Η ταχύτητα με την οποία κινείται η διπλωματία τις τελευταίες ώρες είναι ιλιγγιώδης, αλλά το ερώτημα παραμένει: θα οδηγήσει σε απτά αποτελέσματα ή θα ναυαγήσει, όπως τόσες άλλες ειρηνευτικές προσπάθειες στη Μέση Ανατολή; Σε αυτή τη φάση υπάρχει τεράστια δυναμική προς μια συμφωνία για τη Γάζα, αλλά αυτό δεν αποτελεί εγγύηση ότι θα επιτευχθεί κιόλας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη νέα προειδοποίηση Τραμπ προς τη Χαμάς, που την κάλεσε να κινηθεί γρήγορα και διαμηνύσε ότι δεν θα δεχθεί καθυστερήσεις, η οργάνωση αργά το βράδυ του Σαββάτου, κατήγγειλε, σύμφωνα με το aljazeera ότι το Ισραήλ εξακολουθεί να διαπράττει «φρικτά εγκλήματα και σφαγές» στη Γάζα, σημειώνοντας πως «η συνεχιζόμενη αιματηρή κλιμάκωση εκθέτει τα ψέματα’ της κυβέρνησης Νετανιάχου σχετικά με τη ‘μείωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον άοπλων αμάχων».

Την ίδια ώρα, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, μετά τις πιέσεις που δέχθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ, φάνηκε να θέλει να δείξει πως έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Έτσι, στο διάγγελμά του, μίλησε με έναν νικηφόρο και εξαιρετικά σίγουρο τόνο, που πιθανότατα θα επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις οι οποίες αναμένεται να ξεκινήσουν στην Αίγυπτο, όπου μεταβαίνουν ο απεσταλμένος του Λευκού Οίκου Στιβ Γουίτκοφ και ο γαμπρός του Τραμπ Τζάρεντ Κούσνερ. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι έδωσε εντολή στους διαπραγματευτές να μεταβούν στην Αίγυπτο «για να οριστικοποιήσουν τις τεχνικές λεπτομέρειες», ενώ το Κάιρο επιβεβαίωσε ότι θα φιλοξενήσει επίσης μια αντιπροσωπεία της Χαμάς για συνομιλίες σχετικά με «τις συνθήκες και τις λεπτομέρειες της ανταλλαγής όλων των Ισραηλινών ομήρων και των Παλαιστινίων αιχμαλώτων».

Η ισραηλινή διαπραγματευτική ομάδα στην Αίγυπτο θα αποτελείται από τον υπουργό Στρατηγικών Υποθέσεων, Ρον Ντέρμερ, τον υπεύθυνο της κυβέρνησης για το ζήτημα των ομήρων, Γκαλ Χιρς, τον σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής του Μπενιαμίν Νετανιάχου, Οφίρ Φαλκ, τον ανώτερο αξιωματούχο της Σιν Μπετ «Μεμ» και τον ανώτερο αξιωματούχο της Μοσάντ «Νταλέτ», όπως δήλωσε ένα μέλος της ομάδας στην εφημερίδα The Times of Israel. Στην ομάδα θα συμμετάσχουν επίσης στελέχη της Μοσάντ, των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (IDF) και της Σιν Μπετ.

Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός δήλωσε ότι κινήθηκε σε πλήρη συντονισμό με τον Ντόναλντ Τραμπ και ότι απομόνωσαν πολιτικά τη Χαμάς. Χάρη στην απόφασή του να συνεχίσει τον πόλεμο για τόσο μεγάλο διάστημα, είπε στους ισραηλινούς το βράδυ του Σαββάτου, η Χαμάς συμφώνησε να απελευθερώσει όλους τους εναπομείναντες ομήρους, χωρίς οι ισραηλινές δυνάμεις να χρειαστεί να αποσυρθούν από τις θέσεις τους βαθιά μέσα στη Γάζα. Προσέθεσε μάλιστα ότι ελπίζει να ανακοινώσει την απελευθέρωση των ομήρων μέσα στις επόμενες ημέρες.

