Το άρθρο εξετάζει τις θεωρίες και πρακτικές της οφθαλμολογίας στην αρχαία Ελλάδα, χωρίζοντάς τες σε δύο περιόδους: την προκλασική και την κλασική.
Στην προκλασική περίοδο, η θεραπεία των ασθενειών θεωρούνταν ότι απαιτούσε θεϊκές επεμβάσεις, με προσφορές και θυσίες να είναι απαραίτητες.
Στην κλασική περίοδο, με την εμφάνιση του Ιπποκράτη, η ιατρική απομακρύνθηκε από τη θρησκεία και επικεντρώθηκε σε επιστημονικές παρατηρήσεις και θεραπείες.
Η Ιπποκρατική συλλογή περιλαμβάνει κείμενα που περιγράφουν διάφορες οφθαλμολογικές παθήσεις και θεραπείες, δίνοντας έμφαση στη διατροφή και τη χρήση βοτάνων.
Ο Ιπποκράτης έκανε σημαντικές παρατηρήσεις για την όραση, όπως η διαχείριση της τριχίασης και η περιγραφή της "συμπαθητικής οφθαλμίας".
Πιο αναλυτικά
Η πρακτική της οφθαλμολογίας στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να χωρίζεται στην προ-κλασική και την κλασική περίοδο.
Στην προκλασική περίοδο, πίστευαν οτι ήταν απαραίτητες θεϊκές επεμβάσεις για τη θεραπεία των ασθενειών. Υπήρχαν περίπου 30 θεοί στην αρχαία Ελλάδα οι οποίοι είχαν κάποια “ιατρική ειδικότητα”. Οι προσφορές και τα δώρα στις θυσίες ήταν απαραίτητες για μια αποτελεσματική θεραπεία.
Στην κλασική Ελλάδα, με την εμφάνιση του Ιπποκράτη στην Κω, η πρακτική της ιατρικής ήταν διαζευγμένη από τη θρησκεία. Στα γραπτά του περιγράφονται διάφορες οφθαλμολογικές παθήσεις, με διάφορες παρατηρήσεις και θεραπείες.
Μερικές λιγότερο ακριβείς παρατηρήσεις σχετικά με τον οφθαλμό περιλαμβάνονται στην Ιπποκρατική συλλογή (Corpus Hippocraticum).
Η Ιπποκρατική συλλογή (corpus hippocraticum) είναι ένα σύνολο κειμένων που αποδίδονται στον Ιπποκράτη. Τα κείμενα αυτά φαίνεται ότι συγκροτήθηκαν σε ενιαίο σώμα στην Αλεξάνδρεια (το 280 π.Χ.).
Θεωρείται όμως πιθανό, ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν γραφεί μεταξύ 420 και 350 π.Χ.. Στην πραγματικότητα, για ούτε ένα από τα έργα αυτά δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα ότι έχει γραφτεί από τον ίδιο τον Ιπποκράτη. Παρόλα αυτά μπορούμε να πούμε ότι όλα τα κείμενα βρίσκονται μέσα σ’ ένα κοινό ‘κλίμα’ ως προς την κοσμοθεωρία τους, ως προς τις βασικές αντιλήψεις για τον κόσμο, τον άνθρωπο, την αρρώστια και τη θεραπεία.
Η Ιπποκρατική συλλογή περιλαμβάνει 60 περίπου έργα που αντιστοιχούν σε πολλά από αυτά που ονομάζουμε σήμερα κλάδους της ιατρικής ή επιστήμες που σχετίζονται με την ιατρική.
Η Ιπποκρατική θεραπευτική είναι, κατά κύριον λόγο, διαιτητική, με την ευρύτερη έννοια της λέξης. Η διατροφή του αρρώστου παίζει σημαντικό ρόλο: οι τροφές που πρέπει να παίρνει – κι αυτές που δεν πρέπει να παίρνει – ο άρρωστος, η ποσότητά τους, ο τρόπος παρασκευής τους κλπ. Τα φάρμακα, που είναι βέβαια κυρίως βότανα, παίζουν δευτερεύοντα ρόλο.
Ο λόξιγκας και η ερυθρότητα των οφθαλμών, όταν εμφανίζονται κατά τον εμετό, είναι κακό.
(Σύγχρονη ερμηνεία: Η αιμορραγία υπό τον επιπεφυκότα μετά τους έμετους είναι
ανησυχητική, αλλά όχι για τη ζωή ή την όραση του ασθενούς.)
Αφορισμοί Τμήμα VI 52.
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με την εμφάνιση των ματιών κατά την διάρκεια του ύπνου. Εαν τμήμα του λευκού του ματιού φαίνεται μεταξύ των κλειστών βλέφαρων και δεν συνυπάρχει διάρροια, είναι αρκετά κακό αλλά όχι θανατηφόρο σύμπτωμα.
(Η σύγχρονη ερμηνεία: Συμπτώματα ξηροφθαλμίας μπορεί να εμφανιστούν σε ατελές κλείσιμο των βλεφάρων. Υπό την προϋπόθεση ότι οι ασθενείς έχουν καλό φαινόμενο Bell, οι διαταραχές της όρασης είναι απίθανες. Είναι απίθανο να είναι ένα πολύ κακό και θανατηφόρο σύμπτωμα).
Αφορισμοί Τμήμα VI 31.
Οι πόνοι στα μάτια απομακρύνονται μετά από κατανάλωση ανόθευτου κρασιού ή μετά το μπάνιο ή φλεβοτομής.
Ο Ιπποκράτης περιγράφει επίσης την διαχείριση της τριχίασης (συχνη πάθηση εκείνη την εποχή) και τον βούφθαλμο στα παιδιά χωρίς να γνωρίζει ότι σχετίζεται με συγγενές γλαύκωμα.
Σημείωσε επίσης ότι η ζημία στο ένα μάτι μπορεί να προκαλέσει κάτι αντίστοιχο στο άλλο (υγειές) μάτι (είναι η αρχαιότερη περιγραφή της “συμπαθητικής οφθαλμίας”)
