Ο ηγέτης της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση μέχρι σήμερα, μετά την ανακοίνωση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για επιβολή αποκλεισμού στις εξαγωγές πετρελαίου της νοτιοαμερικανικής χώρας που τελούν υπό αμερικανικές κυρώσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με ειδικούς, η Ουάσινγκτον πιθανότατα θα χρειαστεί στρατιωτική δράση για να ανατρέψει τον αυταρχικό ηγέτη που κυβερνά εδώ και χρόνια, σχολιάζουν οι Financial Times.

Για την επιβολή του αποκλεισμού, ο Τραμπ αναφέρθηκε στην παρουσία αμερικανικών πολεμικών πλοίων στην Καραϊβική, χαρακτηρίζοντας την ανάπτυξή τους ως τη «μεγαλύτερη αρμάδα που έχει συγκεντρωθεί ποτέ στην ιστορία της Νότιας Αμερικής».

Η τελευταία κίνηση του Τραμπ ακολούθησε μια θεαματική επιχείρηση αμερικανικών δυνάμεων την περασμένη εβδομάδα, κατά την οποία κατέλαβαν δεξαμενόπλοιο ανοικτά των ακτών της Βενεζουέλας που μετέφερε πετρέλαιο αξίας περίπου 100 εκατ. δολαρίων, μέρος του οποίου προοριζόταν για την Κούβα, σύμμαχο του Μαδούρο.

Άλλα πετρελαιοφόρα που κατευθύνονταν προς τη Βενεζουέλα άλλαξαν πορεία εν πλω, ενώ πλοία που περίμεναν να αποπλεύσουν από τα χωρικά της ύδατα καθυστέρησαν την αναχώρησή τους, σύμφωνα με εταιρείες παρακολούθησης πλοίων.

Οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν ανατινάξει περισσότερα από 20 ταχύπλοα σκάφη που, σύμφωνα με την Ουάσινγκτον, χρησιμοποιούνται για λαθρεμπόριο ναρκωτικών, ενώ βομβαρδιστικά και μαχητικά αεροσκάφη έχουν πετάξει χαμηλά κατά μήκος των ακτών της Βενεζουέλας.

Η αλλαγή στρατηγικής

Η προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, Σούζι Γουάιλς, δήλωσε σε συνέντευξή της στο Vanity Fair ότι ο πρόεδρος «θέλει να συνεχίσει να ανατινάζει πλοιάρια μέχρι ο Μαδούρο να φωνάξει “θείε”», σχόλιο που ερμηνεύτηκε ευρέως ως ένδειξη ότι ο πραγματικός στόχος του Τραμπ είναι η αλλαγή καθεστώτος στην Βενεζουέλα.

Την Τετάρτη, η Βουλή των Αντιπροσώπων απέρριψε οριακά δύο ψηφίσματα των Δημοκρατικών που θα απαιτούσαν την έγκριση του Κογκρέσου για την εκστρατεία του Τραμπ στην Καραϊβική — το ένα αφορούσε τις επιθέσεις κατά σκαφών και το άλλο «εχθροπραξίες εντός ή κατά της Βενεζουέλας».

Ο Έντουαρντ Φίσμαν, πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου Chokepoints για τις οικονομικές κυρώσεις, δήλωσε ότι η τελευταία κίνηση του Τραμπ σηματοδοτεί μια θεμελιώδη αλλαγή στρατηγικής.

«Η επιβολή ναυτικού αποκλεισμού και η παρεμπόδιση των περισσότερων, αν όχι όλων, των φορτίων πετρελαίου της Βενεζουέλας μου φαίνεται πράξη πολέμου», είπε. Ένας αποκλεισμός «είναι συνήθως προοίμιο πολέμου· δεν είναι εργαλείο διπλωματίας».

Οι τιμές των ομολόγων της Βενεζουέλας έχουν αυξηθεί, καθώς οι επενδυτές αποτιμούν μεγαλύτερη πιθανότητα πτώσης του Μαδούρο, καθώς οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι η κυβέρνηση Τραμπ έχει «αποσταθεροποιήσει τον Μαδούρο περισσότερο από ποτέ».

Οι σανίδες σωτηρίας

Ο Μαδούρο επέζησε προηγούμενων κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων κατά της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Petróleos de Venezuela (PDVSA), που επιβλήθηκαν κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, και εξακολουθεί να έχει ορισμένες σανίδες σωτηρίας.

Ποσότητες πετρελαίου συνεχίζουν να ρέουν. Η Chevron, που αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τέταρτο της ημερήσιας παραγωγής της Βενεζουέλας (1 εκατ. βαρέλια), εξακολουθεί να διαθέτει άδεια άντλησης και πώλησης πετρελαίου. Η εταιρεία δήλωσε ότι οι δραστηριότητές της στη Βενεζουέλα «συνεχίζονται χωρίς διακοπή και σε πλήρη συμμόρφωση με τους νόμους, τους κανονισμούς και το πλαίσιο κυρώσεων της αμερικανικής κυβέρνησης».

Εξάλλου, δεν υπόκεινται όλα τα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέλαιο της Βενεζουέλας σε αμερικανικές κυρώσεις, αν και η λίστα των πλοίων θα μεγαλώσει, κατά τους Financial Times. Υπάρχουν όμως και κάποια που οι ΗΠΑ δεν μπορούν να τα βρουν.

