Ο Εύδοξος από την Κύζικο ήταν ένας από τους πρώτους αρχαίους Έλληνες εξερευνητές που επιχείρησε να φτάσει στην Ινδία και να περιπλεύσει την Αφρική, επεκτείνοντας τα όρια της γεωγραφικής γνώσης της εποχής του.
Παρά τις ελλιπείς πληροφορίες για την προσωπική του ζωή, οι περιπέτειές του καταγράφηκαν από μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως ο Ποσειδώνιος και ο Στράβων.
Υπό την αιγίδα του Πτολεμαίου Η΄, ο Εύδοξος πραγματοποίησε δύο επιτυχημένα ταξίδια στην Ινδία, φέρνοντας πίσω πολύτιμα αγαθά.
Ωστόσο, οι προσπάθειές του να περιπλεύσει την Αφρική δεν στέφθηκαν με επιτυχία, καθώς εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού, αφήνοντας πίσω του ένα μυστήριο που παρέμεινε άλυτο μέχρι την Εποχή των Εξερευνήσεων.
Πιο αναλυτικά
Ο Εύδοξος από την Κύζικο ήταν ένας από τους πρώτους αληθινούς εξερευνητές του αρχαίου κόσμου.
Οι προσπάθειές του να φτάσει στην Ινδία δια θαλάσσης και να περιπλανηθεί στην Αφρική ώθησαν τα όρια της αρχαίας γεωγραφίας σε νέα όρια.
Αρχικά, το μόνο πράγμα που γνωρίζουμε για τον Εύδοξο είναι ότι ήταν αρχαίος Έλληνας εξερευνητής. Πέρα από αυτό, ωστόσο, οι αρχαίες πηγές δεν παρέχουν σχεδόν καμία πληροφορία για την ανατροφή του, το οικογενειακό του υπόβαθρο ή την εκπαίδευσή του. Τα περισσότερα από όσα έχουν καταγραφεί για τον Εύδοξο επικεντρώνονται στα αξιοσημείωτα ταξίδια του και στην υπηρεσία του υπό τον Πτολεμαίο Η΄ στην Αλεξάνδρεια, όπου πρωτοεμφανίστηκε ως θαλασσοπόρος και εξερευνητής.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σχεδόν όλα όσα γνωρίζουμε για το ταξίδι του Εύδοξου στην Αφρική και τα προηγούμενα ταξίδια του στην Ινδία προέρχονται κυρίως από τα γραπτά του πολυμαθή Έλληνα Ποσειδώνιου, τα οποία αργότερα αναφέρθηκαν από τον Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα στην εγκυκλοπαίδειά του Γεωγραφικά.
Επομένως, οι σωζόμενες ιστορίες για τα ταξίδια του Εύδοξου της Κυζίκου γράφτηκαν μετά τον θάνατό του.
Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 120 ή στις αρχές της δεκαετίας του 110 π.Χ., ο Εύδοξος στάλθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ως κήρυκας για τις γιορτές που γίνονταν προς τιμήν της Περσεφόνης, της μυθικής κόρης του Δία. Ήταν ένας ρόλος που συνήθως προοριζόταν για μορφωμένους, γνωστούς και σεβαστούς πολίτες, και ως κήρυκας, ο Εύδοξος τράβηξε την προσοχή του βασιλιά Πτολεμαίου Η΄ του Ευεργέτη.
Υπό την αιγίδα του βασιλιά, ξεκίνησε η καριέρα αυτού του διάσημου αρχαίου Έλληνα εξερευνητή και, περίπου το 118 π.Χ., με οδηγό έναν ναυαγό Ινδό ναύτη, ο Εύδοξος από την Κύζικο ξεκίνησε δύο πρωτοποριακά ταξίδια στην Αραβική Θάλασσα προς την Ινδία. Έφτασε με επιτυχία στα ινδικά λιμάνια και επέστρεψε φορτωμένος με πολύτιμο φορτίο, συμπεριλαμβανομένων αρωματικών και πολύτιμων λίθων. Όταν έδειξε στον βασιλιά τα πλούτη από αυτές τις εξωτικές μακρινές χώρες, ο μονάρχης τα πήρε αμέσως για τον εαυτό του.
