Η Ιαπωνία αποτελεί βασικό στοιχείο στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και την ισορροπία του και αυτό ο Ντόναλντ Τραμπ το γνωρίζει καλά. Με βάση τα δικά του κριτήρια, θα μπορούσε να ειπωθεί πλέον ότι η επιθετική του προσέγγιση στο ζήτημα των δασμών αποδίδει απτά αποτελέσματα, σχολιάζει το BBC και άλλα διεθνή ΜΜΕ.

Από την αρχή, η αμερικανική πλευρά προέβαλλε την πιθανότητα μιας συμφωνίας με την Ιαπωνία, αλλά παρά τις επανειλημμένες αντιπροσωπείες, η συμφωνία παρέμενε περίεργα άπιαστη – μέχρι τώρα. Η συμφωνία που τελικά επιτεύχθηκε, είναι μια νίκη για την προσέγγιση Τραμπ, ειδικά αν η Ιαπωνία αποτελέσει το ντόμινο που θα παρασύρει και τον υπόλοιπο κόσμο να ακολουθήσει.

Η Ιαπωνία έχει τώρα την καλύτερη συμφωνία — ή καλύτερα, τη λιγότερο κακή — από όλες τις χώρες με μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα έναντι των ΗΠΑ. Ο γενικός δασμός 15% που θα επιβάλλεται στα ιαπωνικά αγαθά που εισάγονται στις ΗΠΑ είναι υψηλότερος από τον δασμό 10% του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ.

«Όπως έχω αναφέρει ξανά, η οργή των Ιαπώνων διαπραγματευτών κατά τις συνομιλίες καταγράφηκε από διπλωμάτες στην Ουάσινγκτον, οι οποίοι έχουν συνηθίσει στην εξαιρετική ευγένεια του έθνους. Το Τόκιο έπαιζε σκληρό παιχνίδι. Ο Ιάπωνας υπουργός Οικονομικών περιέγραψε το 1,1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου που κατέχει η Ιαπωνία — τα περισσότερα στον κόσμο — ως “χαρτί” που θα μπορούσε να πέσει στο τραπέζι», σχολιάζει στο BBC o Feisal Islam.

Οι φήμες για hedge funds στην Ιαπωνία που πωλούσαν αμερικανικά ομόλογα μετά την ανακοίνωση των δασμών από τον Τραμπ τον Απρίλιο — που ονόμασε «Ημέρα Απελευθέρωσης» — πυροδότησαν ευρύτερη πώληση και σημαντικά ερωτήματα για την οικονομία των ΗΠΑ και το καθεστώς του δολαρίου ως ασφαλoύς καταφυγίου.

Έτσι, η επίτευξη συμφωνίας είναι εξαιρετικά σημαντική από μόνη της, αλλά και ως παράδειγμα για άλλα μεγάλα οικονομικά μπλοκ, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η οποία φαίνεται ότι ακολουθεί

Η συμφωνία ανακοινώνεται την ημέρα που η Ιαπωνία φιλοξενεί ηγέτες της ΕΕ στο Τόκιο. Υπήρχαν συζητήσεις για το αν Ιαπωνία, ΕΕ και Καναδάς θα συντόνιζαν την αντίδρασή τους. Αυτή η συμφωνία βάζει τέλος σε κάθε τέτοια πρωτοβουλία. Και τελικώς πληροφορίες των Financial Times ανέφεραν ότι οι ΗΠΑ είναι πολύ κοντά σε παρόμοια συμφωνία  για δασμολόγηση 15% και με την ΕΕ.

Ο κόσμος αναμένει τις λεπτομέρειες, αλλά είναι σαφές ότι η Ιαπωνία έχει προστατεύσει τις γεωργικές της εισαγωγές, αν και θα εισάγει περισσότερο αμερικανικό ρύζι.  Δεν είναι σαφές τι μπορεί να αλλάξει την έλλειψη δημοτικότητας των μεγάλων αμερικανικών αυτοκινήτων στην Ιαπωνία, αν και οι ιαπωνικές ιδιωτικές εταιρείες θα υποστηριχθούν για να επενδύσουν μισό τρισεκατομμύριο δολάρια στις ΗΠΑ, με κάποια μορφή.

Η Ιαπωνία προχώρησε σε αυτή τη συμφωνία ενώ θα μπορούσε να περιμένει για να δει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα και πώς θα αντιδράσουν οι διεθνείς αγορές όταν τεθούν σε ισχύ οι πιο αυστηροί δασμοί του Τραμπ για πολλές χώρες την 1η Αυγούστου.

Η πολιτική αδυναμία του Πρωθυπουργού της Ιαπωνίας στο εσωτερικό ενδέχεται να έπαιξε ρόλο, αν και και άλλες χώρες, όπως η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες, έχουν επίσης συνάψει συμφωνίες.