Ένα ερώτημα είναι για πόσο ακόμη μπορεί η Βενεζουέλα να συνεχίσει την παραγωγή πετρελαίου αν μπλοκαριστούν οι εξαγωγές. Η PDVSA δήλωσε την Τετάρτη ότι οι εξαγωγές αργού «συνεχίζονται κανονικά», όμως πηγή εντός της εταιρείας ήταν λιγότερο αισιόδοξη.

«Διαθέτουμε χερσαία αποθηκευτική ικανότητα περίπου πέντε ημερών και, στο καλύτερο σενάριο, άλλες επτά ημέρες στη θάλασσα, ανάλογα με τη λειτουργικότητα του στόλου μας», ανέφερε, ζητώντας ανωνυμία.

Ο Γκιγιέρμο Αρκάι, ερευνητής στο Harvard Growth Lab, δήλωσε ότι η PDVSA πιθανότατα θα συσσωρεύσει μεγάλα αποθέματα προτού αναγκαστεί να διακόψει την παραγωγή λόγω έλλειψης εισαγόμενων πετροχημικών που απαιτούνται για την αραίωση του βαρέος αργού της.

Πέρα από το πετρέλαιο, ο Μαδούρο διαθέτει και άλλες πηγές σκληρού συναλλάγματος που δεν εμφανίζονται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία της χώρας. Η παράνομη εξόρυξη χρυσού, το λαθρεμπόριο ναρκωτικών με αεροσκάφη και το λαθρεμπόριο αποφέρουν δολάρια που συμβάλλουν στη διατήρηση της πίστης των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας ασφαλείας του καθεστώτος.

Οι οικονομικές πιέσεις και η χρεωκοπία

Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν ήδη προειδοποιήσει τις αεροπορικές εταιρείες να αποφεύγουν τον εναέριο χώρο της Βενεζουέλας λόγω αυξημένων κινδύνων από στρατιωτική δραστηριότητα.

Στο Καράκας, το καθεστώς Μαδούρο διατηρεί προκλητική στάση. Στους δρόμους όμως, το μπολιβάρ υποτιμάται ταχύτερα από ποτέ και τα δολάρια σπανίζουν, ενώ οικονομολόγοι εκτιμούν ότι ο πληθωρισμός οδεύει προς το 500% φέτος. Και ενώ η Κούβα έχει αντέξει πάνω από 60 χρόνια αμερικανικών οικονομικών κυρώσεων, υπάρχουν σημαντικές διαφορές.

Ο πληθυσμός της Βενεζουέλας είναι σχεδόν τριπλάσιος και οι φιλοκαθεστωτικές ελίτ της έχουν συνηθίσει σε πολύ υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από εκείνο των Κουβανών επαναστατών.

Η Αβάνα παραμένει ο πιο σημαντικός και αξιόπιστος σύμμαχος του Μαδούρο — παρέχοντας την προσωπική του φρουρά και αξιωματικούς αντικατασκοπείας — αλλά άλλοι διεθνείς σύμμαχοι, όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα, δεν έχουν προσφέρει ισχυρή στήριξη.

Ο αποκλεισμός πετρελαίου του Τραμπ ήταν «όχι μόνο καταλυτικός για την κυβέρνηση Μαδούρο, που πλέον κινδυνεύει με πλήρη χρεωκοπία, αλλά και σημαντικός για την επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων», δήλωσε ο Κρίστοφερ Σαμπατίνι, ειδικός για τη Λατινική Αμερική στο Chatham House.  «Δεν βλέπω πώς ο Μαδούρο μπορεί να καλύψει αυτό το τεράστιο έλλειμμα εσόδων με χρυσό, ναρκωτικά και ξέπλυμα χρήματος».

Η «Μπολιβοριανή Επανάσταση» είναι ανθεκτική

Ωστόσο, δεδομένου ότι η «Μπολιβαριανή Επανάσταση» που ξεκίνησε ο Τσάβες έχει επιβιώσει για ένα τέταρτο του αιώνα, λίγοι είναι πρόθυμοι να στοιχηματίσουν στην κατάρρευση του καθεστώτος χωρίς αμερικανική στρατιωτική πίεση — κάτι που ο Τραμπ ενδέχεται να διστάζει να χρησιμοποιήσει.

Ένας πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε ότι ο Τραμπ επιδιώκει «μέγιστο επικοινωνιακό αντίκτυπο και ελάχιστο ρίσκο» στην πολιτική του για τη Βενεζουέλα, προσθέτοντας όμως: «Το ρίσκο αυξάνεται σημαντικά αν προχωρήσουν σε επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος».

Ο Φίσμαν κατέληξε ότι η στρατιωτική πίεση είναι το κλειδί για την απομάκρυνση του Μαδούρο.

«Η αλλαγή καθεστώτος δεν είναι βιώσιμος στόχος για τις κυρώσεις», είπε. «Υπάρχουν ελάχιστα παραδείγματα στην ιστορία όπου μη βίαιη οικονομική πίεση οδήγησε σε αλλαγή καθεστώτος… Όταν όμως οι ΗΠΑ επιδίωξαν να αλλάξουν καθεστώτα με στρατιωτική ισχύ — είτε στο Αφγανιστάν είτε στο Ιράκ — το έκαναν. Το δύσκολο μέρος είναι μετά: Μπορείς να ελέγξεις τις συνέπειες;»