Η έρημος Σαχάρα είναι η μεγαλύτερη ζεστή έρημος στον κόσμο και η τρίτη μεγαλύτερη έρημος στον πλανήτη (μετά από την Ανταρκτική και την Αρκτική, οι οποίες ταξινομούνται ως παγωμένες έρημοι).

Με 9,4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, αυτή η απέραντη έρημος καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της Βόρειας Αφρικής.

Καθώς μεγάλο μέρος της ερήμου δέχεται λιγότερο από 3 εκατοστά βροχής το χρόνο και τα ποτάμια της (εκτός από το Νείλο) είναι ακανόνιστα και εποχιακά, η ζωή είναι πολύ δύσκολη για τους κατοίκους της.

Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που ονομάζουν σπίτι τους την έρημο Σαχάρα και κάποιοι απ’ αυτούς είναι οι Τουαρέγκ, ένας λαός που οι ρίζες του πάνε πίσω χιλιάδες χρόνια.

Σύμφωνα με κάποια πηγή, η λέξη «Τουαρέγκ» έχει τις ρίζες της στην αραβική γλώσσα, και σημαίνει «εγκαταλειμμένος από τους θεούς» ή «περιπλανώμενος».

Άλλες πηγές υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι η λέξη προέρχεται από την Targa, μια πόλη στη νότια περιοχή της Λιβύης την Fezzan και ότι ο Τουαρέγκ είναι ο κάτοικος αυτής πόλης.

Στους ίδιους τους Τουαρέγκ δεν αρέσει ιδιαίτερα αυτή η ονομασία και προτιμούν να χρησιμοποιούν τον όρο «Imashaghen» ή Imohag. Στη γλώσσα τους ονομάζονται Imuhay, που σημαίνει «ελεύθεροι

Οι Τουαρέγκ είναι ένας Βερβερικός νομαδικός, κτηνοτροφικός λαός της κεντρικής και νότιας Σαχάρας και στο τμήμα του Σαχέλ στη δυτική Αφρική. Ο πληθυσμός τους φτάνει περίπου το 1.200.000 σε όλη την περιοχή εξάπλωσης τους, που περιλαμβάνει τα κράτη: Νίγηρας, Μάλι, Μπουρκίνα, Φάσο, Αλγερία, Λιβύη.

Οι Τουαρέγκ ζουν σε ένα από τα πιο αντίξοα περιβάλλοντα στον κόσμο

Τον 5ο αιώνα π.Χ ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος κατέγραψε ότι κατά τη διάρκεια των χρόνων του, η περιοχή της νότιας Λιβύης κατοικούταν από μια φυλή γνωστή ως Γαράμαντες εκ των οποίων αρχαιολογικά στοιχεία βρέθηκαν στα ερείπια της Germa (αρχαιολογικός χώρος της Λιβύης και πρωτεύουσα των Γαραμάντων). Εικάζεται ότι αυτοί ήταν ο αρχαίος λαός από τον οποίο πιθανόν κατάγονται οι Τουαρέγκ.

H βασίλισσα Tin Hinan των Τουαρέγκ, πίνακας του Hocine Ziani

Σύμφωνα με την λαογραφία των Τουαρέγκ, οι ρίζες της φυλής τους ανάγονται στην θρυλική βασίλισσα Tin Hinan και τον υπηρέτης της Takamet, πιστεύεται ότι έζησαν κατά τη διάρκεια του 3ου ή του 4ου αιώνα μ.Χ. Όταν οι Άραβες άρχισαν κατάκτηση του Μαγκρέμπ (Βορειοδυτική Αφρική) κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα, οι Τουαρέγκ ξεκίνησαν την συνεχή μετανάστευσή τους νοτιοδυτικά.

Μέχρι τον 11ο αιώνα, οι Τουαρέγκ έφτασαν στον Νίγηρα, και καταγράφηκε ότι ακόμη ίδρυσαν και την πόλη του Τιμπουκτού. Η άφιξη των Τουαρέγκ άσκησε μεγάλη πίεση στις αυτόχθονες φυλές, οι οποίες τελικά υπερκεράστηκαν και πιέστηκαν προς τα νότια.

Στον πολιτισμό των Τουαρέγκ οι γυναίκες έχουν υψηλή κοινωνική θέση, σε σύγκριση με άλλους Αραβικούς και Βερβερικούς λαούς.

Στους Τουαρέγκ ο κανόνας κάλυψης του προσώπου, που επιβάλλει το Ισλάμ, αντιστρέφεται. Οι άντρες είναι εκείνοι που καλύπτουν τα πρόσωπά τους, φορώντας τα παραδοσιακά τουρμπάνια (ονομάζονται tagelmust), αφήνοντας μόνο την περιοχή των ματιών ακάλυπτη, σε αντίθεση με τις γυναίκες που δεν το καλύπτουν.

Αυτό γίνεται όχι μόνο για λόγους παράδοσης -πιστεύουν ότι διώχνουν μακριά τα κακά πνεύματα- αλλά και για την προφύλαξή τους, κατά τις μετακινήσεις τους, από τις αμμοθύελλες, που θερίζουν τη Σαχάρα. Επίσης είναι μια «θερμομονωτική» λύση ενάντια στην αφόρητη ζέστη και τον καυτό ήλιο της ερήμου.

