Το 1912 ανακαλύφθηκε ένα χειρόγραφο από ένα Ιησουιτικό κολλέγιο στην Ιταλία, του οποίου οι σελίδες χρονολογήθηκαν στον 15ο αιώνα και ήταν γραμμένες σε μια άγνωστη γλώσσα. 

Το βιβλίο, σήμερα γνωστό ως Χειρόγραφο Voynich, έχει περίπου 240 σελίδες και διαστάσεις 23 x 15,7 εκατοστά. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Yale, περιέχει εικονογραφήσεις ανύπαρκτων φυτών, αστρονομικά διαγράμματα χωρίς αντίστοιχα στον πραγματικό κόσμο, καθώς και σκηνές που απεικονίζουν γυμνές γυναίκες μέσα σε περίεργες πράσινες σωληνοειδείς κατασκευές.

Το χειρόγραφο φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη Σπάνιων Βιβλίων και Χειρογράφων Beinecke του Yale, όπου είναι προσβάσιμο και ψηφιακά. Η διαδικτυακή του διάθεση έχει δώσει τη δυνατότητα σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες ερευνητές να προσπαθήσουν να το αποκρυπτογραφήσουν, χωρίς αποτέλεσμα.

Μέσα στον τόμο υπήρχε επιστολή του 1665 υπογεγραμμένη από τον Johannes Marcus Marci, γιατρό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το κείμενο ανέφερε ότι το χειρόγραφο ανήκε στον αυτοκράτορα Rudolf II (1576–1612) και ότι πιθανώς αποτελούσε έργο του Άγγλου αλχημιστή Roger Bacon. Άλλοι θεωρητικοί συγγραφείς που έχουν προταθεί περιλαμβάνουν τον John Dee, αστρολόγο της Ελισάβετ Α’, και τον συνεργάτη του Edward Kelley.

Από τη στιγμή που εμφανίστηκε, το χειρόγραφο προσέλκυσε ειδικούς. Ο William Friedman, κορυφαίος κρυπτογράφος του 20ού αιώνα και ιδρυτής της NSA, πέρασε τρεις δεκαετίες προσπαθώντας να το αποκρυπτογραφήσει χωρίς επιτυχία.

Οι επιστημονικές αναλύσεις απέκλεισαν το ενδεχόμενο πρόσφατης πλαστογραφίας. Το περγαμηνό, τα μελάνια και οι χρωστικές αντιστοιχούν σε υλικά του 15ου αιώνα.

Το περιεχόμενο έχει ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Κάποιες υποθέσεις μιλούν για προηγμένο κώδικα που χάθηκε με την πάροδο του χρόνου, ενώ άλλες θεωρούν ότι πρόκειται για τεχνητή γλώσσα, σχεδιασμένη για να αποκρύπτει συγκεκριμένες γνώσεις, πιθανώς ιατρικές ή αλχημιστικές.

Το 2018, μια ομάδα ερευνητών χρησιμοποίησε υπολογιστικά μοντέλα σε 400 διαφορετικές γλώσσες και πρότεινε πιθανή σύνδεση με αρχαίο Εβραϊκό. Κατάφεραν να ανασυνθέσουν ορισμένες θρησκευτικές φράσεις, χωρίς όμως να προσφέρουν οριστική λύση.

Οι εικονογραφήσεις ενισχύουν το μυστήριο: άγνωστη βλάστηση, αστρολογικά σύμβολα, πλάσματα σαν τζελεφιές και αστακοειδή. Εμφανίζονται επίσης γυναίκες σε αδιευκρίνιστες καταστάσεις, όπως διασυνδεδεμένοι υδάτινοι σωλήνες ή μπανιέρες.

Οι θεωρίες γύρω από το χειρόγραφο ποικίλουν από τις λογικές έως τις εξωφρενικές. Κάποιες φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ημερολόγιο νεαρού εξωγήινου που άφησε το βιβλίο στη Γη πριν φύγει.

Για πάνω από έναν αιώνα, το χειρόγραφο Voynich έχει προκαλέσει γλωσσολόγους, κρυπτογράφους, βοτανολόγους, ιστορικούς και ειδικούς της τεχνητής νοημοσύνης. Κανένας δεν έχει καταφέρει να προσδιορίσει με βεβαιότητα την προέλευση, τον σκοπό ή το νόημά του, καθιστώντας το ένα από τα πιο επίμονα αινίγματα στην ιστορία της γραφής.