Σε μια σπουδαία ανακάλυψη προχώρησαν οι επιστήμονες, καθώς εντόπισαν τις αρχαιότερες μέχρι σήμερα ενδείξεις ότι προϊστορικοί άνθρωποι άναβαν σκόπιμα φωτιά.

Συγκριμένα, βρήκαν μια υπαίθρια εστία ηλικίας περίπου 400.000 ετών θαμμένη σε έναν παλιό πηλόλακκο στη νότια Αγγλία.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, βασίζεται σε πολυετή έρευνα ενός κοκκινωπού στρώματος ιζήματος, το οποίο ανασκάφηκε στην περιοχή Μπάρναμ.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, το εύρημα μεταθέτει το χρονολόγιο της σκόπιμης ανάφλεξης φωτιάς από τον άνθρωπο περίπου 350.000 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Το ερώτημα του πότε οι άνθρωποι απέκτησαν την ικανότητα να δημιουργούν φωτιά συνδέεται άμεσα με ορισμένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ανθρώπινης εξέλιξης. Όπως είναι κατανοητό, η συστηματική χρήση της θα τους επέτρεπε να μαγειρεύουν τροφή, διευρύνοντας τις διατροφικές επιλογές και καθιστώντας τα γεύματα πιο εύπεπτα.

Όπως λένε οι ερευνητές, αυτό πιθανότατα συνέβαλε στην ανάπτυξη μεγαλύτερων εγκεφάλων, με αυξημένες ενεργειακές ανάγκες και ενίσχυσε νέες κοινωνικές συμπεριφορές, καθώς οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν γύρω από τις εστίες της φωτιάς.

Ωστόσο, οι φωτιές δεν αφήνουν απολιθώματα. Η ανασύνθεση τέτοιων παροδικών τεχνολογικών πρακτικών απαιτεί εξαιρετικά επίπονη και λεπτομερή εργασία.

Επιπλέον, παραμένει ασαφές ποιο ανθρώπινο είδος άναβε αυτές τις φωτιές.

Στην περιοχή του Μπάρναμ δεν έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά, όμως οι ερευνητές θεωρούν πιθανό ότι επρόκειτο για Νεάντερταλ – στενούς συγγενείς του σύγχρονου ανθρώπου -, με τους οποίους οι πρόγονοί μας διασταυρώθηκαν.

Βέβαια, όπως εξηγούν οι ερευνητές, τα ίχνη της φωτιάς διατηρούνται εξαιρετικά δύσκολα.

«Η στάχτη και το κάρβουνο μπορούν εύκολα να παρασυρθούν, όπως και τα ιζήματα. Στο Μπάρναμ βρήκαμε έναν μικρό θύλακα, μέσα σε έναν εκτεταμένο χώρο, όπου οι συνθήκες επέτρεψαν τη διατήρησή του», εξηγεί ο Nicholas Ashton, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών στο Βρετανικό Μουσείο και ένας από τους επικεφαλής της έρευνας.

Ακόμη και όταν σώζονται ίχνη καύσης, είναι δύσκολο να διαχωριστεί αν πρόκειται για φωτιά που άναψε σκόπιμα ο άνθρωπος ή για φυσική πυρκαγιά που προκλήθηκε από κεραυνό.

Ακόμη πιο περίπλοκο είναι να διαπιστωθεί αν οι άνθρωποι άναβαν μόνοι τους τη φωτιά ή αν απλώς μετέφεραν αναμμένα κάρβουνα από φυσικές εστίες.

Το αρχαιολογικό αρχείο δείχνει ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν φωτιά ήδη πριν από περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια στην Αφρική.

Το κρίσιμο ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι μόνο η εκμετάλλευση φυσικών πυρκαγιών, αλλά η ικανότητα αξιόπιστης και επαναλαμβανόμενης δημιουργίας φωτιάς.

Οι παλαιότερες γενικά αποδεκτές αποδείξεις σκόπιμου ανάμματος φωτιάς προέρχονται από μια τοποθεσία Νεάντερταλ στη Γαλλία, ηλικίας περίπου 50.000 ετών.

Εκεί έχουν εντοπιστεί εργαλεία με ίχνη μικροφθοράς, που δείχνουν ότι χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή σπινθήρων.

Στο Μπάρναμ, αντίστοιχα ίχνη απουσιάζουν, γεγονός που αφήνει περιθώριο επιστημονικής διαφωνίας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη συζήτηση που διαρκεί εδώ και δεκαετίες.