Δουλεύοντας κάτω από εξαντλητικές συνθήκες και διαβιώντας σε απάνθρωπα πλαίσια, οι σκλάβοι είχαν πάντα μία και μόνο μία επιλογή: να σπάσουν τις αλυσίδες τους και με κίνδυνο της ζωής τους να προσπαθήσουν να ανατρέψουν την κατάσταση, παρά το μάταιο του πράγματος. 

Κι όμως, αυτό ακριβώς συνέβη στα χρονικά της δουλείας, με τους σκλάβους να επιδίδονται σε ατελέσφορες εξεγέρσεις και να μένουν έτσι ιστορικά σύμβολα αντίστασης. 

Κι αν τα περιστατικά με τις επαναστάσεις, τις στάσεις και τις ανταρσίες των δούλων είναι πραγματικά χιλιάδες στα πέρατα του κόσμου και στο διάβα της παγκόσμιας ιστορίας, αυτά είναι μερικά μόνο από τα λαμπρά παραδείγματα ανθρώπων που δεν έσκυψαν ποτέ το κεφάλι…

Η Επανάσταση του Τσάρλεστον – Βρετανικές αποικίες στη Βόρεια Αμερική (1739)

Ήταν στις 9 Σεπτεμβρίου 1739 όταν έλαβε χώρα η μεγαλύτερη εξέγερση σκλάβων στην προεπαναστατική βρετανοκρατούμενη Αμερική, με το Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνα να έχει την τιμητική του. Γνωστή και ως «Επανάσταση του Κάτο», από το όνομα του ηγέτη της -ενός μορφωμένου δούλου-, οι αφρικανοί σκλάβοι που είχαν μεταφερθεί αλυσοδεμένοι από το Κονγκό στις βρετανικές αποικίες του Νέου Κόσμου προσπάθησαν να σπάσουν τα δεσμά τους και να ελευθερωθούν.

Πολλοί εξ αυτών ήταν μάλιστα πρώην στρατιώτες και αποπειράθηκαν να αποδράσουν και να φτάσουν στη Φλόριντα, όπου οι Ισπανοί τους είχαν υποσχεθεί την ελευθερία τους αν το έσκαγαν από τους Βρετανούς. Τουλάχιστον 21 λευκοί και 44 μαύροι σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις.

Η πρώιμη αυτή επαναστατική κίνηση έμελλε μάλιστα να οδηγήσει σε ακόμα σκληρότερα δεσμά: οι νέοι νόμοι απαγόρευαν τη συγκέντρωση και τη μετακίνηση δούλων, την ίδια ώρα που απαγορεύτηκε ακόμα και η εκπαίδευσή τους. Ειρωνικά, ο νομοθέτης απαγόρευε πλέον την κακομεταχείριση των δούλων και τιμωρούσε μέχρι και με 10 χρόνια κάθειρξη την κακοποίηση…

Η Επανάσταση των Zanj (869-883)

Επίσης γνωστή ως «Επανάσταση των Νέγρων», πρόκειται περισσότερο για σειρά επαναστατικών επεισοδίων που έλαβαν χώρα στα εδάφη του σημερινού Ιράκ. Οι Zanj ήταν φυλή των Bantu, που ζούσαν άλλοτε στη νοτιοανατολική Αφρική και πλέον υπηρετούσαν τον νέο αφέντη, τον αραβικό κόσμο. Τέτοιος ήταν ο αριθμός των δούλων που είχαν φέρει οι ισλαμιστές στα εδάφη τους που η επανάσταση των σκλάβων άγγιξε τους 500.000 μαχητές! Κάτι που βέβαια σήμαινε χιλιάδες θανάτους και για τις δύο πλευρές.

Οι ηγέτες της εξέγερσης των μαύρων πιάστηκαν και τιμωρήθηκαν παραδειγματικά: ο Yahya του Μπαχρέιν, για παράδειγμα, έχασε χέρια και πόδια στον βασανισμό, πριν του κόψουν τελικά το λαρύγγι και παραδώσουν το σώμα του στην πυρά…

Η Εξέγερση στους Τσερόκι (1842)

Παρά την τρέχουσα πεποίθηση, δεν ήταν μόνο οι λευκοί ευρωπαίοι που είχαν σκλάβους στην Αμερική (αν και είχαν τη μερίδα του λέοντος!). Υπήρχαν φυλές γηγενών με μακρά ιστορία στην υποδούλωση αντίπαλων αυτοχθόνων και κάποιες φορές μάλιστα κρατούσαν και λευκούς σκλάβους, όταν και όπου τους έπιαναν. Και βέβαια οι ινδιάνοι Τσερόκι ήταν γνωστό ότι είχαν το δικό τους μερίδιο στο σκλαβοπάζαρο των Αφρικανών, κρατώντας μπόλικους για πάρτη τους.