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, ωστόσο, προβλέπει ότι τα ισραηλινά στρατεύματα θα αρχίσουν να αποχωρούν με την έναρξη της εκεχειρίας, αν και η έκταση της απόσυρσης και το πόσο γρήγορα θα γίνει αυτή, παραμένουν ουσιαστικά δύο στοιχεία, που δεν έχουν προσδιοριστεί με λεπτομέρειες.

Ο Νετανιάχου, όμως, απείλησε ότι θα ξαναρχίσει τον πόλεμο εάν η Χαμάς δεν αφοπλιστεί στην επόμενη φάση των διαπραγματεύσεων. «Ή θα τηρηθεί το σχέδιο Τραμπ, ή ο αφοπλισμός θα γίνει από τις IDF», προειδοποίησε. Αυτή η απειλή λοιπόν αιωρείται πλέον πάνω από τις διαπραγματεύσεις που ξεκινούν. Και το μεγάλο ερώτημα είναι: Θα ξαναρχίσει ο Νετανιάχου τον πόλεμο μόλις απελευθερωθούν οι όμηροι;

Τα «θολά σημεία» του σχεδίου Τραμπ

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Μέσα σε αυτό που αποκαλείται «ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ» υπάρχουν ουσιαστικά δύο βασικά μέρη. Το πρώτο αφορά την επίτευξη εκεχειρίας και την επιστροφή των ομήρων. Το δεύτερο, σχετίζεται με την επίτευξη μιας συνολικής ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή και τη μακρινή προοπτική δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους.

Είναι αυτονόητο ότι η επίτευξη μιας εκεχειρίας, αν και δύσκολη, είναι σίγουρα πολύ πιο ρεαλιστική από την οριστική επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Αυτό που είναι σαφές όμως, είναι ότι αδιαμφισβήτητα πρόκειται για μια καθοριστική στιγμή.

Πλέον γνωρίζουμε ότι η Χαμάς δήλωσε πως αποδέχεται μέρη του σχεδίου Τραμπ. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργείται πραγματική δυναμική γύρω από την πρόταση. Ύστερα από σχεδόν δύο χρόνια έντονων και καταστροφικών συγκρούσεων, η περιοχή θα μπορούσε επιτέλους να κινείται προς μια διαρκή εκεχειρία – ίσως πολύ σύντομα – μαζί με την απελευθέρωση των υπολοίπων ομήρων.

Για πολλούς λόγους, η Χαμάς δεν είχε άλλη επιλογή παρά να αποδεχθεί τη συμφωνία, καθώς βρισκόταν υπό τεράστια πίεση, όχι μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και από τις αραβικές χώρες. Ωστόσο, η ανακοίνωση που εξέδωσε η οργάνωση περιλαμβάνει αρκετές επιφυλάξεις και δεν είναι σαφές εάν οι ΗΠΑ και, σε έναν βαθμό, το Ισραήλ θα εμπλακούν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.

Ανώτατες πηγές της Χαμάς εξάλλου δήλωσαν από την πρώτη στιγμή ότι είναι μη ρεαλιστικό να απελευθερωθούν οι όμηροι μέσα σε 72 ώρες: υπάρχουν πάρα πολλά ζητήματα, που πρέπει να διευθετηθούν, όπως το πώς και πού ακριβώς θα αποσυρθούν οι ισραηλινές δυνάμεις. Το βράδυ του Σαββάτου ο Ντόναλντ Τραμπ γνωστοποίησε ότι, έπειτα από διαπραγματεύσεις, το Ισραήλ έχει αποδεχθεί την «γραμμή αρχικής αποχώρησης», την οποία οι ΗΠΑ έχουν ήδη κοινοποιήσει στη Χαμάς. Μάλιστα, δημοσίευσε και έναν χάρτη, που τα ισραηλινά μέσα ερμηνεύουν ως εξής: Η αρχική γραμμή αποχώρησης, σύμφωνα με τον χάρτη του Τραμπ, δείχνει περίπου τα όρια ελέγχου του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας πριν από τη μεγάλη επίθεση στην πόλη της Γάζας, η οποία ξεκίνησε τον περασμένο μήνα. «Εκείνη την περίοδο, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) κατείχαν περίπου το 70% της επικράτειας της Γάζας.

