμα και να το μετατρέψουν σε ουράνιο κατάλληλο για βόμβες», σχολίασε ο Όλμπραϊτ.

Σύμφωνα με το ISIS, «το Ιράν μπορεί να μετατρέψει το τρέχον απόθεμά του από ουράνιο εμπλουτισμένο κατά 60% σε 233 κιλά ουρανίου κατάλληλου για στρατιωτική χρήση σε τρεις εβδομάδες στο εργοστάσιο εμπλουτισμού του Φορντό», αρκετό για εννέα πυρηνικές βόμβες.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Φορντό αποτελεί το επίκεντρο των προσπαθειών του Ισραήλ να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το ζήτημα όμως είναι αν αυτό είναι εφικτό. Οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα που διαθέτει το είδος της βόμβας που απαιτείται για να χτυπήσει το πυρηνικό εργοστάσιο του Ιράν στο Φορντό, δήλωσε ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Γιεχίελ Λάιτερ, σε συνέντευξή του τη Δευτέρα.

Η καταστροφή του Φορντό από αέρος θα ήταν σχεδόν αδύνατη για το Ισραήλ και θα απαιτούσε σημαντική ισχύ πυρός και βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Ολμπράιτ όμως ισχυρίζεται ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να απενεργοποιηθεί το Φορντό.

«Το Ισραήλ θα μπορούσε πιθανώς να καταστρέψει τις εισόδους των σηράγγων και το σύστημα εξαερισμού, διακόπτοντας παράλληλα την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Έτσι, θα περνούσαν μήνες πριν μπορέσουν πραγματικά να λειτουργήσουν και πάλι το εργοστάσιο», είπε ο Ολμπράιτ.

‘Όμως παρά τον κρίσιμο ρόλο του στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο αναλυτής του ISIS προειδοποιεί ότι ίσως το Φορντό να είναι απλώς ένα ακόμη κομμάτι του παζλ: «Ακόμη και αν καταστραφεί, δεν θα είναι το τέλος, επειδή στη συνέχεια θα πρέπει να αναχαιτιστεί η επόμενη απειλή, δηλαδή, πόσους φυγοκεντρητές διαθέτει το Ιράν που δεν ανέπτυξε στο Φορντό και το Νατάνζ; Και πού βρίσκονται;».

Πηγή: CNN, ΕΡΤ, AFP