Το άρθρο εξετάζει τις σωματικές διαστάσεις και τη φυσική κατάσταση των αρχαίων Ελλήνων, βασισμένο σε αναλύσεις σκελετών από νεκροταφεία της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Οι άνδρες είχαν μέσο ύψος 167-172 εκατοστά και βάρος 61-66 κιλά, ενώ οι γυναίκες 155-160 εκατοστά και 48-53 κιλά.
Η διατροφή τους ήταν λιτή και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, με έμφαση σε δημητριακά, ψάρι και ελαιόλαδο, ενώ η καθημερινή ζωή απαιτούσε σωματική δραστηριότητα. Οι σκελετοί μαρτυρούν υψηλή μυϊκή μάζα και λιγότερα αποθέματα λίπους, ενώ η παιδική παχυσαρκία ήταν ανύπαρκτη.
Η μετάβαση σε πιο αστική διατροφή επιφέρει αύξηση βάρους και μείωση ύψους στην ύστερη ελληνιστική περίοδο. Η ζωή των αρχαίων Ελλήνων αντανακλάται στα σωματικά τους χαρακτηριστικά, που δείχνουν μια εποχή με διαφορετικές διατροφικές και σωματικές συνήθειες.
Πιο αναλυτικά
Κι όμως τα κόκαλα των αρχαίων Ελλήνων «κρύβουν» μέσα τους, αριθμούς.
Αναλύσεις σκελετών από νεκροταφεία της κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου δείχνουν ότι το μέσο ύψος ενός άνδρα κυμαινόταν μεταξύ 167 και 172 εκατοστών, ενώ των γυναικών μεταξύ 155 και 160. Από τη δομή των οστών, τη μυϊκή πρόσφυση και τις μετρήσεις των μηριαίων και βραχιόνιων οστών, οι ειδικοί εκτιμούν και το βάρος.
Ο μέσος ενήλικος άντρας στην κλασική Αθήνα ζύγιζε γύρω στα 61 με 66 κιλά, ενώ οι γυναίκες κυμαίνονταν στα 48 με 53 κιλά. Η αναλογία μυϊκής μάζας ήταν πολύ υψηλότερη από τη σημερινή, καθώς η καθημερινή ζωή απαιτούσε συνεχή κίνηση, έντονη σωματική εργασία και περιορισμένη κατανάλωση ζάχαρης ή λίπους.
Σκελετοί από τη Δήλο, την Αθήνα και τη Μακεδονία δείχνουν ότι οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες είχαν στενές λεκάνες, δυνατά χέρια και πολύ ανεπτυγμένα πόδια. Αυτό μαρτυρά ζωή με πολλή πεζοπορία, τρέξιμο, χειρωνακτική εργασία και λίγα αποθέματα λίπους.
Η διατροφή ήταν λιτή αλλά πλούσια σε θρεπτικά συστατικά: δημητριακά, ελιές, ψάρια, λίγο κρέας, κρασί και πολλά χόρτα. Η πρωτεΐνη προερχόταν κυρίως από ψάρι και όσπρια. Το λίπος από ελαιόλαδο. Οι υδατάνθρακες ήταν κυρίως από ψωμί και τραχύ αλεύρι.
Σε περιοχές όπως η Σπάρτη ή η Κρήτη, όπου η φυσική άσκηση ήταν θεσμός, οι σκελετοί δείχνουν ακόμα πιο γραμμωμένα σώματα, με βάρη ανάλογα με αθλητές. Η Σπάρτη ειδικά φαίνεται να διατηρούσε άρτια σωματική κατάσταση και στα γηρατειά.
Αντίθετα, σε σκελετούς της ύστερης ελληνιστικής περιόδου, εμφανίζεται σταδιακή αύξηση βάρους και μείωση ύψους. Η μετάβαση σε πιο “αστική” διατροφή και οι κοινωνικές αλλαγές φαίνεται πως άρχισαν να επιδρούν στο σώμα των ανθρώπων.
Τα παιδιά των αρχαίων Ελλήνων ήταν πολύ λεπτότερα από τα σημερινά. Η παιδική παχυσαρκία ήταν ανύπαρκτη. Σκελετοί παιδιών δείχνουν μικρές λιπώδεις αποθέσεις και ανεπτυγμένα κόκαλα, σημάδια πείνας αλλά και σωματικής δραστηριότητας.
Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ακολουθούσαν μια μορφή φυσικού “intermittent fasting”, καθώς τα μεγάλα γεύματα ήταν συνήθως το βράδυ και συχνά υπήρχαν περίοδοι νηστείας ή λιμού. Όλα αυτά κρατούσαν το βάρος χαμηλά, τη δύναμη ψηλά.
Η απάντηση στο αρχικό ερώτημα δεν είναι απλώς αριθμός. Είναι καθρέφτης ζωής. Οι αρχαίοι Έλληνες ζύγιζαν λιγότερο από εμάς, αλλά κουβαλούσαν πάνω τους την καθημερινότητα μιας ολόκληρης εποχής.
