Η ταυτότητα ενός αγάλματος παρέμενε αίνιγμα για περισσότερες από δύο δεκαετίες, πριν αποκαλυφθεί κατά τύχη.

Το 2003, κατά τη διάρκεια μιας αρχαιολογικής εκστρατείας, στο νοτιοδυτικό άκρο της χερσονήσου της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα, μια ουκρανο-πολωνική ομάδα έφερε στο φως μια εντυπωσιακή ρωμαϊκή κατοικία.

Κάτω από τα θεμέλια ενός αρχαίου σπιτιού, που επαναχρησιμοποιήθηκε στους βυζαντινούς χρόνους ως μέρος ενός εκκλησιαστικού συγκροτήματος, βρέθηκε ένα μοναδικό αντικείμενο: το μαρμάρινο σκαλισμένο κεφάλι μιας γυναίκας. Αλλά κανείς δεν γνώριζε ποια ήταν.

Χάρη σε διεπιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό npj Heritage Science, αυτό το πρόσωπο απέκτησε όνομα: είναι η Λαοδίκη, μια Ρωμαία της ελίτ που μπορεί να έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε μια από τις πιο αποφασιστικές πολιτικές στιγμές στην ιστορία της Χερσονήσου.

Το «κλειδί» που ξεκλείδωσε το μυστήριο της ταυτότητά της, βρέθηκε στα αρχεία του Αρχαιολογικού Μουσείου της Οδησσού.

Εκεί, οι ερευνητές βρήκαν ένα μαρμάρινο βάθρο με μια ελληνική επιγραφή που αναφέρει μια γυναίκα με το όνομα Λαοδίκη, κόρη του Ηρόξενου και σύζυγο του Τίτου Φλάβιου Παρθενοκλή, μέλους μιας από τις ισχυρότερες οικογένειες της πόλης.

Ένα ξεχασμένο γλυπτό υπόγεια

Το γλυπτό βρέθηκε σε ένα υπόγειο δωμάτιο του μεγαλύτερου οίκου που έχει ανασκαφεί ποτέ στην αρχαία πόλη. Με έκταση μεγαλύτερη από 700 m², το σπίτι βρισκόταν κοντά στο θέατρο και την αγορά, την αστική και πολιτική καρδιά της Χερσονήσου. Το μερικώς κατεστραμμένο αλλά εκπληκτικά διατηρημένο αντικείμενο βρέθηκε μαζί με ένα ελληνιστικό νόμισμα, αγγεία που χρονολογούνται αρκετούς αιώνες πριν και έναν μικρό βωμό με τις μορφές της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα.

Το κεφάλι, διαθέτει εντυπωσιακές λεπτομέρειες: ρυτίδες στο λαιμό, αυλάκια στα μάγουλα, ελαφρώς πεσμένα αυτιά και το κλασικό ελληνικό χτένισμα με συμμετρικά τμήματα μαζεμένα στον αυχένα. Όλα αυτά τα στοιχεία, αντανακλούν ένα σύνθετο μείγμα ρωμαϊκού ρεαλισμού και εξιδανικευμένης ελληνιστικής αισθητικής.

Ποια ήταν η Λαοδίκη και γιατί σκαλίστηκε;

Η προτομή θα ήταν μέρος ενός αγάλματος ύψους άνω των δύο μέτρων, σκαλισμένο σε μάρμαρο που εισήχθη από το ελληνικό νησί της Πάρου, γνωστό για την εξαιρετική του ποιότητα. Η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα δείχνει ότι το γλυπτό θάφτηκε γύρω στο 200 μ.Χ., αν και κατασκευάστηκε δεκαετίες νωρίτερα.

Αλλά γιατί να στηθεί ένα άγαλμα σε μια γυναίκα σε μια πόλη όπου αυτές οι τιμές προορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά για άνδρες;

Οι μελετητές διατυπώνουν μια υπόθεση τόσο συναρπαστική όσο και εύλογη: η Λαοδίκη μπορεί να έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην απόκτηση του καθεστώτος της ελευθερίας για αυτήν την πόλη, ένα προνόμιο που επέτρεψε στην πόλη να αυτοκυβερνηθεί, να κόψει το δικό της νόμισμα και να απελευθερωθεί από ορισμένα φορολογικά βάρη εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αν και δεν υπάρχουν άμεσες αποδείξεις για το ρόλο της Λαοδίκης σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, οι ενδείξεις μιλούν από μόνες τους. Η οικογένειά της, κατείχαν τα ανώτατα διοικητικά αξιώματα στην πόλη. Ήταν η μόνη γνωστή γυναίκα στην οποία είχε αφιερωθεί δημόσιο άγαλμα εκείνη την εποχή, κάτι που δείχνει ότι ήταν κεντρικό πρόσωπο στην τοπική πολιτική ζωή.

Μια ιστορία που ξαναγράφει τον ρόλο της Ρωμαίας γυναίκας

Η ανακάλυψη και η ταυτοποίηση της Λαοδίκης είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια αρχαιολογική περιέργεια. Αντιπροσωπεύει μια αλλαγή παραδείγματος στην κατανόηση του ρόλου των γυναικών στις επαρχίες της Αυτοκρατορίας. Αυτές δεν ήταν απλώς σύζυγοι ισχυρών ανδρών: μερικές από αυτές, όπως η Λαοδίκη, μπορεί να ήταν πολιτικοί πράκτορες από μόνες τους.