Στα εδάφη λοιπόν που είναι σήμερα η Οκλαχόμα, κάποιοι από τους σκλάβους προσπάθησαν να αποδράσουν και να καταφύγουν στο Μεξικό, όπου η δουλεία είχε ήδη απαγορευτεί, αν και σύντομα περικυκλώθηκαν από τους περήφανους πολεμιστές της ινδιάνικης φυλής. Στη συμπλοκή, σκοτώθηκαν δύο Τσερόκι και πέντε Αφρικανοί, με το όλο περιστατικό να οδηγεί σε αυστηρότερους νόμους για την κατοχή δούλων, εμπνέοντας ταυτοχρόνως πολλές ακόμα εξεγέρσεις μαύρων κατά των λευκών και ινδιάνων δυναστών τους…

Η Επανάσταση των Σκλάβων της Νέας Υόρκης (1712)

Η Νέα Υόρκη, όταν σημειώθηκε η εξέγερση των δούλων, είχε ένα από τα μεγαλύτερα και σκληρότερα σκλαβοπάζαρα του Νέου Κόσμου. Η κατάρα των δούλων μάλιστα επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι δούλευαν στη γη δίπλα σε ελεύθερους πια Αφρο-Αμερικανούς, κάτι που έκανε τη σύγκριση ζοφερότατη. Κι έτσι 23 δούλοι εξεγέρθηκαν, σκότωσαν 9 λευκούς επιστάτες, τραυμάτισαν άλλους 6, πριν δεκάδες μαύροι συλληφθούν και κλειστούν στη φυλακή, όπου οι περισσότεροι αυτοκτόνησαν.

Και βέβαια για να κρατήσουν τους υπόλοιπους δούλους ήσυχους, 21 σκλάβοι εκτελέστηκαν φρικιαστικά: οι 20 κάηκαν ζωντανοί και ο ένας που απέμεινε υπέφερε αδιανόητα βασανιστήρια. Και βέβαια στον απόηχο της εξέγερσης, νέοι περιορισμοί τέθηκαν στους σκλάβους από το λευκό αφεντικό…

Η Επανάσταση της Αϊτής (1791-1804)

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης δεν πίστευε στα μάτια του: τόσο η περήφανη αντίσταση των αδάμαστων αφρικανών σκλάβων της Αϊτής όσο και ο αποδεκατισμός των στρατευμάτων του από τις τροπικές νόσους έκαναν τη γαλλική κτήση να φαντάζει κατάρα!

Η αξιοσημείωτη αντίσταση των δούλων της Αϊτής θα κατέληγε μάλιστα σε νίκη και ελευθερία τελικά από τον γαλλικό ζυγό, γεγονός που οδήγησε στην ίδρυση ανεξάρτητου κράτους στην Αϊτή, με τον ελεύθερο πια πληθυσμό των αφρικανών σκλάβων να λειτουργεί παραδειγματικά και για άλλες εξεγέρσεις στα μήκη και τα πλάτη του δουλεμπορικού κόσμου…

Η Εξέγερση του Νατ Τέρνερ (1831)

Γνωστή και ως «Εξέγερση του Σαουθάμπτον (Βιρτζίνια)», αυτή η επανάσταση των δούλων έμελλε να είναι η πλέον αιματοβαμμένη για τους Αφρικανούς απ’ όλες τις άλλες που έλαβαν χώρα σε αμερικανικό έδαφος. Περίπου 70 δούλοι συμμετείχαν στην εξέγερση, αν και ο αριθμός των αφρικανών νεκρών θα άγγιζε τους 200, με τον θορυβημένο λευκό να μη δείχνει έλεος.

Ο υποκινητής της επανάστασης Νατ Τέρνερ παρέμεινε ελεύθερος για 2 μήνες πριν κρεμαστεί τελικά κι αυτός, με το όλο γεγονός να οδηγεί σε ακόμα πιο απάνθρωπους νόμους για τη φύλαξη και τη μη εκπαίδευση των σκλάβων. Κι αυτό γιατί ο Τέρνερ ήταν μορφωμένος και βαθιά θρησκευόμενος…

Η Επιδρομή του Τζον Μπράουν (1859)

Ο δίκαιος λευκός και σφόδρα ενάντιος στον θεσμό της δουλείας έκανε το αδιανόητο: πήρε τους γιους του και όρμησε στο εθνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ στη Βιρτζίνια για να κλέψει όπλα, τα όποια σκόπευε να παραδώσει στους σκλάβους για να εξεγερθούν! Με το γεγονός να παραμένει μοναδικό στα χρονικά της δουλοκτητικής Αμερικής, ο Μπράουν και οι 20 άντρες του (15 λευκοί και 5 μαύροι) αναχαιτίστηκαν ωστόσο από τον αμερικανικό στρατό και ο ηγέτης εκτελέστηκε, παρά τις εκκλήσεις για προεδρική χάρη από αμερικανικές και ευρωπαϊκές προσωπικότητες του καιρού.

