H ανακάλυψη της τορπίλης αποτέλεσε επανάσταση στην διεξαγωγή του πολέμου στη θάλασσα. Η εξοπλιστική της εφαρμογή βρήκε πρόσφορο έδαφος σε δύο είδη πολεμικών πλοίων, το τορπιλοβόλο και το υποβρύχιο.

Μπορούσαν με αυτό τον τρόπο να κτυπηθούν τα μεγάλα και βαριά πλοία, παρόλο το μεγάλο αριθμό πυροβόλων που διέθεταν, απλά και εύκολα, με γρήγορα και δραματικά αποτελέσματα.

Η εξέλιξη αυτή απετέλεσε την αρχή του τέλους της κυριαρχίας των θωρηκτών και των καταδρομικών, τα οποία πλέον μπορούσαν να πλέουν ήσυχα υπό την  προστασία άλλων πλοίων. Αρχικά, κάλυψη από προσβολές άλλων τορπιλοβόλων και Υ/Β μπορούσαν να παρέχουν τα ίδια τα τορπιλοβόλα.

Όμως, τα μικρά αυτά σκάφη ήταν από την φύση τους αδύνατο να προσφέρουν πλήρη προστασία, κυρίως λόγω της μικρής τους αυτονομίας έναντι των μεγάλων πλοίων.

Καθώς το ναυτικό όπλο εξελισσόταν, αναζητήθηκε ένα νέο πλοίο που  θα προσέφερε τις εξής δυνατότητες:

– Προσβολή κάθε εχθρικής μονάδος κρούσης (πλοία και υποβρύχια) με τορπίλες, τόσο σε κλειστές όσο και σε ανοικτές θάλασσες.

– Παροχή προστασίας στα μεγάλα πλοία.

– Ανάληψη ενός μέρους των περιπολιών, ανακουφίζοντας τα βαριά και δυσκίνητα πλοία από αυτού του είδους τις υποχρεώσεις.

Οι Γάλλοι ονόμασαν αυτόν τον νέου τύπου πλοίο Contre Torpilleur, οι Ιταλοί Caccia Topediniere (δηλαδή ενάντια στην τορπίλη) και οι αγγλοαμερικάνοι, Torpedo Boat Destroyer ή απλώς Destroyer.

Από αυτούς τους χαρακτηρισμούς προήλθε και ο δικός μας, Αντιτορπιλλικό. Όρος μάλλον επιτυχημένος, επηρεασμένος από την γαλλική ορολογία, ο οποίος εκφράζει παραστατικά την κύρια αποστολή του νέου πλοίου.

Αρχικά, ο νέος τύπος είχε το μέγεθος και το είδος κατασκευής μικρού επιθετικού σκάφους με πρόσθετες τορπιλοσωλήνες και συσκευές επισήμανσης, οι οποίες συνεχώς εξελίσσονταν καθώς βελτιώνοταν τόσο οι τορπίλες όσο και οι μέθοδοι χρησιμοποίησής τους από αεροσκάφη ή πλοία επιφανείας.

Έτσι, το Α/Τ άρχισε από μια ελαφριά κατασκευή 500-600 τόννων και έφτασε τελικά τους 7.000 τόννους, πλησιάζοντας τα μικρά καταδρομικά.

Σήμερα, οι ναυπηγοί για να ανταποκριθούν στις ειδικές πλέον απαιτήσεις, αναγκάστηκαν να ξεχωρίσουν τα αντιτορπιλικά σε:

1) Α/Τ Αντιααεροπορικής άμυνας.

2) Α/Τ συνοδείας και διοίκησης.

3) Α/Τ με αυξημένη ικανότητα ανθυποβρυχιακής επιτήρησης και πλήρους αντιμετώπισης Υ/Β.

Τα πρώτα Α/Τ στο Π.Ν.

Τα πρώτα πλοία αυτής της κατηγορίας στο Ελληνικό Ναυτικό ήταν τα: «Ασπίς“, “Βέλος”, “Δόξα“, “Νίκη“. Κατασκευάστηκαν μεταξύ 1905-1907 στα γερμανικά ναυπηγεία Lulkan του Στεττίνου. Ήταν μικρά αντιτορπιλικά διαστάσεων 67 Χ 6,2 Χ 1,8 μέτρων, εκτοπίσματος 350 τόννων και μεγάλης ταχύτητας, που έφτανε τους 30 κόμβους.

Ο οπλισμός τους ήταν δύο πυροβόλα των 76mm, τέσσερα πυροβόλα των 57mm και δύο τορπιλοσωλήνες (Τ/Σ) των 450mm. Όλα αυτά τα Α/Τ αργότερα μετονομάσθηκαν σε τορπιλοβόλα. Το δε “Βέλος“ ήταν το πρώτο ελληνικό πλοίο που κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη το Νοέμβριο του 1918.

Ακολούθησαν τα “Θύελλα“, “Λόγχη“, “Ναυκρατούσα“, “Σφενδόνη“, τα οποία  κατασκευάσθηκαν μεταξύ 1905-1907 στα ναυπηγεία Yarrow και είχαν τα ίδια χαρακτηριστικά με τα Α/Τ της προηγούμενης ομάδας. Και αυτά αργότερα ονομάσθηκαν τορπιλοβόλα.

Στην συνέχεια ακολούθησαν τα: “Αετός“ (πρώην SAN LUIS), “Ιέραξ“ (πρώην SANTA FE), “Λέων“ (πρώην TUCUMAN), “Πάνθηρ“ (πρώην SANTIAGO). Τα σκάφη αυτά απετέλεσαν την πρώτη γενεά των περίφημων θηρίων.

Είχαν διαστάσεις 89,4 Χ 8,3 μέτρα και εκτόπισμα 880/1033 τόννων. Διέθεταν 4 ανθρακολέβητες και 1 πετρελαιολέβητα που τους προσέφερε μέγιστη ταχύτητα 31 κόμβους. Κατασκευάστηκαν στα ναυπηγεία Cammel Laird του Liverpool για λογαριασμό του Π.Ν της Αργεντινής εξ’ ού και τα αρχικά ισπανικά ονόματά τους.

Έφεραν 5 καπνοδόχους, ενώ ο οπλισμός τους αποτελείτο από τέσσερα πυροβόλα τύπου BETHLEEM των 102mm, 1 πυροβόλο αντιεροπορικής  κάλυψης των 75mm, 6 τορπιλοσωλήνες (Τ/Σ) των 21’’ και 3 ηλεκτρικούς προβολείς. Το “Αετός“ και το “Πάνθηρ“ ήταν διασκευασμένα για την πόντιση 4 ναρκών.

Αγοράσθηκαν καθώς ήταν έτοιμα για παράδοση αντί 148.000 λιρών το καθένα.

Από έλλειψη χρημάτων δεν αγοράστηκαν τορπίλλες, γι’ αυτό αρχικά είχαν τον χαρακτηρισμό του ανιχνευτικού. Tα υπόλοιπα πυρομαχικά τους ήταν περιορισμένα και μόλις έφταναν τα 3.000 βλήματα. Αγοράσθηκαν όταν ο πόλεμος με την Tουρκία φάνηκε αναπόφευκτος (19/9/1912), ενώ ήδη είχαν επάνω τους αργεντινά πληρώματα.

Μυθιστορηματική δε παραμένει η απόκτηση τους.

Μόλις τα πλοία ήταν έτοιμα απέπλευσαν ανεξάρτητα, με προορισμό το μακρινό Αλγέρι όπου τα περίμενε το επίτακτο από το στόλο επιβατικό “Ιωνία“ με τα ελληνικά πληρώματα. Οι Έλληνες ναύτες συνάντησαν ένα εντελώς  άγνωστο περιβάλλον όπου όλες οι επιγραφές, τα έντυπα και οι οδηγίες ήταν γραμμένες στα ισπανικά.

Αφού συγκεντρώθηκαν όλα τα πλοία, απέπλευσαν για την πατρίδα. Μόλις το “Αετός“ εισήλθε στη Μεσόγειο έπαθε σοβαρή μηχανική βλάβη και έμεινε ακυβέρνητο.

Ευτυχώς έγινε αντιληπτό από παραπλέον Α/Τ και ρυμουλκήθηκε πίσω στο Αλγέρι. Εκεί το άτυχο πλοίο έμεινε 5 εβδομάδες για επισκευές και συνάντησε τα αδελφά του πλοία στο Φάληρο λίγο πριν τον απόπλου του στόλου για το Μούδρο της Λήμνου.

“Κεραυνός“, “Νέα Γενεά“: Αρχικά τα Α/Τ αυτά είχαν κατασκευαστεί για το γερμανικό ναυτικό στα ναυπηγεία Vulkan του Στεττίνου της Γερμανίας μεταξύ 1911-1912.

