Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοίνωσε μια δραστική νέα κίνηση κατά της κυβέρνησης του Νικολάς Μαδούρο, διατάσσοντας «πλήρη και ολοκληρωτικό αποκλεισμό» όλων των δεξαμενόπλοιων πετρελαίου που τελούν υπό κυρώσεις και εισέρχονται ή εξέρχονται από τη Βενεζουέλα.

Μια εξέλιξη που εντείνει την πίεση προς το Καράκας και προκαλεί σοβαρά ερωτήματα για τη νομιμότητα, την εφαρμογή και τις γεωπολιτικές συνέπειες της απόφασης.

«Πλήρης και ολοκληρωτικός αποκλεισμός» των δεξαμενόπλοιων

Ο Τραμπ διέταξε την Τρίτη τον «αποκλεισμό» όλων των δεξαμενόπλοιων πετρελαίου που τελούν υπό αμερικανικές κυρώσεις και εισέρχονται ή εξέρχονται από τη Βενεζουέλα, στο πλαίσιο της τελευταίας κίνησης της Ουάσινγκτον για την αύξηση της πίεσης προς τον Μαδούρο, στοχεύοντας την κύρια πηγή εσόδων της χώρας.

Παραμένει ασαφές πώς ακριβώς ο Τραμπ σκοπεύει να εφαρμόσει το μέτρο έναντι των πλοίων που έχουν τεθεί υπό κυρώσεις και αν θα καταφύγει στη χρήση της Ακτοφυλακής, όπως είχε πράξει την προηγούμενη εβδομάδα.

Η αμερικανική κυβέρνηση έχει ήδη μετακινήσει χιλιάδες στρατιώτες και σχεδόν δώδεκα πολεμικά πλοία στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου ενός αεροπλανοφόρου.

«Η Βενεζουέλα είναι πλήρως περικυκλωμένη από τη μεγαλύτερη Αρμάδα που έχει συγκροτηθεί ποτέ στην ιστορία της Νότιας Αμερικής», έγραψε ο Τραμπ σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Truth Social.

«Και θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο, και το σοκ για αυτούς θα είναι κάτι που δεν έχουν ξαναδεί ποτέ — μέχρι τη στιγμή που θα επιστρέψουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής όλο το Πετρέλαιο, τη Γη και τα άλλα Περιουσιακά Στοιχεία που προηγουμένως μας έκλεψαν».

Στην ίδια ανάρτηση, ο Τραμπ έγραψε: «Για την κλοπή των περιουσιακών μας στοιχείων, και για πολλούς άλλους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας, της διακίνησης ναρκωτικών και της εμπορίας ανθρώπων, το καθεστώς της Βενεζουέλας έχει χαρακτηριστεί ξένη τρομοκρατική οργάνωση. Ως εκ τούτου, σήμερα διατάσσω έναν πλήρη και ολοκληρωτικό αποκλεισμό όλων των δεξαμενόπλοιων πετρελαίου που τελούν υπό κυρώσεις και εισέρχονται και εξέρχονται από τη Βενεζουέλα».

Η απάντηση του Καράκας

Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας εξέδωσε ανακοίνωση την Τρίτη, κατηγορώντας τον Τραμπ ότι «παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, το ελεύθερο εμπόριο και την αρχή της ελεύθερης ναυσιπλοΐας», με μια «απερίσκεπτη και σοβαρή απειλή» κατά της χώρας.

«Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υποθέτει ότι το πετρέλαιο, η γη και ο ορυκτός πλούτος της Βενεζουέλας είναι ιδιοκτησία του», αναφέρει η ανακοίνωση, σχολιάζοντας την ανάρτηση του Τραμπ.

«Κατά συνέπεια, απαιτεί η Βενεζουέλα να παραδώσει άμεσα όλα τα πλούτη της. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών σκοπεύει να επιβάλει, με εντελώς παράλογο τρόπο, έναν υποτιθέμενο ναυτικό αποκλεισμό στη Βενεζουέλα με στόχο να κλέψει τον πλούτο που ανήκει στο έθνος μας».

Θανατηφόρα πλήγματα

Η ενισχυμένη αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή συνοδεύτηκε από μια σειρά στρατιωτικών πληγμάτων σε σκάφη που βρίσκονταν σε διεθνή ύδατα στην Καραϊβική και στον ανατολικό Ειρηνικό.

Η εκστρατεία αυτή, η οποία έχει προκαλέσει διακομματικό έλεγχο στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, έχει οδηγήσει στον θάνατο τουλάχιστον 95 ανθρώπων σε 25 γνωστά πλήγματα κατά πλοίων.

