Η επιθετική πολιτική δασμών που προωθεί ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, προκάλεσε μεταβολές στις εμπορικές ροές και στην ανάπτυξη στις μεγάλες οικονομίες πριν ουσιαστικά αρχίσει η εφαρμογή τους, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν τις τελευταίες ημέρες.

Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος σημειώθηκε στις ίδιες τις ΗΠΑ, όπου το ΑΕΠ μειώθηκε το α’ τρίμηνο κατά 0,3%, για πρώτη φορά από το 2022 που η αμερικανική οικονομία έβγαινε από την κρίση της πανδημίας. Η μείωση του ΑΕΠ προκάλεσε αίσθηση καθώς η ανάπτυξη στις ΗΠΑ ήταν ιδιαίτερα ισχυρή την προηγούμενη διετία και ανήλθε στο 2,3% το δ’ τρίμηνο του 2020, ενώ οι αναλυτές ανέμεναν μία επιβράδυνσή της αλλά σε καμία περίπτωση έναν αρνητικό ρυθμό.

Εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών στις ΗΠΑ

Η αρνητική έκπληξη οφείλεται κυρίως στην εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών προϊόντων στις ΗΠΑ κατά 51%, με τις επιχειρήσεις να σπεύδουν να ενισχύσουν τα αποθέματά τους πριν από την επιβολή των δασμών για να αποφύγουν τις αυξήσεις τιμών που αναπόφευκτα θα προκαλούσαν αυτοί. Ο αρνητικός αντίκτυπος των εισαγωγών στο ΑΕΠ ήταν της τάξης των πέντε ποσοστιαίων μονάδων, ένα πρωτοφανές μέγεθος για την αμερικανική οικονομία, τουλάχιστον για τις τελευταίες δεκαετίες.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η συζήτηση για τους δασμούς ξεκίνησε αμέσως μετά τις 20 Ιανουαρίου, όταν ο Τραμπ ανέλαβε την προεδρία, αλλά τα πρώτα μέτρα που αφορούσαν στις εισαγωγές από τον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα επιβλήθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου και τις αρχές Μαρτίου, ενώ οι σαρωτικοί δασμοί ανακοινώθηκαν στις 2 Απριλίου, αυξάνοντας τον μέσο δασμολογικό συντελεστή στις ΗΠΑ πάνω από το 20%, το υψηλότερο επίπεδο εδώ και έναν αιώνα.

Ο Τραμπ περιόρισε στη συνέχεια τους δασμούς στο 10%, δίνοντας αναστολή 90 ημερών στην εφαρμογή υψηλότερων συντελεστών που είχαν ανακοινωθεί για μία σειρά χωρών – μεταξύ των οποίων και για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (20%) – ώστε να δοθεί δυνατότητα να υπάρξουν νέες εμπορικές συμφωνίες μέσα από διαπραγματεύσεις. Από τον Μάρτιο και μετά εφαρμόζονται και κλαδικοί δασμοί – στο αλουμίνιο και τον χάλυβα (25%) και στη συνέχεια τα αυτοκίνητα, που αφορούν στις εισαγωγές από όλες τις χώρες.

Μείωση δημοσίων δαπανών

Αρνητικά, αλλά σε μικρότερο βαθμό, στο ΑΕΠ των ΗΠΑ συνέβαλε και η μείωση των δημόσιων δαπανών κατά 5,1% συνολικά (και 1,4% σε ομοσπονδιακό επίπεδο), στο πλαίσιο των μέτρων περιορισμού του τεράστιου ελλείμματος και χρέους, με αιχμή του δόρατος τα μέτρα της υπηρεσίας κυβερνητικής αποδοτικότητας (DOGE) υπό τον δισεκατομμυριούχο και πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο, Ιλον Μάσκ. Η κατανάλωση συνέχισε να αυξάνεται αλλά με βραδύτερο ρυθμό από τα προηγούμενα τρίμηνα (κατά 1,8% έναντι 4% στο προηγούμενο τρίμηνο), ενώ οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 7,8%, κυρίως όμως λόγω της αύξησης στον κεφαλαιουχικό εξοπλισμό (22,5%) που μάλλον αντανακλά επίσης την επίσπευση αγορών από τις επιχειρήσεις εν όψει της επιβολής δασμών.

Αν και η συνολική εικόνα του ΑΕΠ δεν είναι τέτοια που να δείχνει την είσοδο σε ύφεση, τουλάχιστον στη φάση αυτή, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αμερικανική οικονομία έχει επηρεασθεί αρνητικά από την εμπορική πολιτική του Τραμπ και την αβεβαιότητα που προκαλεί σε καταναλωτές και επιχειρήσεις. Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι θα κινηθεί προς την ύφεση – που τεχνικά ορίζεται με δύο συνεχόμενα τρίμηνα μείωσης του ΑΕΠ – στο β’ εξάμηνο του 2025.

Η ταχεία αποθεματοποίηση εμπορευμάτων στις ΗΠΑ οδήγησε, από την άλλη πλευρά, σε επιτάχυνση των εξαγωγών από την Κίνα και άλλους βασικούς εμπορικούς εταίρους τους, περιλαμβανομένων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μεταποιητική δραστηριότητα στην Κίνα είχε αυξηθεί στο α’ τρίμηνο καθώς ήταν υψηλές οι παραγγελίες από την Αμερική, αλλά μετά την επιβολή των δασμών, οι οποίοι πλέον κινούνται σε απαγορευτικά επίπεδα (145%), οι παραγγελίες μειώθηκαν σημαντικά, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας στις κινεζικές μεταποιητικές επιχειρήσεις για τον Απρίλιο.

Αυξάνεται έτσι η πίεση να κλιμακώσει η κυβέρνηση στο Πεκίνο τα μέτρα στήριξης της οικονομίας, αν και είναι αμφίβολο αν αυτά θα είναι αρκετά για να συντηρήσουν ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 5%, όπως στα τελευταία χρόνια. Οικονομολόγος της Capital Economics σημείωσε ότι η δημοσιονομική στήριξη είναι απίθανο να αντισταθμίσει πλήρως τη μείωση της εξωτερικής ζήτησης και προβλέπει υποχώρηση της ανάπτυξης στο 3,5% φέτος.

Τα στοιχεία για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης

Τα στοιχεία για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης στο α’ τρίμηνο ήταν καλύτερα από το αναμενόμενο, καθώς αυτό αυξήθηκε 0,4% έναντι αύξησης 0,2% στο δ’ τρίμηνο του 2024 και 1,2% σε ετήσια βάση. Η ανάλυση από την Eurostat των μεγεθών που συνέβαλαν στο τελικό αποτέλεσμα του ΑΕΠ θα γίνει στις αρχές Ιουνίου, αλλά είναι πολύ πιθανό αυτό να επηρεάστηκε σημαντικά από μία αύξηση των εξαγωγών που κάλυψαν τις ανάγκες αποθεματοποίησης στις ΗΠΑ.

Σε κάθε περίπτωση, ο αρνητικός αντίκτυπος από τους δασμούς στις ΗΠΑ αναμένεται να φανεί στα στοιχεία του β’ τριμήνου, δεδομένου ότι οι Ευρωπαίοι εξαγωγείς έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν δασμούς 10% για τα περισσότερα προϊόντα και 25% για τα αυτοκίνητα, το αλουμίνιο και τον χάλυβα. Τα αρνητικό σοκ ζήτησης, επομένως, θα πλήξει και την Ευρωζώνη μαζί με την αβεβαιότητα των καταναλωτών και των επιχειρήσεων.

Πηγή πληροφοριών: ΑΠΕ-ΜΠΕ