Ο επερχόμενος πόλεμος ευαισθητοποίησε τον Ελληνισμό του εξωτερικού και αμέσως οι ξενιτεμένοι Έλληνες άρχισαν τον έρανο με πρωταγωνιστή τον ποιητή Σπύρο Ματσούκα. Συγκέντρωσαν έτσι έναν ικανό αριθμό χρημάτων τα οποία προστέθηκαν στο ποσό του ταμείου του εθνικού στόλου που διατίθονταν για αυτή την αγορά.

Στις 10 Οκτωβρίου του 1912, τα πλοία ύψωσαν την γαλανόλευκη. Ήταν τα πρώτα πλοία του στόλου μας που διέθεταν ατμοστρόβιλους.

Η παραλαβή και αυτών των πλοίων υπήρξε μυθιστορηματική.

Αρχικά απέπλευσε από την Γερμανία το “Νέα Γενεά“ με κυβερνήτη τον Αντ. Καλαμίδα,  με γερμανικό πλήρωμα εμπορικού ναυτικού και με προορισμό το Vlissigen της Ολλανδίας. Με μικρή καθυστέρηση ακολούθησε ο “Κεραυνός“.

Το “Νέα Γενεά“ στην Ολλανδία παρέλαβε τα πληρώματα και των 2 πλοίων, τα οποία εν τω μεταξύ είχαν φθάσει από την πατρίδα, ενώ φυσικά υπήρχε επάνω στο πλοίο και το γερμανικό πλήρωμα.

Ο “Κεραυνός“ μετέφερε και τα πυρομαχικά των 2 πλοίων. Ήδη όμως ήταν καταφανές ότι ο “Κεραυνός“ τουλάχιστον, θα κατάσχετο από τις ολλανδικές αρχές. Πράγματι, το πρωί της άλλης μέρας στις 8 η ώρα, ένα ολλανδικό τορπιλλοβόλο έλαβε θέση βολής κοντά στο “Κεραυνός“ και τότε το θαύμα έγινε. Ξαφνικά, όσοι παρατηρούσαν το πλοίο είδαν τον ύπαρχο να λύνει τους κάβους και τον κυβερνήτη να βρίσκεται στην γέφυρα.

Ο Tούρκος πρόξενος, οι ολλανδικές αρχές και ολόκληρο το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί είδαν με έκπληξη το πλοίο να αναχωρεί.

Το ελληνικό δαιμόνιο είχε επιβάλλει μια πονηρή και έξυπνη λύση για να σωθεί το βαπόρι.

Την προηγούμενη νύκτα, αρκετοί μικροπωλητές με φτωχικά ρούχα είχαν ανέβει και κατέβει από το πλοίο. Φυσικά, ουδείς  Oλλανδός φρουρός φρόντισε να μετρήσει πόσοι μπήκαν και πόσοι βγήκαν!

Ήδη από την Γερμανία στο πλοίο είχαν επιβιβασθεί ο πρώτος μηχανικός, ο κυβερνήτης (πλωτάρχης Α.Γέροντας), ο ύπαρχος και ένα αξιωματικός, ενώ από την προηγούμενη νύκτα είχαν αποβιβασθεί οι Γερμανοί.

Με αυτό τον τρόπο, το ελληνικό πλήρωμα ανέβηκε στο πλοίο και το επάνδρωσε. Αμέσως, τα δύο σκάφη μπήκαν στα διεθνή ύδατα φεύγοντας από τα χωρικά ύδατα της “φίλης“ Ολλανδίας. Όσο διαρκούσε ο πλους διαμοιράσθηκαν πληρώματα και πυρομαχικά.

Τα δύο πλοία έφτασαν στις 8 Νοεμβρίου στην Μυτιλήνη, ημέρα απελευθέρωσης της νήσου και ενώθηκαν με την δύναμη του υπόλοιπου στόλου. Ο οπλισμός τους ήταν τέσσερα πυροβόλα τύπου KPUPP των 88mm και 2 Τ/Σ των 450mm.

Ανέπτυσαν ταχύτητα 32 κόμβων και είχαν εκτόπισμα 680 τόννων. Οι δε διαστάσεις τους ήταν 71 Χ 4,4 Χ 2,3 μέτρα.

Ως αρχηγός των Α/Τ ορίζεται ο πλοίαρχος Βρατσάνος. Ως μοίραρχος και αρχηγός της μοίρας των ανιχνευτικών ορίζεται ο κυβερνήτης του Α/Τ “Λέων“, Αντιπλοίαρχος Δ.Παπαχρήστου ενώ ως μοίραρχος και αρχηγός των Α/Τ ο κυβερνητής του Α/Τ “Σφενδόνη“ Αντιπλοίαρχος Ι. Ηπίτης.

Με αυτή την σύνθεση η δύναμη των Α/Τ μπαίνει στους βαλκανικούς πολέμους. Την δράση των Α/Τ αναφέραμε λεπτομερώς στην προηγούμενη μας αναφορά για τις ναυμαχίες Έλλης και Λήμνου.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό γεγονός που δείχνει τον αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι μας κατασκόπευαν και γνώριζαν τις δυνατότητες τόσο των πλοίων όσο και την σύνθεση της ηγεσίας μας από εκείνη την εποχή.

Συγκεκριμένα, ο Τούρκος Υπουργός των ναυτικών Μαχμούτ Μουχτάρ,  λίγο πριν τις ναυμαχίες, στέλνει γράμμα στον Τούρκο αρχηγό στόλου όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «Ο ελαφρύς στόλος της Ελλάδος αποτελείται εκ των γνωστών σε σας αντιτορπιλικών, τα οποία είναι πλήρως εφοδιασμένα δια τορπιλών τέλειου συστήματος.

Ο στολίσκος αυτός θα διοικείται έκτοτε υπό του πλοιάρχου Ι. Βρατσάνου. O στολίσκος αυτός αντιπροσωπεύει δύναμη σπουδαίαν ένεκα της μεγάλης ταχύτητος των πλοίων και της ικανότητος του αρχηγού του, όστις για μεγάλο χρονικό διάστημα εκυβέρνησε τέτοια πλοία και έχει μεγάλη εμπειρία»!

Τα Α/Τ συνέβαλαν σημαντικά στο τεράστιο ναυτικό έπος των βαλκανικών πολέμων, βοηθώντας το έθνος μας να πετύχει τρεις βασικούς σκοπούς:

– Να αποκλεισθεί ο τουρκικός στόλος στο φυσικό του ορμητήριο, τα Δαρδανέλλια.

– Να απέλευθερωθούν όλα τα νησιά μας και να κυριαρχήσει ο στόλος μας στο Αιγαίο.

– Να αναλάβει ο στόλος, ως η μοναδική ναυτική δύναμη της συμμαχίας, να διεξάγει επιχειρήσεις και για λογαριασμό της, ανεβάζοντας το κύρος της πατρίδας μας επί των εδαφικών διεκδικήσεων των απελευθερωμένων περιοχών.

Πριν αφήσουμε την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, να αναφέρουμε ένα γεγονός που καταδεικνύει το φρόνημα και τον τρόπο που εμάχοντο τα πληρώματα των αντιτορπιλικών μας. Πρόκειται για την αναφορά του πλοιάρχου του αυστριακού ατμόπλοιου “Αχιλλεύς“ που υπέβαλε στις προϊστάμενες του αρχές μόλις έφτασε στην Τεργέστη στις 12 Μαρτίου του 1913: «Έκανα το δρομολόγιο για Θεσσαλονίκη-Δεδέαγατς-Κωνσταντινούπολη στις 30 Νοεμβρίου 1912.

Την 7η πρωινή διέκρινα 3 Α/Τ προερχόμενα εκ Τενέδου με κατεύθυνση το Ακρωτήριο Έλλη. Τα εξέλαβα για τουρκικά διότι δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ήταν ελληνικά μόλις 3/4 του ναυτικού μιλίου από τα τουρκικά πυροβολεία και μάλιστα ημέρα.

Με διέταξαν να σταματήσω και έπραξα τούτο. Με πλησιάζει το ένα  ονόματι “Σφενδόνη“ υπό τον μοίραρχο Ι.Ηπίτη και τότε βλέπω ένα τουρκικό Α/Τ να εξέρχεται των Στενών.

Το ελληνικό άρχισε αμέσως να βάλλει εναντίον του, ενώ έσπευσαν προς βοήθεια τα άλλα δύο, “Λόγχη“ και “Ναυακρατούσα“. Τότε το τουρκικό στράφηκε προς τα πίσω, για να καλυφθεί από τα επάκτια πυροβολεία. Τα ελληνικά Α/Τ πλησίασαν μέχρι μισό μίλι, βαλόμενα από όλα τα επάκτια πυροβολεία και στην συνέχεια ανταποδίδοντας τις βολές απομακρύνθηκαν»!