«Αυτό σημαίνει ότι ο IDF θα συνεχίσουν να έχουν παρουσία στις νότιες περιοχές της Γάζας, Ράφα και Χαν Γιούνις, καθώς και σε μεγάλα τμήματα του βόρειου τμήματος της Λωρίδας, μαζί με τη ουδέτερη ζώνη σε άλλα μέρη της επικράτειας», σχολιάζουν οι Times of Israel.

«Είμαστε κοντά σε μια ειρηνευτική συμφωνία»

«Όταν η Χαμάς επιβεβαιώσει, η κατάπαυση πυρός θα είναι άμεσα ενεργή, η ανταλλαγή αιχμαλώτων και κρατουμένων θα αρχίσει, και θα δημιουργήσουμε τις συνθήκες για την επόμενη φάση αποχώρησης, που θα μας φέρει κοντά στο τέλος αυτής της 3.000 ετών καταστροφής» έγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος νωρίτερα είπε στον ιστότοπο Axios ότι «είμαστε κοντά» σε μια ειρηνευτική συμφωνία. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο Τραμπ προτίθεται να επιδιώξει την οριστικοποίηση της συμφωνίας μέσα στις επόμενες ημέρες. Το Axios αναφέρει επίσης ότι ο Τραμπ είπε στον Μπενιαμίν Νετανιάχου πως αυτή είναι η «ευκαιρία του για νίκη» και ότι «πρέπει να είναι εντάξει με το ειρηνευτικό σχέδιο». «Δεν έχει επιλογή. Μαζί μου, πρέπει να είσαι εντάξει», τόνισε ο Αμερικανός πρόεδρος.

Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα που ξεχωρίζει είναι αυτό του αφοπλισμού. Η ανακοίνωση της Χαμάς αποφεύγει οποιαδήποτε υπόσχεση για παράδοση των όπλων της, παρότι το σχέδιο το απαιτεί. Για το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό το σημείο είναι αδιαπραγμάτευτο.

Η Χαμάς γνωρίζει επίσης ότι, μόλις απελευθερώσει τους ομήρους, θα χάσει σχεδόν όλη τη διαπραγματευτική της ισχύ και ότι ουσιαστικά η συμφωνία αυτή βασίζεται στην εμπιστοσύνη στον λόγο του Ντόναλντ Τραμπ, δηλαδή αποτελεί για αυτή ένα μεγάλο ρίσκο.Θα είναι συνεχώς καχύποπτη μήπως το Ισραήλ απλώς ξαναρχίσει τον πόλεμο με μια πρόφαση, και θα επιδιώξει ακλόνητες εγγυήσεις από τον Τραμπ, μέσω του Κατάρ, ότι αυτό δεν θα συμβεί.

Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, θα φοβάται πως η Χαμάς θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη μείωση των επιθέσεων και την απόσυρση στρατευμάτων και για αυτό θα επιδιώξει διαβεβαιώσεις σχετικά με τα σημεία του σχεδίου Τραμπ που αφορούν τον αφοπλισμό της Χαμάς και την ενδεχόμενη εξορία των ηγετών της.

Φιλόδοξο αλλά ασαφές το σχέδιο Τραμπ

Και όλα τα παραπάνω αφορούν μόνο την επίτευξη της εκεχειρίας. Σε ό,τι αφορά τα ευρύτερα ζητήματα, το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ μπορεί να είναι φιλόδοξο, αλλά είναι και ασαφές. Αφήνει αναπάντητα πολλά ερωτήματα σχετικά με τα σύνορα, την ανοικοδόμηση, τη διακυβέρνηση και την ασφάλεια, καθώς και την αυτοδιάθεση των Παλαιστινίων. Πρόκειται για «εκρηκτικά» ζητήματα που έχουν τορπιλίσει προηγούμενες ειρηνευτικές προσπάθειες.

