Πόσο δεσμευμένο είναι το ΝΑΤΟ στην υπεράσπιση των Βαλτικών χωρών; Αυτό ήταν το ερώτημα που έθετε έμμεσα ο Βλαντίμιρ Πούτιν, όταν ρωσικά μαχητικά αεροπλάνα παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας την περασμένη εβδομάδα, σημειώνουν οι Financial Times.

Η δημόσια θέση του ΝΑΤΟ είναι ξεκάθαρη. H συμμαχία των 32 χωρών θα υπερασπιστεί κάθε σπιθαμή του εδάφους της. Αυτή η δέσμευση είναι ορατή στη στρατιωτική βάση Τάπα, κοντά στα ρωσικά σύνορα. Η Τάπα — που στα εσθονικά σημαίνει «σκοτώνω» — ήταν κάποτε σοβιετική αεροπορική βάση. Σήμερα είναι η κύρια βάση του εσθονικού στρατού και μιας νατοϊκής μάχιμης δύναμης με επικεφαλής τους Βρετανούς.

Η ισχύς πυρός στην βάση Τάπα

Οι Βρετανοί στρατιώτες μαζί με ένα μικρότερο απόσπασμα από τη Γαλλία, διαθέτουν εντυπωσιακή ισχύ πυρός στη βάση — συμπεριλαμβανομένων αρμάτων μάχης Challenger 2, πυροβολικού με στοιχεία Archer και τεθωρακισμένων οχημάτων τύπου Griffon. Οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Εσθονοί στρατιώτες έχουν ενιαία δομή διοίκησης και θα πολεμούσαν μαζί — εάν ποτέ υπήρχε ζήτημα ρωσικής εισβολής στην Εσθονία, σημειώνει ο Γιδεών Ρασμάν, στους Financial Times.

Οι στρατιώτες στην Τάπα εκπαιδεύονται να αποκρούσουν μια πλήρους κλίμακας ρωσική επίθεση. Ωστόσο, οι δυτικοί στρατηγικοί αναλυτές θεωρούν πιο πιθανό ότι η Ρωσία θα προχωρούσε αρχικά σταδιακά — εξαπολύοντας μικρές, αμφίσημες επιχειρήσεις, σχεδιασμένες να δοκιμάσουν τις αντιδράσεις και την ενότητα του ΝΑΤΟ.

Η παραβίαση του εσθονικού εναέριου χώρου την περασμένη εβδομάδα ταιριάζει σε αυτό το μοτίβο, ιδιαίτερα αφού ακολούθησε μια μεγάλη εισβολή ρωσικών drones στην Πολωνία την προηγούμενη εβδομάδα. Μερικά από τα drones καταρρίφθηκαν από νατοϊκά αεροσκάφη και από τότε οι σύμμαχοι έχουν αναπτύξει περισσότερα αεροπλάνα στα ανατολικά σύνορα.

Οι εσωτερικές διαφωνίες του ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ θα συζητήσει αργότερα αυτή την εβδομάδα πώς να απαντήσει στην παραβίαση στην Εσθονία. Υπάρχουν ορισμένοι εντός της συμμαχίας που υποστηρίζουν ότι, στο μέλλον, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να καταρρίπτει ρωσικά αεροπλάνα που παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της. Όμως άλλοι, ιδίως στις ΗΠΑ, πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε επικίνδυνη κλιμάκωση.

Η Ρωσία μπορεί σταδιακά να εντείνει τις προκλήσεις της για να δοκιμάσει αυτές τις λανθάνουσες διαιρέσεις στο ΝΑΤΟ. Ένα σενάριο που συζητείται εδώ και καιρό είναι η εισβολή ρωσικών χερσαίων δυνάμεων σε μία από τις βαλτικές χώρες — ίσως με το πρόσχημα της προστασίας των εθνοτικών Ρώσων.

Ο απώτερος στόχος του Κρεμλίνου είναι να αποδείξει ότι η αμοιβαία εγγύηση ασφαλείας του ΝΑΤΟ (Άρθρο 5) είναι άνευ αξίας. Αν οι Ρώσοι το κατάφερναν αυτό, τότε ίσως προσπαθούσαν να απομονώσουν και να πλήξουν μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες μία-μία — χωρίς ποτέ να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τη συνδυασμένη ισχύ του ΝΑΤΟ.

Η αβεβαιότητα σχετικά με την απάντηση της Ουάσιγκτον είναι το κλειδί στις δοκιμές της Μόσχας. Οι ΗΠΑ παρέχουν περίπου το 40% των στρατιωτικών μέσων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και ορισμένες από τις πιο προηγμένες δυνατότητές του. Υπάρχουν επίσης Αμερικανοί στρατιώτες στις βαλτικές χώρες. Μονάδα πυροβολικού Himars εκτέλεσε πρόσφατα ασκήσεις στη βάση της Τάπα και μια αμερικανική ίλη αρμάτων αναμένεται να φτάσει σύντομα.