Δυστυχώς, τα “Νέα Γενεά“ και το “Κεραυνός“ από την αρχή παρουσίασαν προβλήματα και ήδη έχουν πλεύσει στο ναύσταθμο για επισκευές. Τον Μάρτιο του 1913 ο “Κεραυνός“ αφού έχει επισκευάσει τις μηχανικές του βλάβες, οργώνει μόνος τον κόλπο της Σμύρνης, βοηθούμενος αργότερα και από το “Δόξα“ και βομβαρδίζουν μαζί τις θέσεις Βρυσούλες και Κλαζομενές.

Οι Τούρκοι στέλνουν έξω από τα στενά τρία Α/Τ και το καταδρομικό “Μετζιντιέ“ αλλά εκεί τρία δικά μας Α/Τ (“Θύελλα“, “Σφενδόνη“, “Νίκη“) τρέπουν πάλι τα τέσσερα τουρκικά πολεμικά σε φυγή! Τον Απρίλιο, το “Κεραυνός“ και το “Δόξα“ συνοδεύουν το θωρηκτό “Ύδρα“ στο Καστελόριζο και στην συνέχεια στο Πόρτ Σάϊντ.

Ο διχασμός που ακολούθησε τους βαλκανικούς πολέμους είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν ορισμένα Α/Τ τα οποία κατελήφθησαν από τους Γάλλους. Αυτό κράτησε μέχρι που επιβλήθηκε η πολιτική του Ε. Βενιζέλου, οπότε και η Ελλάδα βγήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Τότε μας επέστρεψαν οι Γάλλοι την “Δόξα“ και την “Ναυκρατούσα“.

Τα πλοία όμως ήταν στην πραγματικότητα καταστραμμένα από έλλειψη συντηρήσεως, μιας και είχαν μείνει δεμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ το θρυλικό “Νίκη“ έκανε περιπολίες μακρυά της πατρίδος, στο στενό μεταξύ Ν. Γαλλίας και Κορσικής.

Το Αυστριακό Α/Τ “Ulan“ μας παραχωρήθηκε ως επανόρθωση και ονομάστηκε “Σμύρνη“.

A’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Η συμβολή του ελληνικού στόλου στο πλευρό των συμμάχων ήταν σημαντική. Να θυμήσουμε ότι τα θωρηκτά “Αβέρωφ“ και “Λήμνος“ έλαβαν μέρος στον αποκλεισμό του γερμανο-τουρκικού στόλου στα Στενά, ενώ άλλες μονάδες εκτελούσαν ανθυποβρυχιακές περιπολίες.

Το 1918 έρχεται η ανακωχή: το Θωρηκτό “Γ.Αβέρωφ“ συνοδευόμενο από τα Α/Τ “Ιέραξ“, “Αετός“, “Πάνθηρ“ καταπλέει στα ιερά νερά της Κωνσταντινούπολης μαζί με άλλα συμμαχικά και εκεί παραμένει μέχρι το Σεπτέμβριο του 1922.

Κατά τη διάρκεια της αγγλογαλλικής εκστρατείας κατά της νεότευκτης Σοβιετικής Ένωσης, ο Ελληνικός Στόλος, κυρίως δε τα Α/Τ, βοήθησε στις επιχειρήσεις της Οδησσού, της Σεβαστούπολης και άλλων περιοχών του Εύξεινου Πόντου.

Όσο διάστημα πολεμούσαμε τους Τούρκους στην Μικρασιατική εκστρατεία, τα Α/Τ μαζί με όλη την δύναμη του Στόλου, αποκλείουν και βομβαρδίζουν τον Εύξεινο Πόντο, την Προποντίδα και τα Μικρασιατικά παράλια, ενώ αργότερα μαζί με τα άλλα πλοία, βοήθησαν στην εκκένωση των στρατευμάτων μας από την Μικρά Ασία.

Μια τελείως άγνωστη πτυχή της ελληνικής ιστορίας είναι η ιστορία των πρώτων ελληνικών αντιτορπιλικών που χάθηκαν χωρίς να προλάβουν να υψώσουν την ελληνική σημαία.

Η Ιστορία αυτή έχει ως εξής: Το 1914 το έθνος, ενθουσιασμένο από τις επιτυχίες των βαλκανικών πολέμων στην θάλασσα, κατορθώνει να βρει εκ νέου χρήματα για μια παραγγελία τεσσάρων Α/Τ από την Αγγλία.

Επρόκειτο για τα Α/Τ που είχαν τον χαρακτηρισμό τύπου “Μ“ και θα ονομάζοντο: “ΧΙΟΣ“, “ΛΕΣΒΟΣ“, “ΣΑΜΟΣ“, και “ΚΡΗΤΗ“.

Δυστυχώς, τα πλοία αυτά ουδέποτε παραδόθηκαν και έτσι, εκτός από το κενό που άφησαν στον Στόλο με την απουσία τους, χάθηκαν και οι αντίστοιχες προκαταβολές (για το “Λέσβος“ 445.377 δρχ για το “Κρήτη“ 445.435 δρχ, για το “Χίος“ 519.561 και για το “Σάμος“ 408.191 δρχ. Φυσικά αναφερόμαστε σε τιμές εκείνης της εποχής).

Ο ναύαρχος Καββαδίας αναφέρει ότι οι προκαταβολές επεστράφησαν, αλλά το γεγονός αυτό δεν επιβεβαιώνεται.

Επρόκειτο για πλοία εκτοπίσματος 1.200 τόννων, ταχύτητας 23 κόμβων και οπλισμό τεσσάρων πυροβόλων των 4’’ και 4 Τ/Σ (τορπιλοσωλήνων).

Τα σκάφη αυτά έλαβαν  αγγλικά ονόματα και πήραν μέρος στον Α’ Π.Π. Το “Χίος“ ονομάσθηκε “Melambus“, το “Σάμος“, “Melpomene“, το “Κρήτη“, “Medea“ και το “Λέσβος“, “Medusa“. Βλέπουμε ότι οι Βρετανοί τελικά έδωσαν στα πλοία ονόματα από την ελληνική μυθολογία.

Είναι εξακριβωμένο ότι ένα από αυτά βυθίστηκε κατά την διάρκεια του πολέμου.

Η περίοδος του μεσοπολέμου

Η μικρασιατική καταστροφή και οι πολιτικές ανακατατάξεις που την ακολούθησαν, λάβωσαν προς στιγμή το κύρος του Π.Ν.

Το 1926 το Ναυτικό αρχίζει και πάλι την ανοδική του πορεία έχοντας αφήσει πίσω του το σαράκι του δεύτερου διχασμού.

Έτσι, το 1925 αποφασίζεται να σταλθούν την επόμενη χρονιά στην Αγγλία για εκσυγχρονισμό τα «θηρία». Το κάρβουνο παραχωρεί τη θέση του στο πετρέλαιο, τοποθετούνται νέες μηχανές, οι τέσσερις καμινάδες (τσιμινιέρες) περιορίζονται σε δύο, ενώ εκσυγχρονίζονται και τα πυροβόλα των πλοίων.

Το 1930 παραγγέλνονται τα τέσσερα πρώτα Α/Τ τύπου Dardo στην Ιταλία. Τα πλοία αυτά είναι τα: «Κουντουριώτης», «Ύδρα», «Σπέτσαι», «Ψαρά». Είχαν διαστάσεις 92,3 Χ 9,7 Χ 3,8 μέτρα.

Εκτόπισμα 1350 τόννων και μέγιστη ταχύτητα 40 κόμβων. Απασχολούσαν πλήρωμα 166 άνδρών και ήταν οπλισμένα με τέσσερα πυροβόλα των 120mm, 3 πυροβόλα των 40mm και 2 τριπλούς Τ/Σ των 21’’. Τα «Ύδρα» και «Κουντουριώτης» μπορούσαν να μεταφέρουν  40 νάρκες το καθένα.

Μέχρι το 1933 είχαμε παραλάβει αυτά τα τέσσερα Α/Τ, ενώ το 1936 παραγγέλθησαν άλλα δύο, τύπου Greyhound, στην Αγγλία και συγκεκριμένα στα Ναυπηγεία Yarrow. Επρόκειτο για τα θρυλικά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα». Τα σκάφη αυτά είχαν διαστάσεις 97,5Χ9,7Χ2,7 μ. εκτόπισμα 1414 τόννων και μέγιστη ταχύτητα 35 κόμβων.

Διέθεταν τέσσερα πυροβόλα των 5’’, τέσσερα πυροβόλα των 37mm, δύο τετραπλούς Τ/Σ των 21’’ και είχαν πλήρωμα 145 ανδρών.

