Όταν σκεφτόμαστε τη λέξη «υπολογιστής», το μυαλό μας πάει σε μηχανές, οθόνες, κυκλώματα. Και όμως, για αιώνες, ένας computer δεν ήταν μηχάνημα αλλά άνθρωπος. Και ακόμα πιο συχνά, γυναίκα.

Στη σκιά των εργαστηρίων και των αστεροσκοπείων, χιλιάδες γυναίκες εκτελούσαν εξοντωτικούς μαθηματικούς υπολογισμούς. Χωρίς εκείνες, η αστρονομία, η φυσική και αργότερα η εξερεύνηση του διαστήματος δεν θα είχαν κάνει τα άλματα που γνωρίζουμε. Παρόλα αυτά, τα ονόματά τους σπάνια έφτασαν στα εξώφυλλα.

Η απρόσμενη αστρονόμος

Μια γυναίκα που ξεκίνησε ως οικιακή βοηθός, η Williamina Fleming, βρέθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στο Αστεροσκοπείο του Χάρβαρντ. Εκεί ανέλαβε να καταγράφει και να ταξινομεί τα άστρα με τέτοια ακρίβεια, που η δουλειά της αποτέλεσε τη βάση για μεταγενέστερες αστρονομικές θεωρίες. Μαζί της, μια ομάδα γυναικών –οι λεγόμενες Harvard Computers– απέδειξαν ότι η επιστήμη δεν είναι προνόμιο φύλου αλλά ικανότητας.

Οι εξισώσεις του πολέμου

Λίγες δεκαετίες αργότερα, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος άνοιξε έναν νέο δρόμο. Ενώ οι άνδρες έλειπαν στα μέτωπα, γυναίκες στα εργαστήρια και στη NASA ανέλαβαν τον πόλεμο της αριθμητικής. Υπολόγιζαν καύσιμα, τροχιές και βεληνεκή με μολύβι και χαρτί. Η Barbara Canright, η Macie Roberts και πολλές άλλες κράτησαν στα χέρια τους την ασφάλεια και την πρόοδο μιας ολόκληρης χώρας.

Οι θρυλικές μορφές

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ξεπήδησαν προσωπικότητες που άλλαξαν για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την τεχνολογία. Η Grace Hopper, δημιουργός του πρώτου compiler. Η Katherine Johnson, που έλυσε τις εξισώσεις που έφεραν τον άνθρωπο στη Σελήνη. Η Dorothy Vaughan και η Mary Jackson, που έσπασαν διπλά τείχη: της τεχνολογίας και της φυλετικής προκατάληψης.

Από την κορυφή στην αφάνεια

Παρά το γεγονός ότι μέχρι τις δεκαετίες του ’70 και ’80 η πληροφορική θεωρούνταν κατάλληλη δουλειά για γυναίκες, η έλευση του προσωπικού υπολογιστή ανέτρεψε την ισορροπία. Οι εταιρείες μάρκετινγκ απευθύνθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στα αγόρια, δημιουργώντας μια νέα «ανδρική» κουλτούρα γύρω από την τεχνολογία. Σταδιακά, οι γυναίκες άρχισαν να υποχωρούν από έναν χώρο που οι ίδιες είχαν χτίσει.

Η κληρονομιά που ζητά δικαίωση

Σήμερα, προγράμματα όπως τα Girls Who Code προσπαθούν να σπάσουν το τείχος και να επαναφέρουν την ισορροπία. Και αν οι δυσκολίες είναι ακόμη πολλές –με τις γυναίκες να εγκαταλείπουν τον κλάδο σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά από τους άνδρες– η ιστορία των πρώτων «υπολογιστριών» μάς υπενθυμίζει κάτι θεμελιώδες: η τεχνολογία δεν ήταν ποτέ ανδρικό δημιούργημα. Ήταν -και παραμένει- ένα πεδίο όπου οι γυναίκες έχουν κάθε δικαίωμα να πρωταγωνιστούν.