Τέσσερα χρόνια μετά την τελευταία πενταμερή διάσκεψη του 2021, οι εγγυήτριες δυνάμεις, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης συνέρχονται κατόπιν της πρόσκλησης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό.

Το πρωί της Τρίτης 18 Μαρτίου, ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών θα έχει διμερείς συναντήσεις με κάθε πλευρά και θα ακολουθήσει το μεσημέρι η συνεδρία της ολομέλειας στο Palais des Nations (Μέγαρο των Εθνών), την έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη.

Εν τω μεταξύ, το βράδυ της Δευτέρας (17/3) πραγματοποιήθηκε δείπνο εργασίας, που αποτέλεσε την εναρκτήρια φάση της πενταμερούς διάσκεψης.

Στις άτυπες συζητήσεις συμμετείχαν οι επικεφαλής των αντιπροσωπειών: ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, ο Τούρκος υπουργός, Εξωτερικών Χακάν Φιντάν και ο υφυπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου για Ευρωπαϊκά Θέματα Στίβεν Ντόιτι, συν ακόμη ένα μέλος από την κάθε αντιπροσωπεία.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, κατά τη διάρκεια του δείπνου διατύπωσε την πρώτη του προσέγγιση με στόχο την άρση του αδιεξόδου και την επανέναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων. Ωστόσο όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές εκκινούν από παντελώς διαφορετικές αφετηρίες οπότε το συγκεκριμένο σενάριο δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες.

Ελλάδα και Κύπρος προσέρχονται με ενιαία γραμμή και επαναλαμβάνουν ότι λύση του Κυπριακού μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από το πλαίσιο των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή για μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία.

Η Ελλάδα έχει παίξει έναν εποικοδομητικό ρόλο προκειμένου να μείνουν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας και σε σύμπνοια με την Κυπριακή Δημοκρατία, έχει εξαντλήσει όλους τους διπλωματικούς διαύλους, έτσι ώστε το Κυπριακό να καταστεί μείζον θέμα στην Ατζέντα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ.

«Η διαίρεση δεν μπορεί ποτέ να είναι λύση» υπογράμμισε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, υπερθεματίζοντας της απόφασης της Ευρώπης να συμμετάσχει με παρατηρητή στις συζητήσεις.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία φέρνει προ τετελεσμένων τη διάσκεψη, με τον ηγέτη του ψευδοκράτους Ερσίν Τατάρ, να δυναμιτίζει το κλίμα, απορρίπτοντας κάθε συζήτηση στη βάση των συνομιλιών του Κραν Μοντανά για Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία.

Στην ίδια γραμμή Τατάρ τα τουρκικά ΜΜΕ «ψαλιδίζουν» τις προσδοκίες με την Hürriyet χαρακτηριστικά να επισημαίνει ότι «η Τουρκία δεν αναμένει από τη σύνοδο κορυφής να ξεκινήσει μια νέα διαδικασία».

«Έχουμε κάνει τις προετοιμασίες μας γι’ αυτό που θα πούμε. Ας ελπίσουμε ότι όλα θα πάνε καλά. Είναι κι αυτό ένα βήμα και μια διαδικασία» δήλωσε ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, κατά την άφιξή του στην άτυπη πενταμερή συνάντηση, σύμφωνα με το Anadolu.

«Θα ζητήσουμε από τη διεθνή κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη να τους ενθαρρύνουν λίγο (σ.σ. εννοεί τους Ελληνοκυπρίους) για αυτή τη συνεργασία. Στην Κύπρο υπάρχουν πραγματικότητες. Δεν μπορεί να φτάσει κανείς πουθενά αν δεν δει την πραγματικότητα στην Κύπρο. Ως εκ τούτου, εμείς παραμένουμε σταθεροί, εκεί όπου έχουμε βρεθεί. Ήρθαμε για να διατηρήσουμε αυτή τη θέση. Δεν κοιτάμε πίσω αλλά μπροστά» πρόσθεσε.

Η ατζέντα της συνάντησης και τα «αγκάθια»

Με δεδομένη την τεράστια απόσταση που χωρίζει τους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό και καθώς δεν υπάρχει κανένα σημάδι που να υποδεικνύει ότι η Άγκυρα θα κάνει ουσιαστικά πίσω βήματα στη διχοτομική λογική της, Αθήνα και Λευκωσία υπογραμμίζουν την ανάγκη διατήρησης μιας ανοικτής διαδικασίας διαλόγου, καθώς εν μέσω της ρευστής γεωπολιτικής κατάστασης που επικρατεί παγκοσμίως και με δεδομένο τον τουρκικό αναθεωρητισμό, ουδείς θέλει να βρεθεί ενώπιον νέων τετελεσμένων όπως αυτά που καταγράφηκαν στα Βαρώσια (2021) και στην Πύλα (2023).

Η αποφυγή του αδιεξόδου είναι στόχος και του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, εξ ου και αναμένονται με ενδιαφέρον τόσο η προσέγγισή του όσο και οι πιθανές προτάσεις του, που θα εξεταστούν εν πρώτοις στις διμερείς επαφές με τους υπουργούς Εξωτερικών των εγγυητριών δυνάμεων, τον κ. Χριστοδουλίδη και τον κ. Τατάρ το πρωί της Τρίτης και στη συνέχεια στην πενταμερή το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Ούτε όμως η Τουρκία επιθυμεί να χρεωθεί, τουλάχιστον προς ώρας, ένα νέο αδιέξοδο, ειδικά την ώρα που επιχειρεί να διαδραματίσει έναν συγκεκριμένο ρόλο στις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις που αφορούν και τη συμμετοχή της στη διαδικασία επίτευξης της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας.