Το «Βασ. Όλγα» είχε επιλεγεί σαν το πλοίο το οποίο θα έφερε την σημαία του αρχηγού του στόλου, μιας και το «Αβέρωφ» δύσκολα πια έβγαινε από το ναύσταθμο λόγω παλαιότητος, ενώ το «Β. Γεώργιος» χρησιμοποιούσε ο ανώτατος Διοικητής των Α/Τ (ΑΔΑ).

Ιταλική και γερμανική επίθεση

Ο πόλεμος με την Ιταλία βρίσκει ως ανώτατο διοικητή Α/Τ, τον πλοίαρχο Μεζεβίρκ και το πλοίο Β.Γεώργιος ως επικεφαλής του στολίσκου των Α/Τ.

Ο διοικητής είχε στη διάθεση του τρεις μοίρες Α/Τ. Τα πλοία αυτά αποτελούσαν την αιχμή του δόρατος του Ελληνικού Στόλου των πλοίων επιφανείας.

Στην πρώτη μοίρα υπηρετούσαν τα Α/Τ τύπου «Grenhound», στη δεύτερη τα τύπου «Dardo» και στην τρίτη τα «θηρία».

Με αυτόν ουσιαστικά τον στόλο παρατάχθηκε η χώρα μας απέναντι στον πανίσχυρο ιταλικό στόλο που αριθμούσε τότε 6 θωρηκτά, 34 καταδρομικα, 61 Α/Τ, 119 Υ/Β και 62 τορπιλοβόλα.

Η χώρα μας απέναντι σ’αυτή την υπερδύναμη είχε να αντιτάξει: 10 Α/Τ, 6 Υ/Β και 13 τορπιλοβόλα, ενώ τα 2 εναπομείναντα θωρηκτά Θ/Κ, το «Γ. Αβέρωφ» και το «Κιλκίς» έμειναν αγκυροβολημένα στο ναύσταθμο.

Οι αποστολές που αναλαμβάνει ο στόλος είναι περιπολίες και υποστήριξη. Τα δε Υ/Β αρχίζουν τις περιπολίες. Στις 31 Οκτωβρίου, 2 Α/Τ διεισδύουν θαραλλέα στις ιταλικές γραμμές και βομβαρδίζουν τα στρατεύματα εισβολής στα βόρειοηπειρωτικά βουνά, ενέργεια που αποσκοπούσε κυρίως στην τόνωση του ηθικού των ελληνικών δυνάμεων.

Τα σκάφη αυτά, είναι τα τύπου Dardo Α/Τ, «Ψαρά», με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Π. Κώνστα και «Σπέτσαι», με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Ασημάκη.

Τα δύο ελληνικά πλοία βομβαρδίζουν τον όρμο Σαγιάδες της Ηπείρου, απ’ όπου οι Ιταλοί υπολόγιζαν να εκτείνουν την δεξιά πτέρυγα της επιθετικής τους «ψαλίδας» μαχόμενοι εναντίον των πρώτων ελληνικών τμημάτων.

Έτσι, τα πλοία μας ανακουφίζουν τα βαλλόμενα ελληνικά τμήματα στα οποία ακόμη δεν έχουν φτάσει οι αναγκαίες ενισχύσεις και βρίσκονταν σε δύσκολη θέση.

Στα μέσα Νοεμβρίου, καθώς αναπτύσσεται η ελληνική αντεπίθεση, γίνεται και η πρώτη επιδρομή στο στενό του Οτράντο, μια άκρως παράτολμη ενέργεια που δείχνει το σθένος της μαχόμενης ηγεσίας του Ναυτικού μας.

Στην επιχείρηση αυτή συμμετέχουν το «Βασ. Όλγα», το οποίο έχει τον τίτλο της αρχηγίδος, το «Β. Γεώργιος» του ΑΔΑ, το «Κουντουριώτης» και το «Ψαρά», ενώ το «Σπέτσαι» καθώς ακολουθεί μένει από βλάβη και επιστρέφει στον ναύσταθμο. Στις 10/1/1941 διεξάγεται η τελευταία επιδρομή, με συμμετοχή των «Β. Όλγα», «Β. Γεώργιος», «Σπέτσαι» και του «Κουντουριώτη».

Στην επιχείρηση αυτή διεξάγεται ο περίφημος βομβαρδισμός της Αυλώνος από μικρή απόσταση. Και οι τρεις επιδρομές που διεξήχθησαν, απέβλεπαν να κτυπηθούν οι ιταλικές γραμμές ανεφοδιασμού και όχι αυτός καθεαυτός ο ιταλικός στρατός, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη δράση της ιταλικής αεροπορίας.

Ο βρετανικός και ο διεθνής τύπος μίλησαν τότε για το θάρρος και την περιφρόνηση μπροστά στον θάνατο των Ελλήνων ναυτικών. Ένα μεγάλο κατόρθωμα των Α/Τ ήταν η διαφύλαξη της ασφαλούς μεταφοράς μέσα στο πρώτο 20ήμερο του πολέμου, 45.000 ανδρών και 15.000 ζώων από τα λιμάνια του Πειραιά, της Πάτρας, της Χαλκίδος, της Κορίνθου, της Ραφήνας, της Μυτιλήνης, του Μούδρου και της Χίου προς τα λιμάνια του Βόλου, Θεσσαλονίκης, Καβάλας και Αλεξανδρούπολης, χωρίς καμία απολύτως απώλεια, καθώς και η μεταφορά της μεραρχίας της Κρήτης.

Ήταν τέτοια η φήμη του θάρρους των πληρωμάτων των ελληνικών αντιτορπιλικών που οι Άγγλοι, όταν αποφάσισαν να βοηθήσουν στον ελληνοϊταλικό πόλεμο εμπιστεύτηκαν στα «Β. Γεώργιος», «Β. Όλγα», «Ψαρά», και «Κουντουριώτης» την αποστολή να συνοδεύσουν την αγγλική Νηοπομπή (ΑΝ-11) από την Κρήτη προς το Β. Αιγαίο, για το αλβανικό μέτωπο.

Ολόκληρους δε τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο, τα Α/Τ συνόδευαν τις τελευταίες μας εφεδρείες προς το μέτωπο με απόλυτη επιτυχία και με την δύναμη του θάρρους των πρώτων επιτυχιών.

Ήταν τέτοια η εμπιστοσύνη στα ελληνικά Α/Τ, ώστε ο Άγγλος στόλαρχος Μεσογείου μέσα στον Ιανουάριο, υπό βαρύ χειμώνα και με δυνατή φουρτούνα, αναθέτει στα ελληνικά Α/Τ την συνοδεία άλλων δύο αγγλικών νηοπομπών, των ΑΝ-10 και ΑΝ-12, οι οποίες κατευθύνονταν προς τις λυβικές ακτές, καθώς αρχίζουν να πυκνώνουν και προς τα εκεί τα σύννεφα του πολέμου. Αυτές τις νηοπομπές αναλαμβάνουν τα: «Β.Όλγα», «Ψαρά», «Β.Γεώργιος» και «Κουντουριώτης».

Οι νηοπομπές συνεχίζονται μέχρι το Φεβρουάριο, ενώ συχνά υπάρχει και η συνοδευτική ευθύνη των πλοίων που μεταφέρουν τους Ιταλούς αιχμαλώτους στα μετόπισθεν.

Εκείνο το χρονικό διάστημα, καθώς και τον μήνα Νοέμβριο του 1940 είχαμε και τρεις -κατά άλλους δύο- επιτυχίες έναντι εχθρικών Υ/Β. Από τον τορπιλισμό της Έλλης και μετά, υπήρχε μεγάλη προσοχή έναντι της δράσης των εχθρικών Υ/Β και μεγάλη λαχτάρα από όλο το Στόλο να τα βυθίσει.

Στις 21/11/40, το Α/Τ «Αετός» με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Οικονόμου-Γκούρα, προσέβαλε Υ/Β του εχθρού στην περιοχή Σηπιάδα στην είσοδο του βορείου Ευβοϊκού. Στις 24/11/40 το ίδιο συμβαίνει με το Α/Τ «Ύδρα» (γεγονός όμως που αμφισβητείται από τους Άγγλους) καθώς και στις 29/11/40 με το Α/Τ «Σπέτσαι», δυτικά της νήσου Καλόγερος.

Και στις τρεις περιπτώσεις υπήρξε επίθεση με τορπίλη από τα εχθρικά Υ/Β και στην συνέχεια αντεπίθεση των αντιτορπιλικών μας, παρόλα τα φτωχά εποπτικά μέσα των ελληνικών σκαφών, τα οποία έκαναν τότε πρόβλεψη εχθρικού πλοίου μόνο με τους οπτήρες τους.

