- Η Καλλιπάτειρα, ή Φερενίκη της Ρόδου, μπήκε κρυφά στους Ολυμπιακούς Αγώνες μεταμφιεσμένη σε άντρα για να δει τον γιο της να αγωνίζεται στο παγκράτιο.
- Γεννήθηκε στην Ρόδο, κόρη του αθλητή Διαγόρα και μητέρα του πρωταθλητή αθλητή Ευκλή.
- Η Καλλιπάτειρα παραβίασε τους κανόνες συμμετέχοντας στους αγώνες και αποκάλυψε το φύλο της κατά τη διάρκεια του ενθουσιώδους συγχαρητηρίου προς τον γιο της.
- Η οικογένειά της είχε εξαιρετική αθλητική κληρονομιά, με πολλούς Ολυμπιονίκες, όπως ο πατέρας της Διαγόρας.
- Ο γιος της Πισίδωρος νίκησε στο παγκράτιο, με τη μητέρα του να αποκαλύπτει τη μεταμφίεσή της και να προκαλεί σάλο.
- Η Καλλιπάτειρα αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα γυναίκας που παραβίασε τα κοινωνικά όρια της εποχής της για να υποστηρίξει την οικογένειά της.
που έζησε μεταξύ του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα και της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα, εναλλάσσοντας τη συμμετοχή του σε πολλούς πολέμους.
Aρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες;
Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία
εδώθε.* – Έχω εν’ ανίψι, τον Ευκλέα,
τρί’ αδέρφια, γιο πατέρα ολυμπιονίκες·
να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,
κι εγώ να καμαρώσω μες στα ωραία
κορμιά, που για τ’ αγρίλι* του Ηρακλέα
παλεύουν, θιαμαστές* ψυχές αντρίκιες.
Με τις άλλες γυναίκες δεν είμ’ όμοια·
στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζει
με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.
Με μάλαμα* γραμμένος το δοξάζει
σ’ αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου*
ύμνος χρυσός τ’ αθάνατου Πινδάρου!
Εν προκειμένω, οι στίχοι είναι αφιερωμένοι σε μια γυναίκα που μεταμφιέστηκε κρυφά ανάμεσα στους προπονητές της αρχαίας Ολυμπίας για να δει τον γιο της να αγωνίζεται στο παγκράτιο και, όταν κέρδισε, έτρεξε να τον συγχαρεί τόσο ενθουσιωδώς που έχασε τα ρούχα στο τρέξιμο, αποκαλύπτοντας το φύλο της. Το όνομά της ήταν Καλλιπάτειρα , γνωστή και ως Φερενίκη της Ρόδου.
Δεν ήταν οποιαδήποτε γυναίκα αλλά είχε βασιλικό αίμα, κάτι που αναμφίβολα επηρέασε το γεγονός ότι δεν καταδικάστηκε σε θάνατο για την απάτη της, όπως συνηθιζόταν, μαζί με το γεγονός ότι ήταν μητέρα, αδερφή και κόρη ολυμπιονικών πρωταθλητών. Γεννήθηκε γύρω στο 396 π.Χ. στην Ιαλυσό (σημερινή Τριάντα ή Ιαλυσός), μια από τις τρεις πόλεις του νησιού της Ρόδου, με πατέρα τον βασιλιά Διαγόρα και τους παππούδες της Δαμαγήτο και Αριστομένη από τη Μεσσηνία. Ο Διαγόρας δεν ήταν μόνο μονάρχης αλλά και πολυπρωταθλητής στους τέσσερις μεγάλους Πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες της αρχαιότητας, δηλαδή στους Ολυμπιακούς, Νεμείς, Ισθμιακούς και Πυθίους.
Η ειδικότητα του Διαγόρα ήταν η πυγμαχία (αρχαία πυγμαχία), στην οποία κέρδισε δύο φορές στην Ολυμπία, δύο στη Νεμέα, τέσσερις φορές στον Ισθμό της Κορίνθου και τουλάχιστον μία φορά στους Δελφούς, τους χώρους των προαναφερθέντων αγώνων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι σήμερα υπάρχει ένας ποδοσφαιρικός σύλλογος που φέρει το όνομά του (εκτός από το αεροδρόμιο της Ρόδου) και ότι ο διάσημος ποιητής Πίνδαρος του αφιέρωσε την έβδομη από τις Ολυμπιακές του Ωδές.
Ο Διαγόρας της Ρόδου απέκτησε οικογένεια πρωταθλητών αθλητών. Εκτός του ότι τους έμαθε την ίδια αθλητική και ενάρετη συμπεριφορά που είχε δείξει στον αγώνα, εκπαίδευσε προσωπικά τους τρεις γιους του, τους οποίους ονόμασε Δαμάγετο, Ακουσίλαο και Δωριέα. Έγιναν όλοι Ολυμπιονίκες σε διάφορες ειδικότητες (παγκράτιο και πυγμαχία) και αρκετές φορές, έτσι απαθανατίστηκαν στη γλυπτική δίπλα στον πατέρα τους.