Απτόητος, ξεκίνησε ξανά – πιθανώς γύρω στο 116 π.Χ. – χωρίς οδηγό, βασιζόμενος αντ’ αυτού στην ναυτική του ικανότητα. Μέχρι τότε, ο Πτολεμαίος Η΄ ο Ευεργέτης είχε πεθάνει, οπότε το ταξίδι οργανώθηκε από τη χήρα του, βασίλισσα Κλεοπάτρα Γ΄. Ο Εύδοξος ο θαλασσοπόρος έφτασε έτσι στην Ινδία για δεύτερη φορά, καθιστώντας τον έναν από τους πρώτους Έλληνες που κατέκτησαν την άμεση θαλάσσια διαδρομή διασχίζοντας την Αραβική Θάλασσα, ένα κατόρθωμα που προηγουμένως θεωρούνταν αδύνατο.
Στο ταξίδι της επιστροφής, ο Εύδοξος ναυάγησε κάπου στη σημερινή Ανατολική Αφρική, πιθανότατα γύρω από τη χερσόνησο της Σομαλίας, γνωστή ως το Κέρας της Αφρικής. Όταν τελικά επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, ο Πτολεμαίος Θ΄ ήταν στο θρόνο, οπότε αυτό θα έπρεπε να συμβεί κάποια στιγμή πριν από το 107 π.Χ. Και πάλι, όλα όσα έφερε πίσω από την Ινδία τα πήρε ο βασιλιάς.
Ενθουσιασμένος από την ιδέα να είναι ένας από τους πρώτους που θα περιέπλευσαν την Αφρική, ο ατρόμητος Έλληνας θαλασσοπόρος επέστρεψε στην Κύζικο, πούλησε όλα όσα είχε για να χρηματοδοτήσει την αποστολή και στη συνέχεια ταξίδεψε στις Γάδες και εξόπλισε τρία πλοία.
Ξεκινώντας από τις Γάδες, το ταξίδι του Εύδοξου προς την Αφρική ξεκίνησε με επιτυχία και τα πλοία διέσχισαν τις δυτικές ακτές της ηπείρου, περνώντας από το Μαρόκο και τη Δυτική Σαχάρα. Αποβιβάστηκαν στη Μαυριτανία, όπου ο Εύδοξος προσπάθησε να εξασφαλίσει την υποστήριξη του βασιλιά Βόκχου Α΄ για να χρηματοδοτήσει το περαιτέρω ταξίδι του. Όταν ο Βόκχος αρνήθηκε, ο Εύδοξος δεν είχε άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στις Γάδες.
Είναι πιθανό ο Εύδοξος από την Κύζικο να ξεκίνησε τη δεύτερη απόπειρά του να περιπλεύσει την Αφρική κάποια στιγμή μεταξύ 115 π.Χ. και 102 π.Χ. Αφού το αρχικό του ταξίδι ματαιώθηκε και αναγκάστηκε να επιστρέψει στις Γάδες, ο Εύδοξος δεν πτοήθηκε. Οδηγημένος από αποφασιστικότητα – ή ίσως από απελπισία – προετοιμάστηκε για άλλη μια φορά και απέπλευσε κατά μήκος των αχαρτογράφητων δυτικών ακτών της Αφρικής. Ωστόσο, τα ιστορικά αρχεία σιωπούν από εκείνο το σημείο και μετά. Ο Εύδοξος εξαφανίστηκε χωρίς ίχνος, στο απέραντο άγνωστο.
Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι αυτός ο θρυλικός αρχαίος Έλληνας εξερευνητής χάθηκε κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, πιθανώς υποκύπτοντας στις τεράστιες προκλήσεις της πλοήγησης στις ανεξερεύνητες νότιες ακτές της Αφρικής.
Η εξαφάνισή του σηματοδότησε το τέλος των τεκμηριωμένων προσπαθειών περίπλου της Αφρικής μέχρι την Εποχή των Εξερευνήσεων τον 16ο αιώνα.
Συνοπτικά
- Ο Εύδοξος από την Κύζικο ήταν πρωτοπόρος θαλασσοπόρος που επιχείρησε να φτάσει στην Ινδία και να περιπλεύσει την Αφρική, επεκτείνοντας τα γεωγραφικά όρια της εποχής του.
- Παρά την έλλειψη προσωπικών πληροφοριών, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες του καταγράφηκαν από μεταγενέστερους συγγραφείς.
- Πραγματοποίησε δύο επιτυχημένα ταξίδια στην Ινδία υπό την αιγίδα του Πτολεμαίου Η΄, αλλά οι προσπάθειές του να περιπλεύσει την Αφρική απέτυχαν.
- Η εξαφάνισή του κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού γύρω από την Αφρική παραμένει μυστήριο, με τους περισσότερους μελετητές να πιστεύουν ότι χάθηκε στη θάλασσα.