Εδώ θα πρέπει να μνημονεύσουμε και τον αντιαεροπορικό πόλεμο. Η αλήθεια είναι ότι η ιταλική αεροπορία απέφευγε να κτυπήσει τα Α/Τ. Αυτό το πρωτοδοκίμασαν τον Μάρτιο του 1941. Μέχρι τότε προτιμούσαν σίγουρους και μεγάλους στόχους ξηράς, τους οποίους μάλιστα  βομβάρδιζαν από μεγάλα ύψη.

Στις 22 Μαρτίου αποφασίζουν να χτυπήσουν με τα αεροσκάφη τους μια μεγάλη νηοπομπή (την AS-21) με χαρακτηρισμό (AEGEAN SOUTH) η οποία κατευθύνονταν από την ηπειρωτική Ελλάδα προς την Αλεξάνδρεια και το Port Side.

Την νηοπομπή συνοδεύουν τα Α/Τ «Β. Γεώργιος» (με τον ΑΔΑ), «Κουντουριώτης» και η αγγλική κορβέτα «Salvia» καθώς και η 13η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας. Το δειλινό της 22/3/1941, εντοπίζονται πάνω από την νηοπομπή 14 ιταλικά αεροσκάφη 12 μίλια νότια της νήσου Γαύδου. Μια βόμβα ιταλικού αεροσκάφρους εκρήγνυται στο μηχανοστάσιο του βραδυπορούντος φορτηγού «Εμπειρίκος».

Το πλοίο εγκαταλείπεται, παρόλη την Α/Α προστασία του «Β. Γεώργιος». Το ίδιο Α/Τ παραλαμβάνει και τους ναυαγούς οι οποίοι βάλλονταν καθώς κολυμπούσαν. Σ’ εκείνη την νηοπομπή πλήττεται ένα ακόμη πλοίο, το Νορβηγικό «Solheim» παρόλη την Α/Α προστασία του «Κουντουριώτης».

Το ελληνικό αντιτορπιλλικό περισυνέλεξε και τους 32 ναυαγούς του πλοίου. Σημειωτέον, ότι τότε δεν υπήρχε δυνατότητα το πληγέν πλοίο να ρυμουλκηθεί από διαθέσιμο ρυμουλκό προς την Κρήτη. Τόσο το «Κουντουριώτης» όσο και το «Β. Γεώργιος» είχαν σε εκείνη την επιδρομή τουλάχιστον μια αεροπορική κατάρριψη απόλυτα εξακριβωμένη.

Γερμανική εισβολή

Οι Γερμανοί εισβάλλοντας στην χώρα μας επεδίωξαν την γρήγορη εξουδετέρωση τόσο της αεροπορικής όσο (κυρίως) και της ναυτικής ισχύος της. Παρόλα αυτά, μόλις εκδηλώνεται η γερμανική επίθεση, δύο ελληνικά  Α/Τ, το «Β. Γεώργιος» και το «Β. Όλγα», αναλαμβάνουν την μεταφορά των αποθεμάτων χρυσού της Τράπεζας της Ελλάδος, από τον Πειραιά στην Κρήτη.

Θα πρέπει να πούμε, ότι ολόκληρο εκείνο το διάστημα ο στόλος των Α/Τ δεν είχε μπορέσει να υποβάλει ούτε σε μια στοιχειώδη συντήρηση τα πλοία του. Η τεράστια αεροπορικής ισχύς των Γερμανών βρίσκει την Α/Α άμυνα της χώρας και των πλοίων αδύνατη και με μεγάλο βαθμό κόπωσης. Έτσι, τα σκάφη μας πληρώνουν βαρύ τίμημα.

Το «Β. Γεώργιος», καθώς οδεύει προς το ναύσταθμο για συντήρηση και άμεσες επισκευές, πλήττεται στο Σαρωνικό. Κατορθώνει όμως να πλεύσει προς δεξαμενισμό, αν και βαρειά λαβωμένο. Στη συνέχεια, μέσα στην γενική σύγχυση αυτοβυθίζεται χωρίς όμως να καταστραφεί.

Έτσι αργότερα, οι Γερμανοί το ανελκύουν σχετικά εύκολα και το χρησιμοποιούν σαν λάφυρο (είναι το ίδιο πλοίο που με γερμανική διοίκηση πλέον, συμμετέχει ως συνοδός στην νηοπομπή κατά την οποία βυθίζεται το θρυλικό υποβρύχιο μας «Λ. Κατσώνης», ανήμερα της ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στις 14/9/43).

Εκείνο τον καιρό, στον Σαρωνικό βυθίζονται και τα θρυλικά «Ψαρά» και «Ύδρα», ενώ στο λιμάνι της Σούδας η ίδια τύχη περιμένει το ηρωϊκό από τους βαλκανικούς πολέμους «Λέων».

Παρά τις βαρειές απώλειες, κυρίως από την δράση της Γερμανικής Αεροπορίας, ο στολίσκος των Α/Τ αναχωρεί για την Αλεξάνδρεια στις 22/4/1941, αφού έχει κατορθώσει να ενεργοποιήσει το γερασμένο «Γ.Αβέρωφ» και να το θέσει ως αρχηγίδα στόλου.

Η δράση μέχρι την απελευθέρωση

Τα πρώτα Α/Τ που φθάνουν στην Αλεξάνδρεια στις 24 Απριλίου είναι τα: «Β. Όλγα», «Σπέτσαι», «Κουντουριώτης», «Αετός», «Ιέραξ», «Πάνθηρ».

Το ευχάριστο είναι ότι εκείνο τον καιρό επανέρχονται στο ως έφεδροι στο Ναυτικό οι απότακτοι κινηματίες του 1935 και έτσι υπάρχει έμψυχο υλικό για την στελέχωση των κενών θέσεων τόσο στα πλοία που ήλθαν από την Ελλάδα όσο και σε αυτά αυτά που πρόκειται να παραχωρηθούν από τους Άγγλους.

Γίνεται ακόμη και επιστράτευση από τους αιγυπτιώτες Έλληνες.

Αμέσως, τα πλοία υφίστανται τις απαραίτητες συντηρήσεις και επισκευές καθώς και πλήθος βελτιωτικών μεταρρυθμίσεων κυρίως στον οπλισμό και στις τηλεπικοινωνίες τους. Μέσα σε 40 ημέρες τα ελληνικά Α/Τ είναι πάλι έτοιμα να ριχτούν στην μάχη.

Τότε ήμασταν η μόνη χώρα που στο μεσογειακό χώρο ένωνε ολόκληρο το στόλο της με τους Συμμάχους. Στα Α/Τ ανατέθησαν καθήκοντα περιπολιών και συνοδείας νηοπομπών από το Πορτ Τουεφίνι στην Ερυθρά Θάλασσα έως τα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου (Χάϊφα – Κύπρος – Πορτ Σάϊντ – Βηρυττός – Μερσίνα – Σμύρνη) πάντοτε υπό αγγλική διοίκηση. Εδώ θα πρέπει να τονισθεί η μεγάλη εμπιστοσύνη που έδειχναν οι Άγγλοι στα ελληνικά Α/Τ και στα πληρώματα τους.

Μέχρι το τέλος του 1941, τα Α/Τ «Β. Όλγα» και «Αετός» διένυσαν συνολικά 16.000 μίλια, το «Ιέραξ» 11.000, ενώ το «Σπέτσαι» και το «Κουντουριώτης» 6.000 μίλια.

Το «Πάνθηρ» και η «Σφενδόνη», λόγω των μεγάλων επισκευών που χρειάζονταν, δεν ξεπέρασαν τα 3.000 μίλια το καθένα, μέσα στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της συμμαχικής αρμάδος της Μεσογείου και με δράση έως την Ερυθρά Θάλασσα.

Στις αρχές του 1942 αποφασίζεται ο εκσυγχρονισμός των περισσοτέρων αντιτορπιλικών μας. Το «Β. Όλγα» βρίσκεται στις Ινδίες (Καλκούτα) για τον εκσυγχρονισμό των πυροβόλων του, ενώ τα θηρία και τα Α/Τ τύπου Dardo υφίστανται εκτεταμμένο εκσυγχρονισμό στα οπλικά τους συστήματα.

Γίνονται ακόμη προσπάθειες να αποκτήσουν ανθυποβρυχιακές συσκευές. Παράλληλα, συνεχίζονται χωρίς διακοπή οι αποστολές συνοδείας των νηοπομπών.

Την χρονιά αυτή ο στολίσκος των Α/Τ ενισχύεται μέ τρία ακόμη Α/Τ. Δύο από αυτά είναι της κλάσης Hunt, τα Α/Τ «Πίνδος» (πρώην Α/Τ BOLEBROKE) και «Αδρίας» (πρώην Α/Τ ΒORDER). Παραχωρείται ακόμη και η κορβέττα «Σαχτούρης» (πρώην HMS PEONY).