Σε μια από τις ολυμπιακές τους νίκες, απέτισαν φόρο τιμής στον πατέρα τους κουβαλώντας τον στους ώμους τους πριν από τις επευφημίες των θεατών, ένας από τους οποίους φώναξε: Μπορείς να πεθάνεις τώρα, Διαγόρα, γιατί μην περιμένεις να ανέβεις στον Όλυμπο! Και, όντως, ο ηλικιωμένος Διαγόρας έφυγε εκείνη τη στιγμή ικανοποιημένος.
Ο Διαγόρας όμως είχε και μια κόρη, την Καλλιπάτειρα (ή Φερενίκη), την οποία εκπαίδευσε από μικρός όπως τα αδέρφια της. Αυτό δεν ήταν σύνηθες στην Αρχαία Ελλάδα, παρά μόνο στη Σπάρτη… και στη Ρόδο, η οποία είχε προσεγγίσει πολιτικά την πρώτη μετά την αποσύνδεση της από τη Συμμαχία της Δήλου και όπου η αθλητική παράδοση είχε αναδείξει μεγάλους πρωταθλητές. Υπήρχαν ακόμη και αρκετές δυναστείες – πλούσιες, φυσικά – που ήταν ιδιαίτερα εξέχουσες από αυτή την άποψη.
Ωστόσο, άλλο πράγμα η εξάσκηση και άλλο η δυνατότητα συμμετοχής, κάτι που απαγορευόταν , ειδικά για γυναίκες, αν και τους επιτρεπόταν να το κάνουν ως προπονήτριες.
Επομένως, η Καλλιπάτειρα πρέπει να έκανε τη συνηθισμένη ζωή κάθε άλλης γυναίκας της εποχής της. Αν και αγνοούμε τις λεπτομέρειες της βιογραφίας της, γνωρίζουμε ότι παντρεύτηκε έναν άλλο νικητή αθλητή, τον Καλλιάναξ, και απέκτησαν δύο γιους, τον Πισίδωρο και τον Ευκλή, που συνέχισαν την οικογενειακή παράδοση.
Ο Πίνδαρος λέει ότι ο Ευκλής (τον οποίο αποκαλεί Ευκλώνα) δεν ήταν γιος αλλά ανιψιός. Εν πάση περιπτώσει, ήταν τόσο καλός πυγμάχος που του έστησαν άγαλμα στην Ολυμπία, το οποίο ανατέθηκε σε δύο από τους σημαντικότερους γλύπτες της εποχής, τον Ναυκύδη και τον περίφημο Πολύκλειτο. Όσο για τον Πισίδωρο, δεν ήταν ακόμη ενήλικας όταν η μητέρα του τον παρουσίασε στους Ολυμπιακούς Αγώνες σε ένα παιδικό παγκράτιο γύρω στο 404 π.Χ.
Μέχρι τότε, η Καλλιπάτειρα ήταν ήδη χήρα και μη θέλοντας να χάσει τη συμμετοχή του γιου της, πήγε τόπο διεξαγωγής των αγώνων πάλης μεταμφιεσμένη με ανδρικό χιτώνα και κάθισε στον χώρο που προοριζόταν για προπονητές. Αυτό αποτελούσε σοβαρό έγκλημα, τουλάχιστον για τις παντρεμένες γυναίκες, το οποίο τιμωρούνταν με θάνατο με κατακρήμνιση από το βραχώδες Τυπαίο όρος.
Ο Πισίδωρος βγήκε νικητής στο παγκράτιο και η μητέρα του ήταν τόσο ενθουσιασμένη που πήδηξε από την κερκίδα για να τρέξει προς το μέρος του και να τον αγκαλιάσει, όπως έκαναν άλλοι ενθουσιώδεις θεατές. Δυστυχώς για εκείνη, όταν πήδηξε πάνω από το φράγμα, ο χιτώνας της πιάστηκε και τον έχασε, χάνοντας έτσι τη μεταμφίεσή της και αποκαλύπτοντας το πραγματικό της φύλο.
Μπορεί κανείς να φανταστεί την ταραχή που ξέσπασε ανάμεσα στο εξ ολοκλήρου αντρικό κοινό όταν συνειδητοποίησαν την εξαπάτηση. Ένα μεγάλο σκάνδαλο που όμως έμελλε εξαιρετικά να μείνει ατιμώρητο. Αυτό οφειλόταν στη διπλή της ιδιότητα ως μέλος της βασιλικής οικογένειας και ως μέλος της οικογένειας του Διαγόρα, τόσο δημοφιλής και αγαπημένη. Ήταν, θυμηθείτε, η κόρη, η αδερφή, η σύζυγος, η μητέρα, ακόμη και η θεία των πρωταθλητών.
Να προστεθεί, ως επίλογος, ότι ο Πισίδωρος έλαβε και το άγαλμά του στην Ολυμπία και ο ίδιος ο Παυσανίας ισχυρίστηκε ότι το είδε.
Δείτε ΦΩΤΟ ΕΔΩ
photo: intime
