Το άρθρο εξετάζει τον κατακλυσμό του Ωγύγου, μια αρχαία ελληνική μυθολογική αφήγηση που περιγράφει έναν από τους πρώτους μεγάλους κατακλυσμούς στην ιστορία της Ελλάδας.
Ο Ωγύγος, ένας αρχέγονος βασιλιάς της Βοιωτίας και πιθανώς της Αττικής, συνδέεται με την ίδρυση της πόλης Ωγυγία, η οποία αργότερα έγινε γνωστή ως Θήβα.
Ο κατακλυσμός που φέρει το όνομά του προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στην Αττική και τη Βοιωτία, με αποτέλεσμα οι επιζώντες να μετοικήσουν στην Αίγυπτο.
Η ιστορία αυτή, που περιλαμβάνει και άλλες μυθολογικές αναφορές, όπως η ίδρυση της Ελευσίνας από τον γιο του Ωγύγου, Ελευσίνα, αναδεικνύει την πλούσια μυθολογική παράδοση της αρχαίας Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει τρεις κατακλυσμούς, σε αντίθεση με τον έναν της Παλαιάς Διαθήκης.
Πιο αναλυτικά
Ο Ωγύγος ή Ωγύγης, ήταν κατά την ελληνική μυθολογία, ένας από τους αρχέγονους ηγέτες στην αρχαία Ελλάδα. ιδιαίτερα στην Βοιωτία.
Κατά μία άλλη εκδοχή ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αττικής.
Η ετοιμολογία και η έννοια του ονόματος (από το επίθετο Ωγύγιος) σημαίνει, αρχέγονος, πρωταρχικός, πολύ αρχαίος.
Είναι ιδιαίτερα γνωστός ως βασιλιάς των Εκτενών, των αυτοχθόνων (προκατακλυσμιαίων) και πρώτων κατοίκων της Βοιωτίας.
Ίδρυσε την πόλη Ωγυγία (η μετέπειτα Θήβα) και έγινε ο πρώτος βασιλιάς της. Αρκετοί αρχαίοι Έλληνες ποιητές αναφέρονται στους Θηβαίους ως «Ὠγυγίδαι».
Το όνομα του χρησιμοποιήθηκε αργότερα για να τονίσει οτιδήποτε το “παμπάλαιο”, πριν τον πρώτο κατακλυσμό που συνέβει κατά την βασιλεία του.
Ο κατακλυσμός κατέστρεψε και την Αττική και την Βοιωτία και οι άνθρωποι που επέζησαν λέγεται πως μετοίκησαν στην Αίγυπτο, της οποίας το πρώτο όνομα ήταν επίσης “Ωγυγία”, όπως της Αττικής και της Βοιωτίας.
Σύμφωνα με την Ελληνική Παράδοση ο κατακλυσμός του Ωγύγου έγινε όταν κυβερνήτης στο Αργος ήταν ο Φορωνέας, γιός του Ιναχου.
Ο Παυσανίας στα “Κορινθιακά” λέει οτι ο Φορωνέας θεωρείτο ως ένας εκ των προ-προϊστορικών Ελλήνων (των Προσελήνων;) ο οποίος συγκέντρωσε τους ανθρώπους σε κοινότητες ενώ μέχρι τότε έκαναν ημιάγρια ζωή.
[…]λέγεται δὲ καὶ ὧδε λόγος: Φορωνέα ἐν τῇ γῇ ταύτῃ γενέσθαι πρῶτον, Ἴναχον δὲ οὐκ ἄνδρα ἀλλὰ τὸν ποταμὸν πατέρα εἶναι Φορωνεῖ: τοῦτον δὲ Ποσειδῶνι καὶ Ἥρᾳ δικάσαι περὶ τῆς χώρας, σὺν δὲ αὐτῷ Κηφισόν τε καὶ Ἀστερίωνα [καὶ τὸν Ἴναχον] ποταμόν: κρινάντων δὲ Ἥρας εἶναι τὴν γῆν, οὕτω σφίσιν ἀφανίσαι τὸ ὕδωρ Ποσειδῶνα. καὶ διὰ τοῦτο οὔτε Ἴναχος ὕδωρ οὔτε ἄλλος παρέχεται τῶν εἰρημένων ποταμῶν ὅτι μὴ ὕσαντος τοῦ θεοῦ: θέρους δὲ αὖά σφισίν ἐστι τὰ ῥεύματα πλὴν τῶν ἐν Λέρνῃ. Φορωνεὺς δὲ ὁ Ἰνάχου τοὺς ἀνθρώπους συνήγαγε πρῶτον ἐς κοινόν, σποράδας τέως καὶ ἐφ’ ἑαυτῶν ἑκάστοτε οἰκοῦντας: καὶ τὸ χωρίον ἐς ὃ πρῶτον ἠθροίσθησαν ἄστυ ὠνομάσθη Φορωνικόν. – Ελλάδος περιήγησις / Κορινθιακά.