Το 1942, το ΠΝ δίνει το παρόν σε όλες τις θάλασσες του πολέμου. Τα «Κανάρης», «Β. Όλγα», «Ιέραξ», «Πίνδος», «Σαχτούρης» ξεπερνούν τα 27.000 μίλια συμμετέχοντας σε πλήθος επιχειρήσεων. Επίσης, τα «Αετός», «Πάνθηρ», «Σπέτσαι» και «Κουντουριώτης» καλύπτουν 18.000 μίλια το καθένα.

Την χρονιά αυτή και συγκεκριμένα στις 15 Δεκεμβρίου, το «Β. Όλγα» σε συνεργασία με αγγλικό Α/Τ  βυθίζουν το ιταλικό Υ/Β VARSCIEK.

Μετά από μάχη, το Υ/Β αναγκάζεται να αναδυθεί και το «Β. Όλγα» στέλνει λέμβους για την παραλαβή των 30 ανδρών του πληρώματος που συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι (21 ναύτες, 5 αξιωματικοί και 4 υπαξιωματικοί). Για αυτή την πράξη ο κυβερνήτης του «Β. Όλγα» παρασημοφορείται με το παράσημο D.SO.

Με την είσοδο του 1943, το Ναυτικό μας παραλαμβάνει τα Α/Τ «Κανάρης» (πρώην HMS HATHERLEIGH), «Θεμιστοκλής» (πρώην HMS BRAMHAM), «Κρήτη» (πρώην HMS HURSLEY) και «Μιαούλης» (πρώην HMS MODBURY), καθώς και το ανθυποβρυχιακό περιπολικό «Βασ. Γεώργιος» και την κορβέττα «Αποστόλης».

Όλα αυτά τα σκάφη εντάσσονται στο στόλο των Α/Τ. Με αυτή την δύναμη ο Ελληνικός Στόλος αναλαμβάνει αποστολές κρούσεως σε όλη την Μεσόγειο, χωρίς να περιορίζεται πια σε αποστολές συνοδείας.

Πολλά ελληνικά πλοία διανύουν αυτή την χρονιά 72.000 μίλια, ενώ τα δύο θηρία μας «Αετός» και «Ιέραξ» ξεπερνούν τα 52.000.

Τα αντιτορπιλικά μας, σε συνεργασία με αγγλικούς στολίσκους δημιουργούν μια νέα ναυτική εποποιΐα. Κυριότερα γεγονότα σε αυτήν θα μπορούσε να είναι τα εξής:

– Στις 11/1/43, το «Β. Όλγα» βυθίζει το ιταλικό «Stromboli» στην περιοχή του Tομπρούκ με την πρώτη μάλιστα ομοβροντία, όπως αναφέρει ο Άγγλος «Captain D».

– Στις 21/1/43, το «Αδρίας» επιτίθεται στο γερμανικό Υ/Β «U-553», κάτω από πολύ άσχημο καιρό και το βυθίζει αύτανδρο.

– Στις 13/2/43, το βρεταννικό ναυαρχείο δέχεται ότι το Αδρίας πιθανώς να βύθισε και το γερμανικό Υ/Β «U-623».

– Στις 22/2/43, το θωρηκτό «Malaya» συνοδεύεται από πέντε ελληνικά Α/Τ κατευθυνόμενο από το Fleet Town της Ν. Αφρικής στο Γιβραλτάρ.

Ο κυβερνήτης Τούμπας πετυχαίνει να είναι αυτός με τον «Αδρία» διοικητής της κάλυψης, μετά από έντονη διαμάχη με τους Άγγλους. Ολόκληρο τον προηγούμενο μήνα, τα «Αδρίας» και «Μιαούλης» συνοδεύουν νηοπομπές στις δυτικά της Αγγλίας.

Συμμετέχουν επτά αγγλικά Α/Τ, τα δύο δικά μας και ένα αγγλικό αεροπλανοφόρο.

Τους δύο μήνες το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 43 τοποθετείται υπό τις διαταγές του «Μιαούλης», το αγγλικό «Κastor» και μαζί συνοδεύουν νηοπομπές στη Β. Αφρική, στο Γιβραλτάρ, στη Μάλτα και στις βόρειες ακτές της Σικελίας, όπου στις 4 Μαρτίου αποκρούουν επίθεση ιταλικών τορπιλλακάτων.

Την ίδια εποχή, το «Κανάρης» και η κορβέτα «Σταχτούρης» συνοδεύουν νηοπομπές στη Μάλτα, Αλεξάνδρεια και Τρίπολη.

Στις 15 Μαρτίου, το «Σαχτούρης» με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Τομπάζη καταρρίπτει ένα γερμανικό τορπιλλοπλάνο που μαζί με άλλα κάνουν αιφνιδιαστική προσβολή της νηοπομπής βγαίνοντας από χαμηλή και πυκνή νέφωση.

Στις 19 Μαρτίου, μέσα στο λιμάνι της Τριπόλεως, το «Σαχτούρης» δέχεται επίθεση από 20 στούκας τα οποία κατορθώνει να αποκρούσει επιτυχώς αποσπώντας το «Well Done» για τα αποτελεσματικά του πυρά από το βρετανικό ναυαρχείο.

Τον Μάϊο και τον Ιούνιο, τα: «Β. Όλγα» (πλωτάρχης Μπλέσσας), το «Αδρίας» (αντιπλοίαρχος Τούμπας) και το «Κανάρης» (πλωτάρχης Δαμηλάτης) συμμετέχουν σε επιχειρήσεις αποκλεισμού των βορειοαφρικανικών παραλιών, καθώς και των παραλιών της περιοχής Σικελίας.

Στις 30 Μαΐου μάλιστα, το «Β.Όλγα», μαζί με το Α/Τ «Jurvis» εντοπίζουν και στη συνέχεια βυθίζουν τρία ιταλικά πλοία και ένα βοηθητικό κοντά στο ακρωτήριο Spartivento. Λίγο μετά, το «Β.Όλγα» συγκρούεται με το Ιταλικό «Castore» και του καταστρέφει όλες τις πλευρικές υπερκατασκευές και σχεδόν ολόκληρο τον ελαφρύ οπλισμό.

Το ίδιο χρονικό διάστημα, τα «Μιαούλης» και «Πίνδος», περιπολώντας στις περιοχές της Β.Αφρικής συλλαμβάνουν πλήθος Ιταλών και Γερμανών που προσπαθούν να διαφύγουν από την Β.Αφρική.

Στις 11 Μαΐου, το Α/Τ «Κανάρης» αποβιβάζει άγημα στην νήσο «Ζέβρα» υπό τον ανθυποπλοίαρχο Σεμερτζίδη και το σημαιοφόρο Καπεκάκη και αναγκάζει τους 120 γερμανοϊταλούς που βρίσκονταν εκεί να παραδοθούν.

Τον Ιούλιο του 1943, στις επιχειρήσεις της Σικελίας συμμετέχουν τα Α/Τ «Πίνδος», «Β. Όλγα», «Μιαούλης» και «Κανάρης», καθώς και η κορβέττα «Σαχτούρης», συμβάλοντας σημαντικά στην υποστήριξη των αποβατικών δυνάμεων με συνεχή βομβαρδισμό των εχθρικών θέσεων από αποστάσεις συνήθως μικρότερες από 2.000 γιάρδες.

Τα πλοία μας διασώζουν πολλούς καταρριπτόμενους αεροπόρους της συμμαχικής αεροπορίας που χρησιμοποιούν τα αλεξίπτωτα τους. Η ζωηρή παρουσία των ελληνικών Α/Τ γίνεται αφορμή να δεχτούν οι Σύμμαχοι να καταληφθεί το πρώτο ιταλικό λιμάνι, η Αυγούστα, από ελληνικό πλοίο.

Στις 12 Ιουλίου ανατίθεται στο «Κανάρης» να μπει τιμητικά πρώτο στο λιμάνι, παρόλο το πυκνό παράκτιο εχθρικό πυρ (από τα ειδικά πυροβολεία που είχαν φτιάξει οι Γερμανοί). Έτσι, το θρυλικό μας Α/Τ μπαίνει πρώτο και εξουδετερώνει με το εύστοχο πυρ του τα παράκτια πυροβολεία.

Δυο μέρες αργότερα, στις 14 Ιουλίου, το «Αδρίας» αποκρούει επίθεση γερμανικών τορπιλλακάτων, βυθίζει μία από αυτές και κατορθώνει να σπάσει τον κλοιό και να διαφύγει με μικρές ζημιές.

Στις 21 Ιουλίου, ο «Αδρίας» παρέχει προστασία στο αγκυροβόλιο των συμμαχικών καταδρομικών και υπό τις διαταγές του τίθεται το αγγλικό «Quantock».