Ονομάζονται και «μπλε άνθρωποι», γιατί με τα χρόνια το δέρμα τους αρχίζει να βάφεται, από τα ενδύματα που φοράνε (ονομάζονται Alasho), τα οποία είναι βαμμένα με το χαρακτηριστικό λουλακί χρώμα.

Όσον αφορά στη θρησκεία τους, είναι μουσουλμάνοι Σουνίτες, αλλά διατηρούν πολλά προ-ισλαμικά ήθη και έθιμα, όπως για παράδειγμα τα πολλά φυλαχτά που φοράνε, κυρίως οι γυναίκες.

Μέχρι τον 14ο αιώνα, οι Τουαρέγκ μεταστράφηκαν στην ισλαμική πίστη, η οποία έχει παραμείνει ως θρησκεία τους από τότε. Από τα νέα εδάφη τους, οι Τουαρέγκ είχαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στο Υπερ-Σαχάριο εμπόριο, όπου ο χρυσός, το αλάτι και οι μαύροι σκλάβοι περνούσαν από τις πόλεις τους, στο δρόμο τους προς τις ακτές της Βόρειας Αφρικής.

Οι πόροι αυτοί, που τελικά κατέληγαν στην Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, τους έφερναν μεγάλο πλούτο. Κατά τον 19ο αιώνα, μια νέα δύναμη ήρθε στη Βόρεια Αφρική -η Γαλλία. Αρχικά, οι Γάλλοι δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για τον αποικισμό των περιοχών της Σαχάρα. Ο ανταγωνισμός με τη Μεγάλη Βρετανία και τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του «αγώνα για την Αφρική», στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ωστόσο, τους ανάγκασε να επεκτείνουν την αποικιακή κυριαρχία τους σε όλη την επικράτεια των Τουαρέγκ.

Η γλώσσα τους είναι η Ταμασέκ. Η βερβερική αυτή γλώσσα στηρίζεται στη γραφή Τιφινάγ, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως και από τους άλλους Βέρβερους στην Αλγερία, το Μαρόκο και την Μαυριτανία.

Η γαλλική κυριαρχία δεν ήταν ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη, και οι Τουαρέγκ περιφρόνησαν πολλές από τις πολιτικές των αποικιοκρατών κατακτητών.

Αυτές περιελάμβαναν την εκμετάλλευση της εργασίας και των πόρων των Τουαρέγκ, την στράτευση των Τουαρέγκ ως στρατιώτες στο γαλλικό στρατό, την βαριά φορολογία και την προσπάθεια να απαγορεύσουν ορισμένες παραδόσεις και πρακτικές των Τουαρέγκ, όπως είναι η ιδιοκτησία των προγονικών σκλάβων και οι επιδρομές που έκαναν στις γειτονικές φυλές.

Ως αποτέλεσμα αυτής της διαφωνίας, οι Τουαρέγκ άρχισαν να επαναστατούν εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, σε μια προσπάθεια να επανακτήσουν την ανεξαρτησία τους, αν και ήταν απέτυχαν.

Ένας Τουαρέγκ που φοράει το Tajelmust. γαλλική άποψη ενός Τουαρέγκ από το Τιμπουκτού,

δεκαετία του 1890

Το 1960, οι Γάλλοι άρχισαν δίνουν ανεξαρτησία στις αποικίες τους στη Δυτική Αφρική. Καθώς οι αναδυόμενες χώρες γύρω από τη Σαχάρα άρχισαν να οικοδομούν τη δική τους επικράτεια, οι Τουαρέγκ έμειναν απέξω. Δυσαρεστημένοι με το γεγονός ότι δεν είχαν τη δυνατότητα αυτονομίας, οι Τουαρέγκ επαναστάτησαν το 1963, αυτή τη φορά κατά του νεοσύστατου κράτους του Μάλι. Αν και η εξέγερση καταπνίγηκε στο τέλος του 1964, αναβίωσε και πάλι στη δεκαετία του 1990, καθώς τα παράπονα των Τουαρέγκ δεν είχαν αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση του Μάλι στις προηγούμενες δεκαετίες.

Αυτή η εξέγερση διαδραματίστηκε επίσης και στο γειτονικό Νίγηρα, όπου οι αρχικές προσπάθειες για την ενσωμάτωση των Τουαρέγκ στο νέο κράτος απέτυχαν με την αλλαγή του καθεστώτος το 1974. Το 1995 επιχειρήθηκε μια ειρηνευτική διαπραγμάτευση, η οποία ήταν αρκετά δύσκολο εγχείρημα αφού δεν συμφώνησαν όλες οι ομάδες των Τουαρέγκ.

Μέχρι σήμερα, ο αγώνας για την ανεξαρτησία των Τουαρέγκ συνεχίζεται και δεν διαφαίνεται μόνιμη λύση στον ορίζοντα.

Σύνταξη- Επιμέλεια Αριστοτέλης Φωκάς, Αόρατα Γεγονότα