Οι διαφωνίες μεταξύ Τραμπ και Βαλτικών χωρών

Αλλά αν οι Ρώσοι προχωρούσαν ποτέ σε μια μεγάλη εισβολή στην Εσθονία ή σε άλλο μέλος του ΝΑΤΟ, είναι προφανές το ερώτημα πώς θα αντιδρούσε ο Ντόναλντ Τραμπ. Όπως είπε την περασμένη εβδομάδα ο Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας: «Αν υπάρξει εισβολή και επίθεση… τι μπορεί να περιμένει ο Πούτιν; Τον 6ο Αμερικανικό Στόλο να μπαίνει στη Βαλτική ή ένα τηλεφώνημα για συνάντηση στην Αλάσκα;»

Κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει πραγματική ένταση μεταξύ της διοίκησης Τραμπ και των βαλτικών συμμάχων της. Στην Ουάσιγκτον, υπάρχουν παράπονα για την «εσθονιοποίηση» της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής — αναφορά στο γεγονός ότι η Κάγια Κάλας, επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, είναι πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας.

Σε τμήματα της διοίκησης Τραμπ, οι Βαλτικοί θεωρούνται επικίνδυνα επιθετικοί στη στάση τους απέναντι στον Πούτιν. Σε πρόσφατη συνάντηση υψηλού επιπέδου στο Πεντάγωνο, αξιωματούχοι από τις Βαλτικές χώρες κατηγορήθηκαν ότι έχουν «ιδεολογική» αντίθεση έναντι της Ρωσία.

Η καχυποψία μεταξύ των Βαλτικών χωρών  και των ΗΠΑ είναι αμοιβαία. Στους διαδρόμους του εσθονικού Υπουργείου Εξωτερικών την περασμένη εβδομάδα — ακριβώς έξω από τα γραφεία των ανώτερων αξιωματούχων — είδα μια μεγάλη αναπαραγωγή της καταμέτρησης ψήφων από την περσινή (Φεβρουάριος) συζήτηση του ΟΗΕ για την Ουκρανία, στην οποία οι ΗΠΑ ψήφισαν μαζί με τους Ρώσους. Το μήνυμα ήταν σαφές: Μην υποθέτετε ότι η Αμερική του Τραμπ είναι στο πλευρό μας.

Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ πιο συνεπείς από τη διοίκηση Τραμπ στην επιμονή τους για την ανάγκη αντιμετώπισης της ρωσικής επιθετικότητας. Όμως ανησυχούν πολύ για την ιδέα να πολεμήσουν τη Ρωσία χωρίς τις ΗΠΑ στο πλευρό τους — χαρακτηριστικό το μαρτύριο για το αν θα μπορούσε ποτέ να αναπτυχθεί μια «ευρωπαϊκή δύναμη αποτροπής» στην Ουκρανία χωρίς μια αμερικανική «ασφάλεια» πίσω της.

Η αμοιβαία αβεβαιότητα

Αλλά όσο το ΝΑΤΟ πρέπει να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα, το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ρωσία. Ο Τραμπ είναι τόσο απρόβλεπτος, που οι αντιδράσεις του σε μια διεθνή κρίση δεν μπορούν να προβλεφθούν. Πολλοί παρατηρητές του Τραμπ υπέθεσαν ότι δεν θα ενέκρινε ποτέ αμερικανική συμμετοχή στον βομβαρδισμό του Ιράν. Κι όμως, αυτό ακριβώς έκανε, νωρίτερα φέτος.

Ακόμη κι αν η Αμερική κρατούσε αποστάσεις σε μια κρίση στη Βαλτική, Βρετανοί, Γάλλοι, Γερμανοί και Καναδοί έχουν στρατεύματα ανεπτυγμένα εκεί που έχουν δεσμευτεί να πολεμήσουν. Η Πολωνία και η Φινλανδία — και οι δύο καλά εξοπλισμένες χώρες — γνωρίζουν ότι η δική τους ασφάλεια συνδέεται στενά με τη μοίρα της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας. Πιθανότατα κι αυτές θα υπερασπίζονταν τις Βαλτικές χώρες.

Θα ήταν ένα παράτολμο στοίχημα για τον Πούτιν να δοκιμάσει τη βούληση των χωρών του ΝΑΤΟ να υπερασπιστούν τα ανατολικά σύνορα της συμμαχίας. Δυστυχώς, όπως ανακάλυψε ο κόσμος όταν οι ρωσικές δυνάμεις προέλασαν στο Κίεβο το 2022, ο Πούτιν είναι κάτι παραπάνω από ικανός να κάνει παράτολμα στοιχήματα.