Εκείνο τον καιρό, το ελληνικό πλοίο δέχεται νέα επίθεση τορπιλλακάτων οι οποίες επιδράμουν σε αγέλες των τριών σκαφών και με συγκεντρωτικά πυρά προσβάλλουν το ελληνικό πλοίο.

Όμως το αντιτορπιλικό μας κατορθώνει πάλι να αμυνθεί έγκαιρα, χάρη στην ταχύτητα των πολυβολητών του. Εδώ θα αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό συμβάν του ημερολογίου του πλοίου.

Ο αρχικελευστής πυροβολητής Α.Τσακωνίτης ως αρχηγός του τετράκαννου ΠΟΜ-ΠΟΜ τραυματίσθηκε σε δύο μέρη του ποδός του, έλαβε τότε ψύχραιμος το αποκοπέν πόδι του και ο ίδιος το έρριψεν στη θάλασσα.

Παράλληλα παραμερίζει τον τραυματισθέντα σκοπευτήν και παίρνει την θέσην του. Συγχρόνως, καλών δια της φωνής του, άνδρες της αναχορηγίας, συνεκρότησε στιγμιαίως νέαν ομοχειρίαν και συνεχίζει να βάλλει κατά της τρίτης τορπιλλακάτου με αξιοσημείωτον επιτυχίαν». (Ας υποκλιθούμε όλοι εμείς που γράφουμε και αναμοχλεύουμε την ιστορία, προς τις ηρωικές μορφές των Ελλήνων ναυτικών μας).

Στις 7 και 8 Αυγούστου, το «Πίνδος» (κυβερν. Πλωτάρχης Φοίρας) κρατά επαφή με το γερμανικό υποβρύχιο «U-458» και εκτελεί επίθεση με 10 βόμβες βυθού.

Η επίθεση είναι απολύτως επιτυχής και καθώς το Υ/Β αναδύεται δέχεται τα πυρά του συνόλου του οπλισμού του «Πίνδος». Το υποβρύχιο βυθίζεται αύτανδρο.

Ως μέγιστη αναγνώριση του ρόλου των Α/Τ μας, το Βρετανικό Ναυαρχείο επιλέγει τη «Β. Όλγα» και τον «Αδρία» να υποδεχτούν τον ιταλικό στόλο, ο οποίος είχε παραδοθεί και τιμητικώς να τον συνοδεύσουν στα συμμαχικά λιμάνια.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 13 Σεπτεμβρίου το Α/Τ «Κουντουριώτης» αποβιβάζει άγημα στο Καστελόριζο και γίνεται το πρώτο πλοίο μας που φθάνει και ελευθερώνει ελληνική γη.

Δυστυχώς την άλλη μέρα ακολουθεί το τραγικό συμβάν της βύθισης του θρυλικού Υ/Β «Λ. Κατσώνης», ενώ λίγες μέρες αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου, στο Λακκί της Λέρου χάνεται το καμάρι μας, το «Β. Όλγα» το οποίο οι Γερμανοί είχαν βάλει από καιρό στο μάτι.

Εκείνο τον καιρό, οι κορβέττες μας «Κριεζής» και «Τομπάζης» συνόδευαν νηοπομπές από την Νέα Γη στον Αρχάγγελο της Σοβιετικής Ένωσης.

Επίσης αξιομνημόνευτη είναι η φοβερή δράση του «Αδρίας» την ίδια χρονική περίοδο στην περιοχή της Δωδεκανήσου, κυρίως μεταξύ Ρόδου και Κω ανάμεσα από τα πυκνά γερμανικά ναρκοπέδια.

Η παράτολμη αυτή δράση είχε όμως και τις συνέπειές της.

Το βράδυ της 22ας Οκτωβρίου, λίγα μίλια ανατολικά της Καλύμνου, το «Αδρίας» προσκρούει σε νάρκη και χάνει τελείως την πλώρη του. Το αγγλικό «Hurwoth» που προσφέρθηκε να παραλάβει το πλήρωμα έλαβε αρνητική απάντηση.

Λίγο αργότερα ήταν  ο λαβωμένος «Αδρίας» αυτός που παρέλαβε τους ναυαγούς του βρετανικού πλοίου όταν το «Hurworth» βυθίζεται πέφτοντας με την σειρά του πάνω σε νάρκη!

Ο «Αδρίας» χωρίς την πλώρη του (!) πλέει αρχικά στον όρμο Γιουμοσλούκ της Τουρκίας, και από εκεί λαβωμένος αλλά υπερήφανος φτάνει στην Αλεξάνδρεια, παρόλες τις συνεχείς περιπολίες των Γερμανών.

Το γεγονός αυτό κάνει τον γύρο του κόσμου και το λαβωμένο πλοίο μας γίνεται ο θρύλος του Β’ Π.Π.

Το 1944, σε αναγνώριση της συμμετοχής μας στο συμμαχικό ναυτικό αγώνα, οι Άγγλοι μας δίνουν άλλα 2 Α/Τ. Το «Ναυαρίνο» (πρώην HMS ECHO) και το «Σαλαμίς» (πρώην HMS BOREAS).

Από την αρχή αυτού του έτους, τα αντιτορπιλλικά μας ακολουθούν το μεγάλο συμμαχικό πρόγραμμα των νηοπομπών, ενώ οι κορβέτες μας «Κριεζής» και «Τομπάζης», καθώς λαμβάνουν μέρος σε συνοδείες νηοπομπών στο Β. Ατλαντικό, συμμετέχουν παράλληλα στις επιχειρήσεις της συμμαχικής απόβασης στη Νορμανδία.

Το τέλος του πολέμου βρίσκει το στολίσκο των αντιτορπιλλικών δυνατότερο από ότι ήταν όταν έφυγε για την ξενιτειά και, το κυριότερο, «δαφνοστεφανωμένο».

Αποτελείται από 2 Α/Τ Στόλου («Ναυαρίνο», «Σαλαμίς»), 6 Α/Τ τύπου HUNT («Πίνδος», «Κανάρης», «Αδρίας», «Μιαούλης», «Θεμιστοκλής», «Κρήτη»), πέντε κορβέτες («Σαχτούρης», «Τομπάζης», «Γεώργιος Β», «Κριεζής»), δύο προπολεμικά Α/Τ («Κουντουριώτης», «Σπέτσαι»), και τα τρία παλαιά προπολεμικά «θηρία» μας («Αετός», «Ιέραξ», «Πάνθηρ»)

Επικεφαλής του στόλου μας μπαίνει πάλι το αγέραστο «Αβέρωφ», πάνω στο οποίο επιβιβάζεται η ελληνική κυβέρνηση. Το ιστορικό θωρηκτό φτάνει στις 17 Οκτωβρίου 1944 στο Φάληρο γεμίζοντας με ενθουσιασμό όλους τους Έλληνες.

Mετά την απελευθέρωση οι Άγγλοι αποσύρονται από τον ελλαδικό χώρο και δίνουν τη θέση τους στον «αμερικανικό παράγοντα».

Σταδιακά παύει λοιπόν και η βρεταννική παροχή υλικού. Παράλληλα, υποχρεούμεθα να παραδώσουμε αρχικά τα τύπου Hunt και στην συνέχεια όλα τα αγγλικής προελεύσεως πλοία μας, μιας και οι Άγγλοι υποστήριζαν ότι τα καράβια μας εκείνα -τα ηρωικά και αιματοβαμένα- είχαν δοθεί υπό μορφή δανεισμού.

Αρχές του 1951 παραλαμβάνουμε τα νέα αμερικανικά πλοία, όπως αναφέρει ο Άγγλος «Captain D», τα οποία απετέλεσαν την επόμενη γενεά των «θηρίων».

Τα σκάφη αυτά ήταν τέσσερα Α/Τ συνοδείας, τύπου «BOSTWICK»- κλάσης Cannon» και ναυπηγήσεως 1944 (εκτός του «Λέοντος») και έλαβαν τις εξής ονομασίες:

– «Αετός» (πρώην USS SLATER, DE-766). Φέρει τον χαρακτηρισμό D-01. Η παραλαβή του έγινε στις 15/3/51 και παροπλίσθηκε στις 5/7/91.

– «Ιέραξ» (πρώην USS ELBERT, DE-768). Φέρει τον χαρακτηρισμό D-31. Παροπλίσθηκε την 1/8/91.

-Το μυθικό από το πείραμα της Φιλαδέλφειας και φέρον το όνομα με την βαρειά κληρονομιά των βαλκανικών πολέμων «Λέων» (πρώην USS ELDRIDGE, DE-173).