Άνοδος των τιμών του πετρελαίου

Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν περισσότερο από 1% κατά τη διάρκεια των ασιατικών συναλλαγών την Τετάρτη. Τα συμβόλαια του αμερικανικού αργού είχαν ήδη αυξηθεί πάνω από 1% στα 55,96 δολάρια το βαρέλι στις ασιατικές αγορές μετά την ανακοίνωση Τραμπ.

Την Τρίτη, οι τιμές του πετρελαίου είχαν κλείσει στα 55,27 δολάρια το βαρέλι, στο χαμηλότερο επίπεδο κλεισίματος από τον Φεβρουάριο του 2021.

Πηγές από την αγορά πετρελαίου ανέφεραν στο Reuters ότι οι τιμές ανεβαίνουν εν αναμονή μιας πιθανής μείωσης των εξαγωγών της Βενεζουέλας, αν και εξακολουθούν να αναμένουν να δουν πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί ο αποκλεισμός του Τραμπ και αν θα επεκταθεί και σε πλοία που δεν τελούν υπό κυρώσεις.

Ένταση

Η εκστρατεία πίεσης του Τραμπ κατά του Μαδούρο περιλαμβάνει αυξημένη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή και περισσότερα από δύο δεκάδες στρατιωτικά πλήγματα σε σκάφη στον Ειρηνικό Ωκεανό και την Καραϊβική Θάλασσα κοντά στη Βενεζουέλα.

Ο Τραμπ έχει επίσης δηλώσει ότι σύντομα θα ξεκινήσουν και χερσαία πλήγματα των ΗΠΑ κατά της χώρας της Νότιας Αμερικής.

Ο Μαδούρο έχει καταγγείλει ότι η στρατιωτική ενίσχυση των ΗΠΑ αποσκοπεί στην ανατροπή του και στην απόκτηση ελέγχου επί των πετρελαϊκών πόρων της χώρας – η οποία διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου στον κόσμο.

Η επικεφαλής του προσωπικού του Λευκού Οίκου, Σούζι Γουάιλς, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Vanity Fair, δήλωσε ότι ο Τραμπ «θέλει να συνεχίσει να ανατινάζει πλοία μέχρι ο Μαδούρο να σηκώσει λευκή σημαία».

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει χαρακτηρίσει επισήμως το καρτέλ De los Soles της Βενεζουέλας ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση, υποστηρίζοντας ότι στην ομάδα περιλαμβάνονται ο Μαδούρο και άλλοι ανώτατοι αξιωματούχοι.

Ο Μαδούρο, μιλώντας την Τρίτη πριν από την ανάρτηση του Τραμπ, δήλωσε: «Ο ιμπεριαλισμός και η φασιστική δεξιά θέλουν να αποικίσουν τη Βενεζουέλα για να πάρουν τον πλούτο της σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο, χρυσό και άλλα ορυκτά. Έχουμε ορκιστεί απολύτως να υπερασπιστούμε την πατρίδα μας και στη Βενεζουέλα η ειρήνη θα επικρατήσει».

Νομικά ερωτήματα

Οι Αμερικανοί πρόεδροι διαθέτουν ευρεία διακριτική ευχέρεια για την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο εξωτερικό, ωστόσο ο ισχυρισμός του Τραμπ περί «αποκλεισμού» συνιστά μια νέα δοκιμασία των ορίων της προεδρικής εξουσίας, σύμφωνα με τη διεθνολόγο Έλενα Τσάτσκο, καθηγήτρια διεθνούς δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ.

Οι αποκλεισμοί παραδοσιακά θεωρούνται επιτρεπτά «εργαλεία πολέμου», αλλά μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις, σημείωσε. «Υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα τόσο στο επίπεδο του εσωτερικού δικαίου όσο και στο επίπεδο του διεθνούς δικαίου», πρόσθεσε.

Ο Δημοκρατικός βουλευτής από το Τέξας, Χοακίν Κάστρο, χαρακτήρισε τον αποκλεισμό «αναμφίβολα πράξη πολέμου».

«Ένας πόλεμος που το Κογκρέσο δεν ενέκρινε ποτέ και που ο αμερικανικός λαός δεν θέλει», πρόσθεσε σε ανάρτησή του στο X.

Πτώση εξαγωγών και «σκιώδης στόλος»

Ένας άτυπος αποκλεισμός βρίσκεται ήδη σε ισχύ μετά την κατάσχεση, την περασμένη εβδομάδα, ενός δεξαμενόπλοιου πετρελαίου υπό κυρώσεις ανοιχτά των ακτών της Βενεζουέλας από τις ΗΠΑ. Έκτοτε, φορτωμένα πλοία που μεταφέρουν εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου παραμένουν στα ύδατα της Βενεζουέλας, αποφεύγοντας τον κίνδυνο κατάσχεσης.

Μετά την κατάσχεση, οι εξαγωγές βενεζουελανικού αργού μειώθηκαν απότομα, κατάσταση που επιδεινώθηκε περαιτέρω από κυβερνοεπίθεση η οποία έθεσε εκτός λειτουργίας τα διοικητικά συστήματα της κρατικής PDVSA αυτή την εβδομάδα.

