Τα ακροδεξιά κόμματα διεκδικούν την εορταστική περίοδο ως δική τους, αναδιαμορφώνοντας τα Χριστούγεννα ως σύμβολο του χριστιανικού πολιτισμού που απειλείται και τοποθετώντας τον εαυτό τους ως την τελευταία γραμμή άμυνας ενάντια σε μια υποτιθέμενη εχθρική, κοσμική Αριστερά.
Η ρητορική αυτή απηχεί ένα γνωστό ρεφρέν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το οποίο διαδόθηκε για πρώτη φορά από το Fox News, όπου οι παρουσιαστές καταγγέλλουν εδώ και χρόνια έναν υποτιθέμενο «πόλεμο κατά των Χριστουγέννων».
Ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίζεται ότι «επαναφέρει» τη φράση «Καλά Χριστούγεννα» στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρουσιάζοντάς την ως αντίσταση στην πολιτική ορθότητα. Τώρα, τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα, που συνήθως επικεντρώνονται σε θέματα μετανάστευσης ή τάξης και ασφάλειας, έχουν υιοθετήσει παρόμοια γλώσσα, αναδιαμορφώνοντας τα Χριστούγεννα ως το τελευταίο πεδίο μάχης σε έναν ευρύτερο αγώνα για τον πολιτισμό.
Στην Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι έχει θέσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων στο επίκεντρο της πολιτικής της ταυτότητας. Έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει τις γιορτές ως μέρος της απειλούμενης κληρονομιάς της χώρας, καταγγέλλοντας αυτό που αποκαλεί «ιδεολογικές» προσπάθειες να τις αποδυναμώσουν.
«Πώς μπορεί η κουλτούρα μου να σας προσβάλλει;» έχει ρωτήσει η Μελόνι στο παρελθόν, υπερασπιζόμενη τις σκηνές της γέννησης σε δημόσιους χώρους. Έχει υποστηρίξει ότι τα παιδιά πρέπει να μάθουν τις αξίες της Γέννησης — αντί να συνδέουν τα Χριστούγεννα μόνο με το φαγητό και τα δώρα — και έχει απορρίψει την ιδέα ότι οι μακροχρόνιες παραδόσεις πρέπει να αλλάξουν. Φέτος, η Μελόνι δήλωσε ότι θα απέχει από το αλκοόλ μέχρι τα Χριστούγεννα, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως υποστηρίκτρια της πνευματικότητας και της παράδοσης.
Το Εθνικό Ράλι της Γαλλίας και το Vox της Ισπανίας έχουν αντιταχθεί με παρόμοιο τρόπο στις προσπάθειες των κοσμικών ή των «αφυπνισμένων» να αντικαταστήσουν τις θρησκευτικές εικόνες με ουδέτερη εποχιακή γλώσσα και έχουν υποστηρίξει τις σκηνές της γέννησης στα δημαρχεία. Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει προειδοποιήσει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό χαρακτήρα» τους, ενισχύοντας την παραπληροφόρηση σχετικά με τις μουσουλμανικές παραδόσεις που εκτοπίζουν τις χριστιανικές.
Το χριστουγεννιάτικο θέαμα
Όμως το κόμμα της Μελόνι, Αδέλφια της Ιταλίας, μετέτρεψε το μήνυμα σε θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα πολιτικό φεστιβάλ με χριστουγεννιάτικο θέμα — με τον Άγιο Βασίλη, παγοδρομία και ένα πανύψηλο χριστουγεννιάτικο δέντρο φωτισμένο με τα χρώματα της ιταλικής τρίχρωμης σημαίας.
Το φεστιβάλ, που κάποτε διοργανωνόταν διακριτικά στα τέλη του καλοκαιριού, ονομάζεται Atreyu — από τον χαρακτήρα της φανταστικής ταινίας The NeverEnding Story — και έχει πλέον μεταφερθεί στο περίφημο Καστέλ ντελ’ Άντζελο, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και όσους ενδιαφέρονται για την πολιτική. Τα αδέλφια της Ιταλίας δήλωσαν στο κανάλι τους στο Whatsapp ότι το φεστιβάλ ήταν «μια επιτυχία χωρίς προηγούμενο. Ρεκόρ συμμετοχής, πραγματική συμμετοχή και μια κοινότητα που μεγαλώνει από χρόνο σε χρόνο, αποδεικνύοντας πόσο ισχυρή έχει γίνει, όπως και η Ιταλία».
Ο Ντάνιελ, ένας 26χρονος τουρίστας από τη Μαγιόρκα, ο οποίος αρνήθηκε να δώσει το επώνυμό του επειδή δεν ήθελε να συνδεθεί με μια ακροδεξιά πολιτική εκδήλωση, είπε ότι αυτός και ένας φίλος του μπήκαν μέσα αφού είδαν τα φώτα και άκουσαν τη μουσική. «Τότε συνειδητοποιήσαμε ότι αφορούσε την πολιτική», είπε γελώντας.
Ο «πολιτισμικός χριστιανισμός»
Για τα στελέχη του κόμματος, ο συμβολισμός είναι σαφής. «Για εμάς, οι παραδόσεις αντιπροσωπεύουν τις ρίζες μας, το ποιοι είμαστε, το ποιοι ήμασταν και την ιστορία που μας έκανε αυτό που είμαστε σήμερα», δήλωσε μια βουλευτής των Αδελφών της Ιταλίας. «Αυτές οι ρίζες πρέπει να τιμώνται και να υπερασπίζονται με κάθε τρόπο».