Προκειμένου, λοιπόν, να διατηρηθεί «ζωντανή» η διαδικασία δεν αποκλείεται στο τέλος της ημέρας να δούμε έναν οδικό χάρτη με συγκεκριμένες κινήσεις στη λογική μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, όπως το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης. Κατά γενική ομολογία, πάντως, η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων δεν είναι κοντά, από την άλλη πλευρά όμως, όπως υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές από τη Λευκωσία στην πενταμερή της Γενεύης «θα μπουν συγκεκριμένα πράγματα στο τραπέζι. Υπάρχει μια διεργασία σε εξέλιξη. Αυτή τη στιγμή ουδείς θέλει να “σκοτωθεί” η διαδικασία».

Ο Νίκος Χριστοδουλίδης αναδεικνύει και τη γεωπολιτική συγκυρία ως πιθανό παράγοντα που θα μπορούσε να οδηγήσει στην επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται τη στρατηγική αξία της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά την ώρα που η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε κατάσταση επικίνδυνης ρευστότητας. Άλλωστε, τόσο η Λευκωσία όσο και η Αθήνα ήταν αυτές που εδώ και μήνες κινούνταν ενεργητικά στο διπλωματικό πεδίο προκειμένου να φτάσουμε στην πενταμερή, την ώρα που η Τουρκία θεωρούσε πως αν δεν αναγνωριστεί η κυριαρχική ισότητα του ψευδοκράτους τότε η οποιαδήποτε συζήτηση δεν θα είχε κανένα νόημα. Επιπλέον, όπως συνηθίζει να λέει ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, το γεγονός ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε θετικό επίπεδο μπορεί να λειτουργήσει υπέρ της επίλυσης του Κυπριακού, το οποίο συνεχίζει να αποτελεί την υπ’ αριθμό μία προτεραιότητας της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Το απόγευμα της Δευτέρας πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη η συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου της Κύπρου, υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη.

«Είναι μια κρίσιμη στιγμή την οποία προσεγγίζουμε με υπευθυνότητα και σοβαρότητα», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης.

Ουδείς φυσικά μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι το Κυπριακό παραμένει πάνω από όλα ένα ζήτημα εισβολής και κατοχής και μάλιστα εδάφους ενός κράτους- μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως επίσης ότι τα κατεχόμενα αποτελούν πλέον τμήμα του τουρκικού συστήματος ασφαλείας, παρουσία ισχυρών στρατευμάτων και περισσότερων από 40.000 ανδρών.

Η σύνθεση των αντιπροσωπειών

Η ελληνοκυπριακή και η Ελληνική αντιπροσωπεία, και ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, διαμένουν στο ίδιο ξενοδοχείο, όπου θα πραγματοποιηθεί το δείπνο αλλά και οι διμερείς συναντήσεις.

Τα Ηνωμένα Έθνη θα εκπροσωπούν στην άτυπη συνάντηση ο Αντόνιο Γκουτέρες, η αναπληρώτρια γενική γραμματέας για Πολιτικά Θέματα και Θέματα Οικοδόμησης της Ειρήνης, Ρόζμαρι Ντι Κάρλο, και ο ειδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα στην Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ.

Από Ελληνοκυπριακής πλευράς, με επικεφαλής τον Νίκο Χριστοδουλίδη, στην αντιπροσωπεία συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κόμπος, η υφυπουργός Ευρωπαϊκών Θεμάτων Μαριλένα Ραουνά, ο διευθυντής του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου, Δώρος Βενέζης, ο διαπραγματευτής Μενέλαος Μενελάου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Τάσος Τζιωνής, και νομική ομάδα.

Επικεφαλής της Τουρκοκυπριακής αντιπροσωπείας είναι ο Ερσίν Τατάρ, τον οποίο συνοδεύουν ο ειδικός εκπρόσωπος Γκιουνές Ονάρ, η σύμβουλος νομικών υποθέσεων, Σιουλέν Καραμπατζιάκ, η συντονίστρια των «διμερών Τεχνικών Επιτροπών», Σενιχά Μπιράντ Τσινάρ, και ο Χουσεϊν Ισικσάλ, ειδικός σύμβουλος διεθνών σχέσεων και διπλωματίας. Στην Γενεύη, βρίσκεται και ο υπουργός Εξωτερικών των Κατεχομένων, Ταχσίν Ερτουγρούλογλου. Παρών θα είναι και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν.

Την αντιπροσωπεία συνοδεύουν και εκπρόσωποι τουρκοκυπριακών κομμάτων, μεταξύ τους, ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (ΡΤΚ), Τουφάν Έρχιουρμαν και ο πρόεδρος του Κόμματος του Λαού, Κουντρέτ Όζερσαϊ.

Επικεφαλής της Ελληνικής αντιπροσωπείας θα είναι ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, ενώ θα συμμετέχει και η υφυπουργός Εξωτερικών, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου.

Της αντιπροσωπείας του Ηνωμένου Βασιλείου, θα ηγείται ο Υφυπουργός Ευρώπης Στίβεν Ντάουτι ο οποίος ήταν στην Κύπρο αρχές Μαρτίου για επαφές με τους δύο ηγέτες. Μέλος της αντιπροσωπείας είναι και ο ύπατος αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο, Μάικλ Τέιθαμ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβεβαίωσε επίσης ότι θα εκπροσωπείται.

Η Γενεύη φιλοξένησε και την προηγούμενη Άτυπη Συνάντηση για το Κυπριακό στις 27-29 Απριλίου 2021, με συνομιλητές τον Νίκο Αναστασιάδη και τον Ερσίν Τατάρ, και με την συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία έληξε χωρίς κάποιο αποτέλεσμα αφού η τουρκική πλευρά υπέβαλε την θέση της για κυριαρχική ισότητα για τους Τουρκοκύπριους και ίσο διεθνές καθεστώς.