Οι πληροφορίες που μας έχουν διασωθεί σχετικά με τον Ωγυγο και τον Φορωνέα προέρχονται από το Μυκηναϊκό Επος “Φορωνίς” -το αρχαιότερο ελληνικό Επος- το οποίο δυστυχώς, δεν διεσώθει.
Ωγυγία ονομάζεται και η μυθική νήσος της Καλυψούς, οπότε έχουμε 3 μεγάλες περιοχές με το ίδιο όνομα (Αιγυπτος, Αττική + Βοιωτία και νήσος της Καλυψούς)!
Σύμφωνα με τους ίδιους μύθους ο Ωγύγος ή Ωγύγης, ήταν ο θεμελιωτής των αιγυπτιακών Θηβών ενώ αργότερα, ο Κάδμος προς τιμήν του ονόμασε τις πύλες των ελληνικών Θηβών, Ωγυγίας πύλας, και η Θήβα πήρε την επονομασία Ωγύγιαι.
Το όνομα Ωγύγης λένε πως προέρχεται από σημιτική ρίζα και σημαίνει Ωκεανός ή από φοινικική και σημαίνει “ο αποτελών κύκλον” (πάλι ωκεανος δηλαδή) ενώ Ωγυγία σημαίνει ωκεανικός, ο εν μέσω του ωκεανού κείμενος.
Κατακλυσμός του Ωγύγου
Ο πρώτος Κατακλυσμός όπως καταγράφεται στην Ελληνική γραμματεία, συνέβη βασιλεύοντος του Ωγύγου και γι’ αυτό πήρε το όνομα του.
Τότε πλημμύρισε η Αττική και οι κάτοικοι της, άλλοι μεν επνίγησαν και άλλοι- όσοι πρόλαβαν -την εγκατέλειψαν. Τούτο συνέβη διότι ο Κηφισσός ποταμός πλημμύρισε και έπνιξε την Αττική και την Βοιωτία [Παυσανίας – Βοιωτικά Ε’ 1 και Η’, Σχόλ. Απόλλων. Γ’1177 κ.α ]
[…] ἐξ Ἀκραιφνίου δὲ ἰόντι εὐθεῖαν ἐπὶ λίμνην τὴν Κηφισίδα–οἱ δὲ Κωπαί̈δα ὀνομάζουσι τὴν αὐτήν– πεδίον καλούμενόν ἐστιν Ἀθαμάντιον: οἰκῆσαι δὲ Ἀθάμαντα ἐν αὐτῷ φασιν. ἐς δὲ τὴν λίμνην ὅ τε ποταμὸς ὁ Κηφισὸς ἐκδίδωσιν ἀρχόμενος ἐκ Λιλαίας τῆς Φωκέων καὶ διαπλεύσαντί εἰσι Κῶπαι. κεῖνται δὲ αἱ Κῶπαι πόλισμα ἐπὶ τῇ λίμνῃ, τούτου δὲ καὶ Ὅμηρος ἐποιήσατο ἐν καταλόγῳ μνήμην: ἐνταῦθα Δήμητρος καὶ Διονύσου καὶ Σαράπιδός ἐστιν ἱερά. [2] λέγουσι δὲ οἱ Βοιωτοὶ καὶ πολίσματα ἄλλα πρὸς τῇ λίμνῃ ποτὲ Ἀθήνας καὶ Ἐλευσῖνα οἰκεῖσθαι, καὶ ὡς ὥρᾳ χειμῶνος ἐπικλύσασα ἠφάνισεν αὐτὰ ἡ λίμνη. οἱ μὲν δὴ ἰχθῦς οἱ ἐν τῇ Κηφισίδι οὐδέν τι διάφορον ἐς ἄλλους ἰχθῦς τοὺς λιμναίους ἔχουσιν: αἱ δὲ ἐγχέλεις αὐτόθι καὶ μεγέθει μέγισται καὶ ἐσθίειν εἰσὶν ἥδισται. Παυσανίας – Βοιωτικά
Λέγουν δε ότι τότε εφάνη σημείο παράξενο στο δίσκο της Αφροδίτης, επειδή μετεβλήθη και η διάμετρος και το σχήμα και το χρώμα και η τροχιά της.