Η ευρύτερη εικόνα είναι μια κουρασμένη αποδοχή του ότι οι ΗΠΑ επιβάλλουν πλέον δασμούς που πριν ένα χρόνο θα θεωρούνταν αδιανόητοι σε στενούς συμμάχους, από φόβο για κάτι χειρότερο. Για το λόγο αυτό η ΕΕ απείλησε να εφαρμόσει συγκεκριμένα αντίμετρα, αν δεν επιτευχθεί συμφωνία. Στην πράξη όλες ανεξαιρέτως οι πλευρές θέλουν εμπορική συμφωνία και δεν θέλουν πόλεμο.

Τα έσοδα από δασμούς αυξάνονται για τις ΗΠΑ

Οι δασμοί αποφέρουν πλέον σημαντικά έσοδα στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, χωρίς αντίποινα κατά των αμερικανών εξαγωγέων. Πάνω από 100 δισ. δολάρια μέχρι στιγμής φέτος, δηλαδή περίπου το 5% των ομοσπονδιακών εσόδων προέρχεται από δασμούς, έναντι περίπου 2% κατά μέσο όρο.  Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, θεωρεί ότι τα ετήσια έσοδα από δασμούς θα φτάσουν τα 300 δισ. δολάρια.

Αν και απέχει πολύ από τα έσοδα που προέρχονται από τη φορολογία εισοδήματος, πρόκειται για ένα σημαντικό ποσό. Εισπράττεται χωρίς άμεσα αντίποινα και προς το παρόν χωρίς την αναταραχή στις αγορές που είδαμε παλαιότερα.

Ωστόσο, η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Ποιος πληρώνει στην πραγματικότητα αυτούς τους δασμούς; Τελικά, μεγάλο μέρος του κόστους το επωμίζονται οι Αμερικανοί καταναλωτές, μέσω των αυξημένων τιμών στα εισαγόμενα προϊόντα.

Στο παρελθόν, ο Μπέσεντ και άλλοι πρότειναν ότι η αύξηση της αξίας του δολαρίου θα βοηθούσε στην άμβλυνση του κόστους των εισαγωγών για τους καταναλωτές. Το αντίθετο συνέβη.

Το δολάριο έχει σημειώσει πτώση κατά 10% το πρώτο εξάμηνο του έτους έναντι ενός καλαθιού παγκόσμιων νομισμάτων. Αυτό προσθέτει περαιτέρω κόστος στις εισαγωγές, πέραν των ίδιων των δασμών.

Οι δυσμενείς επιπτώσεις

Ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Άντριου Μπέιλι, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι «το πιο συνωστισμένο trade στις αγορές αυτή τη στιγμή είναι το ‘short dollar’».  Πρόσθεσε ότι τα καθιερωμένα μοτίβα ασφαλούς καταφυγίου στις αγορές, ειδικά του δολαρίου, «ουσιαστικά καταρρέουν».

Γίνεται πλέον «μείωση έκθεσης» στο δολάριο, καθώς εταιρείες και traders προχωρούν σε συναλλαγές ή «αντιστάθμιση κινδύνου» (hedges) για να προστατευτούν από την πτώση του, είπε ο διοικητής.

Υπάρχει υποψία στις αγορές ότι αυτό το ασθενέστερο δολάριο ίσως αποτελεί σκόπιμο στόχο των παρεμβάσεων αυτών, με σκοπό την ενίσχυση, για παράδειγμα, της ανταγωνιστικότητας των Αμερικανών βιομηχάνων στις φθίνουσες περιοχές (Rust Belt).

Πέραν αυτού, οι ΗΠΑ βοήθησαν παράλληλα τον μεγάλο ανταγωνιστή τους, την Κίνα, να παρουσιάσει τον εαυτό της ως έναν πιο σταθερό εμπορικό εταίρο στον υπόλοιπο κόσμο.

Σε αυτό το πρώτο στάδιο του μεγάλου παγκόσμιου εμπορικού πολέμου, η Ιαπωνία αποτελεί μια σημαντική νίκη για τον Λευκό Οίκο, που θα αντεπιτεθεί απέναντι στην άποψη ότι «ο Τραμπ πάντα το βάζει στα πόδια» (Trump Always Chickens Out – TACO).

Πάντως, παρά το ότι η συμφωνία με την Ιαπωνία και ενδεχομένως με την ΕΕ μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερες φαινομενικές νίκες του Τραμπ πριν από τις προθεσμίες της επόμενης εβδομάδας και να τροφοδοτήσουν με ενθουσιασμό τις αγορές, η ευρύτερη οικονομική εικόνα παραμένει πολύ πιο θολή.