Ο ανθρωπιστής Μπράουν προσπάθησε μάλιστα να στρατολογήσει κι άλλους λευκούς στον ευγενή σκοπό του, όλοι όμως αρνήθηκαν είτε γιατί φοβόταν είτε γιατί θεώρησαν την επιδρομή στο οπλοστάσιο καταδικασμένη να αποτύχει…

Η Ανταρσία στο «Amistad» (1839)

Παρά το γεγονός ότι είναι η πλέον περίφημη, η ανταρσία των σκλάβων του πλοίου «Amistad» είναι μία μόνο από τις 485 γνωστές εξεγέρσεις δούλων πάνω σε πλοία! Εδώ οι δούλοι απέκτησαν τον έλεγχο του καραβιού και το οδήγησαν στο Long Island της Νέας Υόρκης, όπου και αναχαιτίστηκε από το αμερικανικό ναυτικό.

Το δικαστήριο είχε να πάρει μάλιστα μια δύσκολη και ιστορική απόφαση, να κρίνει δηλαδή αν οι δούλοι ήταν πια ελεύθεροι άνθρωποι ή αν αντιθέτως έπρεπε να επιστραφούν στον ισπανο-κουβανό ιδιοκτήτη τους. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκανε την έκπληξη και ανακήρυξε τους Αφρικανούς ελεύθερους πολίτες, δικαιώνοντας την πετυχημένη εξέγερσή τους! Και κάτι εξίσου ιστορικό: ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, John Quincy Adams, ήταν ένας από τους δικηγόρους υπεράσπισης των μαύρων στο Ανώτατο Δικαστήριο….

Ο Πρώτος Πόλεμος των Maroon

Ήταν στα 1739 όταν οι Maroon της Τζαμάικα γίνονταν οι πρώτοι υπόδουλοι Αφρικανοί που κέρδιζαν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους από τους ευρωπαίους κύρηδές τους! Ήταν κατά τη διάρκεια της πρώτης αυτής σύρραξης που απέδρασαν, πάλεψαν λυσσαλέα και ίδρυσαν ελεύθερες κοινότητες στα βουνά της ενδοχώρας του νησιού.

Για 76 χρόνια σημειώνονταν περιστασιακά αψιμαχίες μεταξύ Βρετανών και Maroon, με τις εξεγέρσεις και των υπόλοιπων Αφρικανών που παρέμεναν υπόδουλοι στον λευκό να μη λείπουν ποτέ. Στο τέλος όμως τόσο η βρετανική κυβέρνηση όσο και οι δουλέμποροι συνεργάτες της κατάλαβαν ότι δεν επρόκειτο να υποτάξουν ποτέ τους σκληροτράχηλους Αφρικανούς, κι έτσι σκάρωσαν συνθήκη ειρήνης που έδινε τη δυνατότητα στους πρώην δούλους να ζουν ανενόχλητοι και ελεύθεροι στα δικά τους εδάφη πάνω στο νησί.

Ως αποτέλεσμα, οι Maroon ζούσαν σύντομα στις 5 μεγάλες και ανεξάρτητες πόλεις τους (Accompong, Trelawny Town, Moore Town, Scots Hall και Nanny Town)

Η Επανάσταση του Σπάρτακου (73-71 π.Χ.)

Ο σκλάβος από τη Θράκη ηγήθηκε της εξέγερσης των μονομάχων κατά των ρωμαίων ιδιοκτητών τους, η οποία έμελλε βέβαια να κλιμακωθεί σε κανονική επανάσταση των σκλάβων, όταν στους ρέμπελους του Σπάρτακου εντάχθηκαν πολλοί ακόμα οικιακοί δούλοι και σκλάβοι της γης.

Η μαζική και εντυπωσιακότατη εξέγερση των 120.000 ρωμαίων δούλων τους χάρισε δύο ένδοξα χρόνια ελευθερίας και εξίσου εντυπωσιακές στρατιωτικές νίκες κατά των φοβερών και τρομερών ρωμαϊκών λεγεώνων. Οι Ρωμαίοι νίκησαν τελικά και 6.000 περίπου ελεύθεροι άνθρωποι σταυρώθηκαν, αν και ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης τους έμελλε να γίνει ιστορικό και οικουμενικό σύμβολο αντίστασης…