Όθεν ο Freret νομίζει ότι το παράδοξον ουράνιο σώμα ήτο κάποιος κομήτης και όχι η Αφροδίτη, και μάλιστα στην διατριβή του τεκμηριώνει ότι ήτο εκείνος ο κομήτης που εφάνη και το 1680 {Κάστωρ παρ’ Αύγουστίν. Πολ. Θ’ . θ’ Ιη’. Ή Υπομνήματ. Ακαδ.τόμ. Ι’ σελ. 357}
Υποθέτουν ότι αυτός ο κομήτης πέρασε πολύ κοντά στη Γη, ή ότι μέρη τούτου χτύπησαν τη Γη και δημιούργησαν πελώριο παλιρροϊκό κύμα, το οποίον προξένησε ασύλληπτη καταστροφή.
Πιθανολογούν δε ότι εξ αιτίας αυτής της φυσικής καταστροφής εξηφανίσθη ο Προκατακλυσμιαίος Αιγαιατικός Πολιτισμός .
Ο Κατακλυσμός του Ωγύγου χρονολογείται την Ογδόη Εποχή.
Διαφορετικές χρονολογίες έχουν προταθεί για τον κατακλυσμό, μερικές είναι: 2.136 π.Χ. (Βάρρων) και 1.796 π.Χ (Αφρικανός).
Ο Κατακλυσμός του Ωγύγου συνέβη κατά το 37ον έτος της βασιλείας του Ωγύγου.
Ο Κατακλυσμός αυτός δημιούργησε τέτοια καταστροφή ώστε άφησε ένα μεγάλο ιστορικό κενό 189 ετών, μέχρι του Κέκροπος, ο οποίος εβασίλευσε πολύ βραδύτερον. Στην μετακατακλυσμική εποχή αγνοείται τι συνέβη στην Αττική.
Ο Ωγύγος είχε γυναίκα την Θήβην θυγατέρα του Διός και εγέννησεν εξ αυτής τον Ελευσίνα και τις Πραξιδίκες.
Μερικοί λέγουν και κάποιον Κάδμον, προς λύπην των φοινικιστών που τον θέλουν να κατάγεται από τους Γεφυραίους Φοίνικες, ενώ σε κάθε περίπτωση ήτο αναμφισβήτητα Ελλην.
Πολύ πιθανόν ο Ωγύγος να ήτο και βασιλεύς της Βοιωτίας[Ευσελ. Χρονικ. Θεόφιλ. Εν Αυτολυκ.Γ’ 399]
Ο Ελευσίν έκτισε την Ελευσίνα και έμεινε εκεί μετά τον κατακλυσμό. Όμως υπήρχε και άλλη κωμόπολις με το όνομα Ελευσίνα και Αθήναι στην Βοιωτία, πλησίον της Κωπαίδος λίμνης, τις οποίες έπνιξε η λίμνη όταν συνέβη μεγάλη πλημμύρα επί βασιλείας του Κέκροπος.
Η ιστορία/μυθολογία των λαών της Ανατολής, γνωρίζει έναν μονο κατακλυσμό. Τον λεγόμενο “Κατακλυσμο του Νώε” όπως αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη. Η Ελληνική ιστορία και γραμματεία, σε πληρότητα πηγών, μας αναφέρει πως οι Έλληνες γνωρίζουν 3 Κατακλυσμούς.
Τον “Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα”, τον “Κατακλυσμό του Ωγύγου” και τέλος τον “Κατακλυσμό του Δαρδάνου”. Δυστυχώς το Υπουργείο Παιδείας επέλεξε να διδάξει στα Ελληνόπουλα μόνο τον Κατακλυσμό του Νώε και να τα αφήσει στο σκοτάδι σχετικά με την δική τους ιστορία.
Συνοπτικά
- Το άρθρο εξετάζει τον κατακλυσμό του Ωγύγου, έναν από τους πρώτους μυθολογικούς κατακλυσμούς στην Ελλάδα.
- Ο κατακλυσμός προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στην Αττική και τη Βοιωτία, οδηγώντας τους επιζώντες να μετοικήσουν στην Αίγυπτο.
- Ο Ωγύγος, αρχαίος βασιλιάς, συνδέεται με την ίδρυση της Ωγυγίας, της μετέπειτα Θήβας, και άλλες μυθολογικές αναφορές.
- Η ελληνική παράδοση περιλαμβάνει τρεις κατακλυσμούς σε αντίθεση με τον έναν της Παλαιάς Διαθήκης, αναδεικνύοντας τον πλούτο της αρχαίας γραμματείας.