Αν και πολλά από τα πλοία που παραλαμβάνουν πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα τελούν υπό κυρώσεις, άλλα πλοία που μεταφέρουν πετρέλαιο της χώρας ή αργό από το Ιράν και τη Ρωσία δεν έχουν υποστεί κυρώσεις. Ορισμένες εταιρείες, ιδίως η αμερικανική Chevron, μεταφέρουν βενεζουελανικό πετρέλαιο με τα δικά τους, εγκεκριμένα πλοία.

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής βενεζουελανικού αργού, το οποίο αντιστοιχεί περίπου στο 4% των εισαγωγών της. Τον Δεκέμβριο, οι αποστολές αναμένεται να φτάσουν κατά μέσο όρο πάνω από 600.000 βαρέλια ημερησίως, σύμφωνα με αναλυτές.

Προς το παρόν, η αγορά πετρελαίου είναι επαρκώς εφοδιασμένη και υπάρχουν εκατομμύρια βαρέλια αργού σε δεξαμενόπλοια ανοιχτά των ακτών της Κίνας που αναμένουν εκφόρτωση. Αν όμως ο αποκλεισμός παραμείνει σε ισχύ για μεγάλο χρονικό διάστημα, η απώλεια σχεδόν ενός εκατομμυρίου βαρελιών ημερησίως αναμένεται να ωθήσει τις τιμές προς τα πάνω.

Δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η νέα πολιτική, εφόσον εφαρμοστεί πλήρως, θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στον Μαδούρο.

Ο Ντέιβιντ Γκόλντουιν, πρώην διπλωμάτης ενέργειας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ανέφερε ότι αν οι εξαγωγές της Βενεζουέλας δεν αντικατασταθούν από αυξημένη εφεδρική παραγωγική ικανότητα του OPEC, ο αντίκτυπος στις τιμές του πετρελαίου θα μπορούσε να κυμανθεί μεταξύ πέντε και οκτώ δολαρίων ανά βαρέλι.

«Θα περίμενα ο πληθωρισμός να εκτοξευθεί και μαζική και άμεση μετανάστευση από τη Βενεζουέλα προς τις γειτονικές χώρες», δήλωσε ο Γκόλντουιν.

Από τότε που οι ΗΠΑ επέβαλαν ενεργειακές κυρώσεις στη Βενεζουέλα το 2019, οι έμποροι και τα διυλιστήρια που αγοράζουν βενεζουελανικό πετρέλαιο έχουν καταφύγει σε έναν «σκιώδη στόλο» δεξαμενόπλοιων που αποκρύπτουν τη θέση τους, καθώς και σε πλοία που έχουν τεθεί υπό κυρώσεις για μεταφορές ιρανικού ή ρωσικού πετρελαίου.

Μέχρι την περασμένη εβδομάδα, περισσότερα από 30 από τα 80 πλοία που βρίσκονταν στα ύδατα της Βενεζουέλας ή κατευθύνονταν προς τη χώρα τελούσαν υπό αμερικανικές κυρώσεις, σύμφωνα με στοιχεία της TankerTrackers.com.

Η υπόθεση του πετρελαίου πίσω από τη ρητορική Τραμπ

Η δήλωση του Τραμπ προκάλεσε άμεσα σύγχυση στις αγορές ενέργειας και στα μέσα ενημέρωσης, σημειώνει το Forbes.

Ο Τραμπ δεν παρείχε λεπτομέρειες για το πώς θα εφαρμοστεί ένας τέτοιος αποκλεισμός, υπό ποια νομική εξουσία θα λειτουργήσει ή αν θα εμπλακεί ο αμερικανικός στρατός. Ωστόσο, η διατύπωση σηματοδότησε μια απότομη κλιμάκωση από την επιβολή κυρώσεων σε αυτό που θα ισοδυναμούσε με άμεση οικονομική και δυνητικά στρατιωτική δράση.

Λίγο μετά την ανάρτηση, ο συνεργάτης του Forbes Ρόμπερτ Ρέιπιερ άρχισε να λαμβάνει μηνύματα με ερωτήματα για το τι ακριβώς εννοούσε ο Τραμπ. Ο ίδιος εκτιμά ότι κατανοεί το πλαίσιο που απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό από την αρχική κάλυψη.

Όπως εξηγεί, «πρόκειται για μια εταιρική απαλλοτρίωση που αφορούσε τον εργοδότη του σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες» – και η οποία, αφού αντιμετωπίστηκε μέσω δικαστηρίων, φαίνεται τώρα να επανέρχεται ως γεωπολιτικό σημείο τριβής.

