Δεν είναι εύκολο να ανακαλύπτονται νέα πράγματα για τους δεινόσαυρους ειδικά από τη στιγμή που πρόκειται για ζώα που έχουν εκλείψει εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια.

Οι δεινόσαυροι με θολωτό κεφάλι, επιστημονικά γνωστοί ως παχυκεφαλόσαυροι (pachycephalosaurs), θεωρούνται από τα πιο αινιγματικά πλάσματα της Κρητιδικής περιόδου (145-66 εκατ. χρόνια πριν).

Παρά τη δημοφιλή παρουσία τους σε ταινίες και βιβλία, σχεδόν όλα για την ανατομία τους παρέμεναν άγνωστα, εκτός από τα σκληρά κεφάλια τους.

Τώρα, οι ερευνητές στη Μογγολία ανακάλυψαν ένα νέο είδος, τον Zavacephale rinpoche, ο οποίος αποτελεί το παλαιότερο και πιο πλήρες απολίθωμα παχυκεφαλόσαυρου που έχει βρεθεί ποτέ, γεμίζοντας σημαντικά κενά στη γνώση μας για αυτά τα ζώα.

Ο Ζ. rinpoche ζούσε στην περιοχή που σήμερα είναι η έρημος Γκόμπι, πριν από 108-115 εκατομμύρια χρόνια, περίπου 15 εκατομμύρια χρόνια παλαιότερος από όλους τους γνωστούς παχυκεφαλόσαυρους.

Το απολίθωμα είναι ενός νεαρού ατόμου, μόλις περίπου 1 μέτρο μήκος, πολύ μικρότερο σε σύγκριση με τα ενήλικα άτομα που έφταναν τα 4 μέτρα μήκος και 2 μέτρα ύψος.

Το απολίθωμα περιλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο το σκελετό, με χέρι και πλήρη ουρά—πρώτη φορά που παρατηρούνται σε παχυκεφαλόσαυρο.

Στην κοιλιά του βρέθηκαν πέτρες (gastroliths) που βοηθούσαν στην πέψη της σκληρής τροφής.

Η ανάλυση των δακτυλίων ανάπτυξης στα οστά έδειξε ότι το θολωμένο κεφάλι είχε αναπτυχθεί πριν ολοκληρωθεί το υπόλοιπο σώμα, υποδεικνύοντας ότι χρησιμοποιούνταν πιθανότατα για κοινωνικές και σεξουαλικές συμπεριφορές, όπως μονομαχίες για το ζευγάρωμα.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι παχυκεφαλόσαυροι ήταν ιδιοφυείς «headbutters» εκατομμύρια χρόνια πριν, με εντυπωσιακά θολωμένα κεφάλια που ξεχώριζαν στην εποχή τους.