Η πραγματική πρόοδος από εδώ και πέρα θα εξαρτηθεί από λεπτομερείς διαπραγματεύσεις και από ειλικρινή διάθεση καλής πίστης από όλες τις πλευρές – κάτι που συχνά έλειπε στο παρελθόν. Βέβαια, ήδη κάποιες εξελίξεις που υπάρχουν είναι εντυπωσιακές.

Για πρώτη φορά, ένας Αμερικανός πρόεδρος έχει διατάξει το Τελ Αβίβ να σταματήσει τους βομβαρδισμούς στη Γάζα, και ο ισραηλινός στρατός φέρεται να περνά σε πιο αμυντική στάση, παρότι από τα ξημερώματα του Σαββάτου και παρά την έκκληση Τραμπ, τουλάχιστον 57 άνθρωποι σκοτώθηκαν από ισραηλινά πλήγματα.

«Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη επίδειξη του πώς η προσωπική επιρροή και δύναμη του Τραμπ αναδιαμορφώνει την πορεία αυτού του πολέμου. Προς το παρόν, λοιπόν, αυτό μοιάζει με την αρχή του τέλους των ενεργών συγκρούσεων, αλλά όχι ακόμα με μια συνολική ειρήνη. Μπορεί, ωστόσο, να είναι το πιο κοντινό σημείο στο οποίο έχει φτάσει η περιοχή εδώ και χρόνια σε κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει προς αυτήν την κατεύθυνση» σχολιάζει σε ανάλυσή του o Alex Rossi για το SkyNews.

Για σπάνιο γεγονός, με ιδιαίτερο πολιτικό βάρος κάνει λόγο και ο Ανταποκριτής του BBC στις ΗΠΑ, που καλύπτει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Tom Bateman, σχολιάζοντας τις «εντολές» Τραμπ στον βασικό περιφερειακό του σύμμαχο.

«Η εξέλιξη αυτή σημειώθηκε εν μέσω ενδείξεων ότι ο Τραμπ είχε αρχίσει να ενοχλείται όλο και περισσότερο από την ισραηλινή ηγεσία τις τελευταίες εβδομάδες, μετά το στρατιωτικό πλήγμα του Ισραήλ με στόχο διαπραγματευτές της Χαμάς στη Ντόχα, το οποίο εξόργισε τον αραβικό κόσμο και οδήγησε τελικά τον Τραμπ να υπογράψει μια άνευ προηγουμένου συμφωνία με εγγυήσεις ασφάλειας των ΗΠΑ για το Κατάρ», σχολιάζει. «Καθώς οι αραβικές χώρες έφεραν τον Τραμπ πιο κοντά στις θέσεις τους, φαίνεται ότι σε αντάλλαγμα έχουν ασκήσει αυξανόμενη πίεση στη Χαμάς. Και η προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση της οργάνωσης το βράδυ της Παρασκευήςήταν αρκετή ώστε ο Λευκός Οίκος να παρουσιάσει την απάντησή της ως αποδοχή του ειρηνευτικού σχεδίου του Τραμπ».

Αυτό που παρακινεί περισσότερο από όλα τον Τραμπ είναι η στιγμή που θα μπορέσει να πει πως πέτυχε την απελευθέρωση όλων των ομήρων και το τέλος του πολέμου. Οι περίπλοκες λεπτομέρειες για τη μεταπολεμική κατάσταση τον απασχολούν λιγότερο, όμως για τις δύο πλευρές είναι ζωτικής σημασίας. Υπάρχουν πολλές παγίδες ακόμα στον δρόμο προς τη συμφωνία.