«Η ανάλυση αυτή δεν αποτελεί υποστήριξη της θέσης του Τραμπ ούτε έγκριση της γλώσσας που χρησιμοποίησε, αλλά μια προσπάθεια αποσαφήνισης του ιστορικού και νομικού πλαισίου», επισημαίνει ο Ρέιπιερ.

Με βάση τη διατύπωση της ανάρτησης του Τραμπ, και ειδικά την απαίτησή του η Βενεζουέλα να «επιστρέψει στις ΗΠΑ όλο το Πετρέλαιο, τη Γη και τα άλλα Περιουσιακά Στοιχεία που προηγουμένως μας έκλεψαν», η πιο εύλογη αναφορά αφορά την απαλλοτρίωση αμερικανικών πετρελαϊκών περιουσιακών στοιχείων από τον πρώην πρόεδρο της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες, το 2007.

Εκείνη την περίοδο, με τις τιμές του πετρελαίου σε άνοδο, η κυβέρνηση Τσάβες κρατικοποίησε μεγάλα πετρελαϊκά έργα που διαχειρίζονταν ξένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της ConocoPhillips, όπου εργαζόταν τότε ο Ρέιπιερ.

Η εταιρεία είχε επενδύσει σημαντικά στη χώρα και τα μερίδιά της σε τρία μεγάλα έργα –Petrozuata, Hamaca και Corocoro– κατασχέθηκαν χωρίς αποζημίωση. Για όσους εργάζονταν τότε στον κλάδο, το γεγονός αυτό άλλαξε ριζικά την αντίληψη των εταιρειών για τους επιχειρηματικούς κινδύνους στη Βενεζουέλα.

Αυτό που ξεκίνησε ως εταιρική διαμάχη εξελίχθηκε σε μία από τις μεγαλύτερες ανεπίλυτες αμερικανικές αξιώσεις κατά ξένης κυβέρνησης.

Η ConocoPhillips προσέφυγε επί χρόνια σε διεθνή διαιτησία και τελικά κέρδισε πολλαπλές αποφάσεις. Πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2025, επικυρώθηκαν διακανονισμοί συνολικού ύψους περίπου 8,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων συν τόκοι. Η Βενεζουέλα έχει αρνηθεί σταθερά να πληρώσει.

Το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών έχει εξουσιοδοτήσει την ConocoPhillips να προχωρήσει σε διάφορες ενέργειες παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της κατάσχεσης βενεζουελανικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό. Αν και κατά καιρούς έχουν στοχοποιηθεί ορισμένα περιουσιακά στοιχεία, η πλήρης ανάκτηση παραμένει άπιαστη.

Η διατύπωση του Τραμπ ότι η Βενεζουέλα «έκλεψε» αμερικανικό πετρέλαιο ευθυγραμμίζεται άμεσα με αυτή τη νομική ιστορία. Παρότι η Βενεζουέλα επικαλείται κυριαρχικό δικαίωμα επί των πόρων της, διεθνή δικαστήρια έκριναν ότι η απαλλοτρίωση παραβίασε το διεθνές δίκαιο.

Ο Τραμπ φαίνεται να αναβαθμίζει αυτή την ανεπίλυτη νομική απόφαση σε ζήτημα επιβολής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Αυτό που καθιστά την ανάρτηση του Τραμπ εξαιρετική δεν είναι η ίδια η διαμάχη, αλλά η προτεινόμενη απάντηση. Ένας ναυτικός ή οικονομικός αποκλεισμός θα αποτελούσε μια δραματική στροφή από τα νομικά μέσα προς την εξαναγκαστική κρατική δράση.

Μια τέτοια κίνηση θα είχε τεράστιες συνέπειες.

Η Βενεζουέλα παραμένει εξαγωγέας πετρελαίου και η παρεμπόδιση της κυκλοφορίας δεξαμενόπλοιων θα μπορούσε να διαταράξει τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, να επιβαρύνει τις σχέσεις των ΗΠΑ με συμμάχους και να προκαλέσει αντίποινα από τη Βενεζουέλα και τους εταίρους της.

Θα έθετε επίσης σοβαρά ερωτήματα για το διεθνές δίκαιο, την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και τον ρόλο του Κογκρέσου.

Σε αυτό το στάδιο, παραμένει ασαφές αν η ανάρτηση του Τραμπ σηματοδοτεί επικείμενη πολιτική δράση ή αν πρόκειται για ρητορική πίεση με στόχο την εξαναγκαστική διαπραγμάτευση. Εκείνο που είναι σαφές είναι ότι ο ισχυρισμός περί «κλεμμένου πετρελαίου» βασίζεται σε μια τεκμηριωμένη, δικαστικά κριθείσα αλλά ανεπίλυτη νομική υπόθεση, η οποία επιστρέφει πλέον στο επίκεντρο των σχέσεων ΗΠΑ–Βενεζουέλας.