Αυτό το μήνυμα βρίσκει απήχηση και στους νεότερους υποστηρικτές. Ο Αλεσάντρο Μερίγκι, φοιτητής και ηγέτης της Azione Universitaria, της νεολαίας του κόμματος, δήλωσε ότι η Ιταλία βασίζεται σε συγκεκριμένες αξίες που οι νεοαφιχθέντες πρέπει να σέβονται. «Σε μια χώρα όπως η Ιταλία, δεν μπορείς να ζητήσεις από τα σχολεία να αφαιρέσουν τον σταυρό», είπε. «Αντιπροσωπεύει τις αξίες μας».
Ωστόσο, η θρησκεία συχνά φαίνεται σχεδόν άσχετη. Πολλοί από τους πολιτικούς που ηγούνται αυτών των εκστρατειών δεν είναι ιδιαίτερα ευσεβείς και μόνο μια μειοψηφία των ψηφοφόρων τους είναι ενεργοί χριστιανοί. Αυτό που έχει σημασία είναι ο χριστιανισμός ως πολιτισμός, ένα πολιτισμικό σύμβολο που χαράζει ένα όριο μεταξύ «εμάς» και «αυτών».
«Στη δεκαετία του 1980 και του 1990, η ριζοσπαστική δεξιά διατηρούσε σε μεγάλο βαθμό τις αποστάσεις της από την εκκλησία», δήλωσε ο Ντανιέλε Αλμπερτάτσι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σάρρεϋ που ερευνά τον λαϊκισμό. «Αυτό άλλαξε μεταξύ 2010-2015, μετά τις ισλαμικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, οι οποίες παρουσιάστηκαν ως σύγκρουση πολιτισμών. Ο χριστιανισμός έγινε ένα πολιτισμικό σύμβολο, ένας τρόπος να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως υπερασπιστές της παραδοσιακής οικογένειας, της παράδοσης και της ταυτότητας».
Η διοργάνωση ενός χριστουγεννιάτικου φεστιβάλ είναι μια «πολύ έξυπνη» κίνηση από το κόμμα της Μελόνι, είπε. «Προσπάθησαν να αντιστρέψουν το στίγμα του παρελθόντος τους [στην ακροδεξιά] μετατρέποντας το κόμμα τους σε ένα ευρύ, σύγχρονο, συντηρητικό κόμμα, και αυτό είναι μέρος της ανανέωσης της εικόνας τους».
Αυτή η στρατηγική επωφελείται από την αμηχανία της Αριστεράς απέναντι στη θρησκεία στη δημόσια ζωή. Προοδευτικά κόμματα και θεσμοί, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, έχουν προσπαθήσει να τονίσουν την περιεκτικότητα χρησιμοποιώντας ουδέτερες φράσεις όπως «εορταστική περίοδος», κάτι που για την ακροδεξιά ισοδυναμεί με πολιτιστική αυτοαπεχθάνεια. Στην Ιταλία φέτος, η Λέγκα και οι Αδελφοί της Ιταλίας επιτέθηκαν σε πολλά σχολεία που αφαίρεσαν τις θρησκευτικές αναφορές από τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στη Γένοβα, τα δεξιά κόμματα κατηγόρησαν την Αριστερή δήμαρχο της πόλης ότι «χαστούκισε την παράδοση» αφού επέλεξε να μην εκθέσει μια σκηνή της γέννησης του Χριστού στα γραφεία της.
Πολιτική τυλιγμένη σε παράδοση και νοσταλγία
Η ειρωνεία, όπως επισημαίνουν οι κριτικοί, είναι ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά σύγχρονες, διαμορφωμένες τόσο από το εμπόριο όσο και από τη θρησκεία. Ωστόσο, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά ακριβώς επειδή είναι συναισθηματικά φορτισμένα, συνδεδεμένα με οικογενειακά έθιμα, παιδικές αναμνήσεις και τοπική ταυτότητα.
Για την κυβέρνηση της Μελόνι, η ανάληψη της κυριότητας των Χριστουγέννων ταιριάζει σε ένα ευρύτερο σχέδιο ανάκτησης του ελέγχου των πολιτιστικών ιδρυμάτων, από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση έως τα μουσεία και την όπερα, μετά από αυτό που θεωρεί δεκαετίες κυριαρχίας της Αριστεράς. Η αφήγηση της ακροδεξιάς ως υπερασπιστή των Χριστουγέννων αποτελεί πρόκληση για τα mainstream κόμματα, τα οποία έχουν δυσκολευτεί να βρουν ένα πειστικό αντίθετο επιχείρημα για να υπερασπιστούν με πειστικότητα τον κοσμικισμό.
Και αυτό δεν είναι πιο ξεκάθαρο από ό,τι στο ίδιο το χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας. Καθώς το σούρουπο πέφτει πάνω από το Καστέλ ντελ’ Άντζελο, οικογένειες κάνουν πατινάζ με τη συνοδεία χριστουγεννιάτικης ποπ μουσικής, παιδιά ποζάρουν για φωτογραφίες με τον Άγιο Βασίλη και τουρίστες περιπλανιούνται, προσελκύοντας από τα φώτα και τη μουσική και όχι από την ιδεολογία. Η πολιτική είναι παρούσα, αλλά μετριάζεται, τυλιγμένη σε νοσταλγία, παράδοση και εορταστική χαρά.