Ήταν το πιο παλιό θηρίο, ναυπήγησης 1943. Παρελήφθη στις 15/2/51 και παροπλίσθηκε στις 15/11/92. Πρόσφατα επεστράφη στο μουσείο της Φιλαδέλφειας για να ζήσει αιώνια δίπλα στα  πλοία που έλαβαν μέρος σε εκείνο το πείραμα.

-«Πάνθηρας» (πρώην USS GARFIELD THOMAS, DE-193). Ναυπηγήθηκε και αυτό το 1944 και παρελήφθη στις 15/7/92. Έφερε τον χαρακτηρισμό D-7. Παροπλίσθηκε στις 15/7/92.

Παρελήφθησαν επίσης και ορισμένα αντιτορπιλικά Benson/Gleaves τα οποία κακώς ονομάζονται για απλούστευση Fletcher και έδρασαν μαζί με τα θηρία. Τα πλοία αυτά ήταν τα εξής:

-«Νίκη» (πρώην SS EBELVE DD-430). Παρελήφθη το 1951 και έμεινε μέχρι το 1971 σε ενέργεια οπότε τέθηκε σε εφεδρεία. Παροπλίστηκε τον Ιούνιο του 1972. Διατέλεσε για μεγάλα χρονικά διαστήματα αρχηγίδα Α/Τ. Έφερε το χαρακτηρισμό D-63.

-«Δόξα» (πρώην USS LUDLOW DD-438). Παρέμεινε μέχρι το 1971 σε υπηρεσία και το 1972 παροπλίσθηκε.

-Ακολουθεί η παραλαβή των έξι Α/Τ τύπου FLETCHER.

«Ασπίς», με χαρακτηρισμό D-06 (πρώην Conner, DD-582)

«Βέλος», με χαρακτηρισμό D-16 (πρώην Charrette, DD-581)

«Θύελλα», με χαρακτηρισμό D-28 (πρώην Bradford, DD-545)

«Λόγχη», με χαρακτηρισμό D-56 (πρώην Hall, DD-583)

«Ναυαρίνο» με χαρακτηρισμό D-85 (πρώην Braun, DD-546)

«Σφενδόνη», με χαρακτηρισμό D-85 (πρώην Aulick) DD-569)

Ακολουθούν τα εξής σκάφη:

Οκτώ αντιτορπιλικά Gearing Fram I.

«Αποστόλης», με χαρακτηρισμό D-216 (πρώην Charles P.Cecil, DD-835)

«Κανάρης», με χαρακτηρισμό D-212 (πρώην Stickell, DD-888)

«Κίμων», με χαρακτηρισμό D-42  (πρώην Myles C. FOX, DD-829)

«Κουντουριώτης», με χαρακτηρισμό D-213 ( πρώην Pupertus, DD-851)

«Κριεζής», με χαρακτηρισμό D-217 (πρώην Corry, DD-817)

«Νέαρχος», με χαρακτηρισμό D-65 (πρώην Dyess, DD-880)

«Σαχτούρης», με χαρακτηρισμό D-214 (πρώην Arnold J Isbell, DD-869)

«Τομπάζης», με χαρακτηρισμό D-215 (πρώην Gurke, DD-783)

Ένα FRAM II, τύπου Allen M. Summer.

-«Μιαούλης» με χαρακτηρισμό D-211 (πρώην Ingraham, DD-694). Το πλοίο αυτό ήταν ο δεύτερος μεταπολεμικός «Μιαούλης».

Ένα FRAM II τύπου Gearing FRAM II.

-«Θεμιστοκλής» με χαρακτηρισμό D-210 (πρώην Frank Knox, DD-742). Το πλοίο αυτό ήταν το πρώτο των FRAM που παρελήφθη στις 3/2/71 ενώ το τελευταίο ήταν ο «Αποστόλης» ο οποίος παρελήφθη στις 22/9/80.

(Σημείωση: Όλα τα ανωτέρω σκάφη εκτός του «Tομπάζη» παροπλίσθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (91-92) με την παραλαβή των Α/Τ τύπου C.F.ADAMS).

Λίγο πριν ή λίγο μετά τον παροπλισμό των ανωτέρω Α/Τ στις αρχές της δεκαετίας του 1990-91 εντάχθησαν σε υπηρεσία τα τέσσερα νεότερα Α/Τ του Στόλου μας, τα τύπου CHARLES F.ADAMS.

Τα πλοία αυτά είναι: Το «Κίμων» με χαρακτηρισμό D-218, το «Νέαρχος» με χαρακτηρισμό D-219, το «Φορμίων» με χαρακτηρισμό D-220 και το «Θεμιστοκλής» με χαρακτηρισμό D-221.

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 στις μοίρες των Α/Τ έχουν αρχίσει και υπάγονται οι φρεγάτες μας.

Οι φρεγάτες του Ελληνικού ΠΝ είναι οι εξής:

Τέσσερις φρεγάτες γερμανικής προελεύσεως ΜΕΚΟ 200 ΗΝ, της κλάσης «ΥΔΡΑ» που περιλαμβάνει τις Φ/Γ «ΥΔΡΑ» F-452, «ΣΠΕΤΣΑΙ» F-453, «ΨΑΡΑ» F454 και «ΣΑΛΑΜΙΣ» F-455. Οι δύο τελευταίες βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά και ελπίζεται πως σύντομα θα ενταχθούν στον στόλο.

Σε υπηρεσία βρίσκονται από παλαιότερα οι φρεγάτες κλάσης KORTENAER-STANDARD ολλανδικής προέλευσης.

Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τις: «ΕΛΛΗ» με χαρακτηρισμό F-450, τη «Λήμνος» με χαρακτηρισμό F-451, το «Αιγαίο» με χαρακτηρισμό F-459, το «ΑΔΡΙΑΣ» με χαρακτηρισμό F-460, το «Ναβαρίνον» με χαρακτηρισμό F-461, ενώ υπό παραγγελία βρίσκεται μία ακόμη φρεγάτα αυτού του τύπου.

Η τρίτη κατηγορία φρεγατών του ΠΝ περιλαμβάνει τις τρεις  Knox και συγκεκριμένα τις:

«Ήπειρος» με χαρακτηρισμό F-456.

«Θράκη» με χαρακτηρισμό F457.

«Μακεδονία» με χαρακτηρισμό F-458.

Στη διοίκηση των Α/Τ ανήκει και η μοίρα των κανονιοφόρων γερμανικής κατασκευής κλάσης «THETIS», TYPE 420, οι οποίες αποκαλούνται και κορβέτες. Σε αυτήν την ομάδα ανήκουν οι κορβέτες «Νίκη» με χαρακτηρισμό Ρ-62 και «Δόξα» με χαρακτηρισμό Ρ-63.

Οι ονομασίες αυτές δοξάστηκαν στους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Β’ Π.Π. Την κλάση αυτή συμπληρώνουν η «Ελευθερία» με χαρακτηρισμό Ρ-64 και η «Καρτερία» με χαρακτηρισμό Ρ-65.

Τα σκάφη αυτά παρελήφθησαν το 1991. Υπάρχει και άλλο ένα πλοίο που χρησιμοποιείται ως πηγή ανταλλακτικών υπό την ονομασία «ΑΓΩΝ» και τον χαρακτηρισμό Ρ-66.

Στην ίδια διοίκηση ανήκουν και τα πλοία γενικής υποστήριξης, όπως το γερμανικής κατασκευής «ΑΞΙΟΣ», το οποίο αποκτήθηκε το 1991, τα δύο πετρελαιοφόρα για Α/Τ κλάσης «Ρatapso», «Αρεθούσα» (Α 377) και «Αριάδνη» (Α 414).

Υπάρχουν και άλλα 4 πετρελαιοφόρα που δεν ανήκουν στην διοίκηση των Α/Τ καθώς και το πλοίο Ηλεκτρονικού Πολέμου «Ερμής» (Α 373).

Κλείνοντας  την μακροσκελή μας αναφορά θα πρέπει να τονίσουμε ότι μεταπολεμικά και καθόλη την διάρκεια της δεκαετίας του ’50 και του ’60, καθώς και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, τα Α/Τ του ΠΝ στάθηκαν δίπλα σε όλα τα προβλήματα των νησιωτικών και παράλιων πληθυσμών.

Βοήθησαν στους σεισμούς της Επτανήσου, Βόλου και Καλαμάτας, μετέφεραν και διευκόλυναν πλημμυροπαθείς και αρρώστους. Σήμερα, τα Α/Τ και οι Φ/Γ αποτελούν ενιαία Διοίκηση στο Π.N.

H τελευταία εμπλοκή των σκαφών σε πολεμικές επιχειρήσεις έγινε κατά τον Πόλεμο του Kόλπου το 1991, κατά τον οποίο οι φρεγάτες «EΛΛH» και «ΛHMNOΣ» εκτέλεσαν περιπολίες με συμμαχικά σκάφη στην Eρυθρά Θάλασσα.